Euro

**Die mees gebruikte geldeenhede volgens waarde**
Geldeenheidverspreiding van globale
buitelandse valutamarkte volgens omset.^[1]^[2]
Rang	Geldeenheid	Simbool ISO 4217	% daaglikse aandeel (Des. 2015)
1	Amerikaanse dollar	USD ($)	87,0%
2	Euro	EUR (€)	33,4%
3	Japannese jen	JPY (¥)	23,0%
4	Pond sterling	GBP (£)	11,8%
5	Switserse frank	CHF (CHF)	8,6%
6	Kanadese dollar	CAD ($)	5,2%
7	Australiese dollar	AUD ($)	4,6%
8	Meksikaanse peso	MXN ($)	2,5%
9	Chinese juan	CNY (¥)	2,2%
10	Nieu-Seelandse dollar	NZD ($)	2,0%
11	Sweedse kroon	SEK (kr)	1,8%
12	Russiese roebel	RUB (₽)	1,6%
13	Hongkong-dollar	HKD ($)	1,4%
14	Noorse kroon	NOK (kr)	1,4%
15	Singapoer-dollar	SGD ($)	1,4%
16	Turkse lira	TRY (₺)	1,3%
17	Suid-Koreaanse won	KRW (₩)	1,2%
18	Suid-Afrikaanse rand	ZAR (R)	1,1%
19	Brasiliaanse real	BRL ($)	1,1%
20	Indiese roepee	INR (₹)	1,0%
Ander			6,3%
Totaal^{[n 1]}			200%

Die euro (Cyrilliese alfabet: Евро, Griekse alfabet: Ευρώ, Lets: Eiro, Litaus: Euras, Maltees: Ewro, Sloweens: Evro; simbool: €, ISO-geldeenheidkode: EUR) is die geldeenheid van die Europese Ekonomiese en Monetêre Unie (EMU) – die sogenaamde Eurosone – en ná die Amerikaanse dollar die tweede belangrikste geldeenheid wêreldwyd.^[3]

Die euro word deur die Europese Sentrale Bank in Frankfurt am Main beheer en is die wettige betaalmiddel in 20 van die 27 lande van die Europese Unie (EU). Die euro is daarbenewens die wettige geldeenheid van ses lande (Andorra, Kosovo, Monaco, Montenegro, San Marino en die Vatikaanstad) wat nie lidlande van die Europese Unie is nie.^[4] Andorra, Monaco, San Marino en die Vatikaanstad slaan hul eie euromunte wat (teoreties) dwarsdeur die euro-area langs die munte van ander lande sirkuleer.^[5] 'n Verdere vyf lande en twee monetêre gebiede het hulle munteenheid met 'n vaste wisselkoers aan die euro gekoppel. In Zimbabwe is die euro een van verskeie buitelandse geldeenhede wat onder meer vir internasionale transaksies in gebruik is.^[6]

Alle bestaande lidlande van die Europese Unie (EU), wat aan sekere monetêre voorwaardes voldoen, mag by die eurostelsel aansluit. Nuwe lidlande van die EU is verplig om die euro in te voer, sodra hulle aan die voorwaardes voldoen. In Slowenië het die euro op 1 Januarie 2007 die Sloweense tolar vervang,^[7] op 1 Januarie 2008 is die euro ingevoer in Malta^[8] en Siprus,^[9] op 1 Januarie 2009 in Slowakye,^[10] op 1 Januarie 2011 in Estland,^[11] op 1 Januarie 2014 in Letland,^[12] op 1 Januarie 2015 in Litaue^[13] en op 1 Januarie 2023 in Kroasië.^[14]

Die euro is in die jaar 1999 as bankgeld en op 1 Januarie 2002 as "stoflike" betaalmiddel ingevoer. 'n Euro word verdeel in 100 sente (voorgestel deur die letter c). Daar is net een stel banknote ter waarde van 5, 10, 20, 50, 100, 200 en 500 euro beskikbaar, terwyl die muntstukke (1c, 2c, 5c, 10c, 20c, 50c, 1 € en 2 €) naas 'n identiese voorkant 'n nasionale agterkant het.^[15] Vanaf 2013 is 'n tweede reeks banknote ingevoer, die sogenaamde "Europa"-reeks, maar gelyktydig is die geleidelike uitfasering van die 500 €-banknoot aangekondig.^[16]

Politieke oorwegings

Behalwe vir die ekonomiese motiverings vir die instelling van die euro, was die skepping daarvan ook deels geregverdig as 'n manier om 'n nader gevoel van gesamentlike identiteit tussen Europese burgers te bevorder. Verklarings oor hierdie doelwit is byvoorbeeld gemaak deur Wim Duisenberg, Europese Goewerneur van die Sentrale Bank, in 1998,^[17] Laurent Fabius, Franse Minister van Finansies, in 2000,^[18] en Romano Prodi, President van die Europese Kommissie, in 2002.^[19] Maar, 15 jaar na die instelling van die euro, het 'n studie geen bewyse gevind dat dit 'n positiewe invloed op 'n gedeelde gevoel van Europese identiteit gehad het nie (en geen bewys dat dit ook 'n negatiewe uitwerking gehad het nie).^[20]

Wisselkoerse

Die Eurosone:
20 EU-lande met euro

Ander lande met euro

7 EU-lande sonder euro

Die amptelike wisselkoers van die euro ten opsigte van die ou nasionale munteenhede is soos volg vasgestel:

Voorafgaande nasionale geldeenhede van die Eurosone
Geldeenheid	Kode (ISO 4217)	Wisselkoers^[21]	Gevestig op	Opgelewer
Belgiese frank	`BEF`	700140339900000000040,3399	31 Desember 1998	1 Januarie 1999
Duitse mark	`DEM`	70001955830000000001,95583	31 Desember 1998	1 Januarie 1999
Estniese kroon	`EEK`	700115646600000000015,6466	13 Julie 2010	1 Januarie 2011
Finse markka	`FIM`	70005945730000000005,94573	31 Desember 1998	1 Januarie 1999
Franse frank	`FRF`	70006559570000000006,55957	31 Desember 1998	1 Januarie 1999
Griekse dragme	`GRD`	7002340750000000000340,75	19 Junie 2000	1 Januarie 2001
Ierse pond	`IEP`	69997875640000000000,787564	31 Desember 1998	1 Januarie 1999
Italiaanse lira	`ITL`	70001936000000000001,936,27	31 Desember 1998	1 Januarie 1999
Kroatiese kuna	`HRK`	70007534500000000007,5345	10 Julie 2010	1 Januarie 2023
Letse lats	`LVL`	69997028040000000000,702804	9 Julie 2013	1 Januarie 2014
Litause litas	`LTL`	70003452800000000003,4528	23 Julie 2014	1 Januarie 2015
Luxemburgse frank	`LUF`	700140339900000000040,3399	31 Desember 1998	1 Januarie 1999
Maltese lira	`MTL`	69994293000000000000,4293	10 Julie 2007	1 Januarie 2008
Monegaskiese frank	`MCF`	70006559570000000006,55957	31 Desember 1998	1 Januarie 1999
Nederlandse gulden	`NLG`	70002203710000000002,20371	31 Desember 1998	1 Januarie 1999
Oostenrykse schilling	`ATS`	700113760300000000013,7603	31 Desember 1998	1 Januarie 1999
Portugese escudo	`PTE`	7002200482000000000200,482	31 Desember 1998	1 Januarie 1999
San Marinese lira	`SML`	70001936000000000001,936,27	31 Desember 1998	1 Januarie 1999
Sipriese pond	`CYP`	69995852740000000000,585274	10 Julie 2007	1 Januarie 2008
Slowaakse koruna	`SKK`	700130126000000000030,126	8 Julie 2008	1 Januarie 2009
Sloweense tolar	`SIT`	7002239640000000000239,64	11 Julie 2006	1 Januarie 2007
Spaanse peseta	`ESP`	7002166386000000000166,386	31 Desember 1998	1 Januarie 1999
Vatikaanse lira	`VAL`	70001936000000000001,936,27	31 Desember 1998	1 Januarie 1999

Banknote

2002-reeks
Beeld		Waarde	Afmetings (millimeter)	Hoofkleur		Ontwerp		Drukkerkodeposisie
Voorkant	Agterkant	Waarde	Afmetings (millimeter)	Hoofkleur		Argitektuur	Eeu	Drukkerkodeposisie
		€5	120 × 62		Grys	Klassiek	< 5de	Linker beeldrand^[22]
		€10	127 × 67		Rooi	Romaans	11–12de	8:00-uur ster^[23]
		€20	133 × 72		Blou	Goties	12–14de	9:00-uur ster^[24]
		€50	140 × 77		Oranje	Renaissance	15–16de	Regter beeldrand^[25]
		€100	147 × 82		Groen	Barok & Rokoko	17–18de	Regs van 9:00-uur ster^[26]
		€200	153 × 82		Geelbruin	Tydperk van yster en glas	19–20ste	Bo 7:00-uur ster^[27]
		€500	160 × 82		Pers	Moderne 20ste eeu	20–21ste	9:00-uur ster^[28]
Hierdie beelde is volgens skaal op 0,7 pixels per millimeter.

Europa-reeks^[29]
Beeld		Waarde	Jaar	Afmetings (millimeter)	Hoofkleur		Ontwerp		Drukkerkodeposisie
Voorkant	Agterkant	Waarde	Jaar	Afmetings (millimeter)	Hoofkleur		Argitektuur	Eeu	Drukkerkodeposisie
		€5	2013	120 × 62		Grys^[30]	Klassiek^[30]	< 5de^[30]	Regs bo
		€10	2014	127 × 67		Rooi^[30]	Romaans^[30]	11–12de^[30]	Regs bo
		€20	2015	133 × 72		Blou^[30]	Goties^[30]	12–14de^[30]	Regs bo
		€50	2017	140 × 77		Oranje^[30]	Renaissance^[30]	15–16de^[30]	Regs bo
		€100	2019	147 × 82		Groen^[30]	Barok & Rokoko^[30]	17–18de^[30]	Regs bo
		€200	2019	153 × 82		Geelbruin^[30]	Tydperk van yster en glas^[30]	19–20ste^[30]	Regs bo
Hierdie beelde is volgens skaal op 0,7 pixels per millimeter.

Spesiale muntstukke

Enige land van die Eurosone mag spesiale muntstukke vrystel, wat in alle lande van die Eurosone geldig is.

Geskiedenis

Aanvanklike suksesse

Die invoering van die euro in 1999 het sonder probleme verloop en Griekeland (2000), Slowenië (2006), Malta (2007) Siprus (2007), en Slowakye (2008) het tot die eurosone toegetree. Sommige ekonome en politici soos die vroeëre Duitse Minister van Buitelandse Sake, Joschka Fischer (Groen Party), wys daarop dat die euro as geldeenheid eerder om politieke as om ekonomiese redes ingevoer is – met die hoofdoelwit van ekonomiese en politieke integrasie van die deelnemende EU-lidstate.^[31] Enkele jare lank was die euro 'n stabiele geldeenheid vir ekonomieë met uiteenlopende strukture, sosiale en arbeidswetgewing en belastingtariewe. Dat nasionale reserwebanke die moontlikheid ontneem is om hul geldeenheid te re- of devalueer of staatsskuld deur 'n hoër inflasiekoers fakties te verminder, was aanvanklik geen probleem vir lidlande nie. Ander lande soos die Baltiese State het hulle munt aan die euro gekoppel en baie ekonomiese groei ervaar.

Die eurokrisis

Eers later, ná die Beursineenstorting van 2008 het duidelik geword watter gevare 'n gemeenskaplike geldeenheid kan inhou sodra nie alle lidlande dieselfde ekonomiese en finansiële beleid volg nie.^[32]

Die finansiële krisis in Griekeland, wat sy toetreding tot die Eurosone slegs met gemanipuleerde statistieke kon bewerkstellig aangesien dit nie werklik aan die vereiste kriteria voldoen het nie, het die Eurosone in 2009 in 'n eerste ernstige krisis gedompel. Met sy lidmaatskap was 'n drastiese interne devaluasie – die grootskaalse verlaging van lone, salarisse en pensioene met 'n gepaardgaande besuinigingsprogram – die enigste oplossing en die voorwaarde vir finansiële steun deur ander lidstate deur middel van lenings. Die ander land van die sgn. PIIGS Portugal, Ierland, Italië, Griekeland en Spanje wat ook groot staatskulde gehad het het ook probleme gekry. Spekulasie teen hulle obligasies het hulle rentes doen styg, maar in 2012 het Mario Draghi die Europese Sentrale Bank tot lender of last resort verklaar. Hij begin om meer euros te druk en daarmee die obligasies op te koop. Dit het die krisis besweer.^[33] In Griekeland wat nooit die euro losgelaat het nie, het dit langer geduur en die IMF het lenings moet verstrek. Die besuinigings het die land in 'n diep krisis gestort maar die land is in 2023 terug op sy bene.^[34]

Die eurokrisis het die euro se geloofwaardigheid baie geskaad. Lande soos Tsjechië het van hulle planne om tot die eurosone toe te tree afgesien, maar nie die drie Baltiese state nie wat teenstelling tot die PIIGS kleine staatskulde het. Estland tree toe tot die eurosone in 2011 wanneer die kritiek op die euro die luidste is^[35]en Letland en Litoue volg later (in 2014 en 2015). Helle het hoegenaamd geen probleme nie en gee minder gled uit om hulle rentes op die staatskuld te betaal.

Ná die krisis

In die jare ná die krisis het die ECB 'n baie belangriker rol gaan speel in die ekonomie van Europa en die wêreld. In 2023 word 50% van die invoer en uitvoer in die wêreld in Ameriaanse dollars betaal, met die Euro op die tweede plek met 42%.^[36] Om die ekonomiese probleme wat deur die coronavirus veroorsaak is te help oplos het die EU selfs besluit om self skulde te gaan maak. Hulle het besluit 'n herstel en stimuleerfonds van €2.264,3 miljard te skep om die ekonomieë weer op gang te bring.^[37] Dit sou sonder die euro se herstelde geloofwaardigheid nie moontlik gewees het nie. Op 1 Januarie 2023 het ook Kroasië besluit om tot die eurosone toe te tree. Bulgarye het planne om hulle te volg,

Sien ook

Schengen-ooreenkoms, nog 'n Europese instelling ten doeleinde van 'n Europese identiteit
Vlag van Europa, nog 'n simbool van die Europese Unie
IBAN, Internasionale bankrekeningnommer wat ontwikkel is om internasionale bankdienste binne die Europese Unie te fasiliteer.

Notas

Verwysings

Verdere leesstof

(en) Bartram, Söhnke M.; Taylor, Stephen J.; Wang, Yaw-Huei (Mei 2007). "The Euro and European Financial Market Dependence". Journal of Banking and Finance. 51 (5): 1461–1481. SSRN 924333.
(en) Bartram, Söhnke M.; Karolyi, G. Andrew (Oktober 2006). "The Impact of the Introduction of the Euro on Foreign Exchange Rate Risk Exposures". Journal of Empirical Finance. 13 (4–5): 519–549. doi:10.1016/j.jempfin.2006.01.002. SSRN 299641.
(en) Baldwin, Richard; Wyplosz, Charles (2004). The Economics of European Integration. New York: McGraw Hill. ISBN 0-07-710394-7.
(en) Buti, Marco; Deroose, Servaas; Gaspar, Vitor; Nogueira Martins, João (2010). The Euro. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-92-79-09842-0.
(en) Simonazzi, A.; Vianello, F. (2001). "Financial Liberalization, the European Single Currency and the Problem of Unemployment". In Franzini, R.; Pizzuti, R.F. (reds.). Globalization, Institutions and Social Cohesion. Springer. ISBN 3-540-67741-0.

Eksterne skakels

(en) Amptelike webwerf van die Eurosone Geargiveer 6 Februarie 2016 op Wayback Machine
(en) Europese Sentrale Bank
(en) Die euro – Europa
(en) Europese Sentrale Bank – eurowisselkoerse

[1]

[2]

[n 1]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

Search