Portugal

Estau d'Europa
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Articlo d'os 1000

Portugal ye un país de l'Europa sudoccidental que fa parte d'a Unión Europea (UE) dende 1986, de Nacions Unidas dende a suya fundación en 1945, y tamién ye miembro fundador d'a OTAN y a OCDE. Ye amás miembro d'a Comunidat de Países de Luenga Portuguesa.

Republica Portuguesa
República Portuguesa
Bandera de PortugalEscudo de Portugal
(En detalle)(En detalle)
Lema nacional:
Himno nacional: A Portuguesa
Situación de Portugal
Situación de Portugal
Capital
 • Población
Lisbona
507.220
Mayor ciudatLisbona
Idiomas oficialsPortugués y mirandés
Forma de gubierno
President
Primer ministro
Republica
Marcelo Rebelo de Sousa
Vacant
Sobiranía
Independencia
868, 1095
1128, 1143
Superficie
 • Total
 • % augua
Posición 109º
92.391 km²
0,5%
Población
 • Total
 • Densidat
Posición 75º
‭10.343.066(2021)
111,23 hab/km²
PIB (PPA)
 • Total (2007)
 • PIB per capita
Posición 35º
US$ 219.542 millones
$ 20.665
MonedaEuro
ChentilicioPortugués/a[1]
Zona horaria
 • en Verano
UTC1
UTC+11
Dominio d'Internet.pt
Codigo telefonico++351
Prefixo radiofonico
Codigo ISO
Miembro de: UE, OTAN, ONU, OCDE, OSCE
1 En as Azores, UTC-1 (UTC en verano).

O territorio d'o país s'estendilla por a frontera atlantica d'a Peninsula Iberica y muga a lo norte y a l'este con Espanya. Incluye tamién os archipelagos d'as Azores y de Madeira.

A suya población ye de 10.343.066 habitants (2021)[2] en una superficie de 92.391 km², con una densidat de población de 114,92 hab/km².

A capital d'o país ye a suya ciudat mas poblada, Lisbona.

O país tien una luenga historia, y estió en os sieglos XV-XVI una d'as prencipals potencias europeas.

O president d'o país ye Marcelo Rebelo de Sousa y o puesto de primer ministro ye actualment vacant.

Etimolochía

A provincia romana de Lusitania yera gran parti de l'actual Portugal

A Lusitania prencipió a decir-se Portugal entre os anyos 930 y 950 dC; a fins d'o sieglo X o nombre ya s'emplegaba con mas frecuencia. Ferrando I de Castiella denominó oficialment o territorio de Portugal, o 1067, calendata en que li'n dió a lo suyo fillo Garcia I de Galicia. Cale, l'actual ciudat de Vila Nova de Gaia, ya yera conoixita como Portucale dende os tiempos d'os godos.[3]

O nombre de Portugal, por tanto, se deriva d'o nombre romano d'ista ciudat Portus Cale; Cale yera o nombre d'un asentamiento primitivo localizato en a desembocadura d'o Duero, que desaugua en l'oceano Atlantico a lo norte d'o país. Mientres a Segunda Guerra Punica (a fins d'o sieglo III aC), os romanos dentroron en a peninsula en una batalla contra os cartachineses, conquerindo a ciudat de Cale, puerto d'orichen griego amán de l'actual Porto, y la baptizoron como Portus Cale. Mientres a Edat meya, a redolada de Cale fue conoixita, por os visigodos, como Portucale, o cual evolucionaría ta Portugale mientres os sieglos VIII y VIII.

Bels historiadors se piensan que a parola Cale se deriva d'o griego Kalles ("polito"), mientres que d'atros en dicen que deriva d'os pueblos galaicos que habitaban en a zona.

Historia

Ta más detalles, veyer l'articlo Historia de Portugalveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

A Revolución d'os Clavels

Ta más detalles, veyer l'articlo Revolución d'os Clavelsveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

O 25 d'abril de 1974 s'escaició la clamada Revolución d'os Clavels, consistent en una sublevación militar organizada por o Movimento das Forças Armadas (Movimiento d'as Fuerzas Armadas) que deponió a la dictadura de Marcello Caetano en o clamau Estado Novo, o rechimen dictatorial establiu por António de Oliveira Salazar en 1933. A sublevación, que estió pacifica y formada mas que mas por capitans de l'exercito portugués que heban combatiu en as guerras d'independencia colonials, entregó lo poder a una Chunta de Salvación Militar formada por un grupo de militars como rechimen transitorio en un proceso que remató con l'aprovación d'a Constitución portuguesa de 1976, aprobada simbolicament o 25 d'abril d'ixe anyo.

Cheografía fisica

Faro, capital de l'Algarve

Situato en o cabo sudueste d'Europa, o Portugal continental tien muga nomás con unatro Estato europeu: Espanya. O territorio continental ye dividito por o río prencipal, o Tacho. A rechión d'o norte ye mas montanyosa; bi ha altiplanos, intercalatos con arias que permiten o desembolique de l'agricultura. A lo sud, dica l'Algarve, o relieu se caracteriza por as planas y as sierras son esporadicas. Atros ríos importants son o Duero, o Minho, o Guadiana, que, como lo Tacho, naixen en Espanya. O Mondego, naixe en a Sierra da Estrela, a sierra a on que se troban os puntos mas altos d'o Portugal continental.[4]

As islas de Azores son localizatas en o rift meyo de l'oceano Atlantico. Bi ha una gran actividat volcanica en ista zona. O punto mas alto de Portugal, o Monte Pico, se troba localizato en a isla d'o Pico, con 2.351 metros d'altaria. As islas d'a Rechión autonoma de Madeira, d'atra man, son situatas en a placa africana. Por a suya situación d'estabilidat, ye una zona con menos actividat sismica. O punto mas alto d'iste territorio ye o Pico Ruivo, con 1.862 metros d'altaria.

En o Portugal continental, as temperaturas meyanas anyals son de 13 °C a lo norte y de 18 °C a lo sud. As islas de Madeira y as Azores, debito a la suya localización en l'Atlantico, son mas humidas y a precipitación bi ye mas común, con un intervalo de temperaturas menor.

Divisions administrativas

Se veiga Organización territorial de Portugal

Actualment, o país ye dividito en 18 districtos (amás d'as dos rechions autonomas de Madeira y Azores). Istos districtos se dividen en 308 municipios (u concelhos en portugués) y 4.257 freguesías.

Distritos[5][6]
 DistrictoSuperficiePoblación  DistrictoSuperficiePoblación
1Lisbona2.761 km²2.244.984 10Guarda5.518 km²160.931
2Leiria3.517 km²470.76511Coimbra3.947 km²429.714
3Santarém6.747 km²454.45612Aveiro2.808 km²714.351
4Setúbal5.064 km²849.84213Viseu5.007 km²378.166
5Beja10.225 km²152.70614Bragança6.608 km²136.459
6Faro4.960 km²450.48415Vila Real4.328 km²207.184
7Évora7.393 km²167.43416Porto2.395 km²1.816.045
8Portalegre6.065 km²118.95217Braga2.673 km²848.444
9Castelo Branco6.675 km²195.94918Viana do Castelo2.255 km²244.947
Rechions Autonomas
Rechión autonomaSuperficiePoblación
Azores
2.333 km²
246.102
Madeira
801 km²
267.938

Ciudaz prencipals

As ciudaz prencipals d'o país son: Lisbona (a suya capital), O Porto, Braga, Coimbra, Funchal, Ponta Delgada, Évora, Faro, Aveiro, Guarda, Leiria, Setúbal, Almada y Viseu.

Transportes

Bi ha una interpresa publica portuguesa de transporte por ferrocarril, creyada en 1975, como heredera d'a Companhia dos Caminhos de Ferro Portugueses clamata Comboios de Portugal, tamién conoixita como CP o Caminos de Ferro Portugueses.

Esporte

Eusébio da Silva Ferreira.

L'esporte mes popular y practicato ye o fútbol, os prencipals equipes son el [[Futebol Clube do Porto|FC Porto]], el Benfica y el Sporting de Lisboa, estes tres clubs no nomás tienen sección de futbol sino que rivalizan en atros esportes con seccions d'atletismo, hockey y baloncesto entre d'atras.[7] Bels d'os millors chugadors d'a historia d'o futbol portugués son Eusébio da Silva Ferreira, Luís Figo, Vítor Baía, Rui Costa, João Vieira Pinto y Cristiano Ronaldo, a mas a mas d'os entrenadors de fútbol José Mourinho y André Villas-Boas.

Atro esporte popular y con una gran tradición ye l'atletismo en o cual Portugal ha teniu destacadas figuras europeas y mundials entre os que se pueden destacar campions olimpicos: en maratón Carlos Lopes (1984 y Rosa Mota (1988), en 10.000 m. lisos Fernanda Ribeiro (1996) y os nacionalizaus Nelson Evora (2008) y Pedro Pichardo (2020) toz dos en a preba de triple brinco. Atros atletas destacaus son os chirmans Castro (Dionisio y Domingos) y Paulo Guerra atletas de fondo y dominadors d'as cursas de campo a través en Europa d'a suya epoca.

Referencias

Se veiga tamién

Vinclos externos


Estaus d'Europa
Abkhasia3 | Albania | Alemanya | Andorra | Armenia2 | Artsakh3 | Austria | Azerbaichán1 | Belarrusia | Belchica | Bosnia y Herzegovina | Bulgaria | Cazaquistán1 | Croacia | Cheorchia1 | Chipre2 | Chipre d'o Norte2, 3 | Chequia | Dinamarca | Eslovaquia | Eslovenia | Espanya1 | Estonia | Finlandia | Francia1 | Grecia | Hongría | Islandia | Irlanda | Italia1 | Kosovo3 | Letonia | Liechtenstein | Lituania | Luxemburgo | Macedonya d'o Norte | Malta | Moldavia | Mónegue | Montenegro | Noruega | Osetia d'o Sud3 | Países Baixos | Polonia | Portugal | Reino Uniu | Rumanía | Rusia1 | San Marino | Serbia | Suecia | Suiza | Transnistria3 | Turquía1 | Ucraína | Vaticano
Dependencias: Åland | Akrotiri y Dhekelia | Chibraltar | Guernési | Isla de Man | Islas Feroe | Jèrri | Svalbard
1 Parti d'o suyo territorio ye difuera d'Europa. 2 Se troba en Asia, pero tien relacions historico-culturals con Europa. 3 Parcialment reconoixiu. 4 No reconoixito