ساریمساق
ساریمساق لاتینجه: Allium sativum[۱] — آللیاجئائ فسیله‌سینین آللیوم جین‌سینه عایید بیتکی نؤعو.[۲]
| مواد مغذی در هر ۱۰۰ gram (۳٫۵ oz) | |
|---|---|
| انرژی | ۶۲۳ کیلوjoule (۱۴۹ kcal) |
| کربوهیدرات‌ها | ۳۳٫۰۶ g |
| قندلر | ۱ g |
| فیبر | ۲٫۱ g |
| یاغ | ۰٫۵ g |
| پروتئین | ۶٫۳۶ g |
| سو | ۵۹ g |
| تیامین (ویتامین ب۱) | ۰٫۲ میلی‌گرم (۱۵٪) |
| ریبوفلاوین (ویتامین ب۲) | ۰٫۱۱ میلی‌گرم (۷٪) |
| نیاسین (ویتامین ب۳) | ۰٫۷ میلی‌گرم (۵٪) |
| پانتوتنیک اسید (ویتامین ب۵) | ۰٫۵۹۶ میلی‌گرم (۱۲٪) |
| ویتامین ب۶ | ۱٫۲۳۵ میلی‌گرم (۹۵٪) |
| اسید فولیک (ویتامین ب۹) | ۳ میکروگرم (۱٪) |
| ویتامین C | ۳۱٫۲ میلی‌گرم (۵۲٪) |
| کلسیوم | ۱۸۱ میلی‌گرم (۱۸٪) |
| دمیر | ۱٫۷ میلی‌گرم (۱۴٪) |
| منیزیوم | ۲۵ میلی‌گرم (۷٪) |
| منگنز | ۱٫۶۷۲ میلی‌گرم (۸۴٪) |
| فوسفر | ۱۵۳ میلی‌گرم (۲۲٪) |
| پوتاسیوم | ۴۰۱ میلی‌گرم (۹٪) |
| سدیم | ۱۷ میلی‌گرم (۱٪) |
| روی | ۱٫۱۶ میلی‌گرم (۱۲٪) |
| Selenium | ۱۴٫۲ μg |
| Link to USDA Database entry درصدها نسبی‌اند قایناق: پایگاه اطلاعاتی مواد غذایی آمریکا | |
ساریمساق آغیمتیل رنگ‌لی سوغاناق‌لی بیتکی‌دیر. دادی چوخ کسکین یاندیریجی اولماقلا یاناشی، اؤزون مخضوض اتیرلی ایگی واردیر. ساریمساق‌دان شرق طبابتینده چوخ قدیم زامانلاردان درمان کیمی بیر سیرا نوخوشلوقلره قارشی ایستیفاده اولونور. مثلاً، کرونیکی معده-باغیرساق خورالارینین مۆالیجه‌سین‌ده، ضعیف‌لیک‌ده، آویتامینوزدا، زوب نوخوشلوقلرین‌ده و س. ترکیبین‌ده "فیتونسید" ماده‌سینین مؤوجودلوغون‌دان، ساریمساق سون درجه قوت‌لی باکتئریسید تأثیره مالیک‌دیر. ساریمساق‌دان آلینان "آللی‌سین" ماده‌سینین چوخ قوت‌لی باکتئریسید تأثیری واردیر. اونون اون مین‌ده بیر نیسبتینی سو ایله دورولاشدیردیق‌دا بئله یئنه ده باکتری لرا اؤلدوروجو تأثیر گؤستریر، اونلارین اینکیشافینی دایاندیریر. سون ایللرده آپاریلان آراشتیرمالار نتیجه‌سین‌ده ساریمساغین ترکیبین‌ده بیر سیرا مۆالیجه اهمیت‌لی ماده‌لرین اولدوغو معین ائدیلمیش‌دیر. بونلاردان ان موهومو "دوسولفید" آدلانان کوکوردلو عضوو بیرلشمه‌لردیر. ساریمساغین ترکیبین‌ده اولان ائفیر یاغین‌دا کوکورد اولدوغو اۆچون، اونون ایگی چوخ کسکین‌دیر و یاندیریجی‌دیر.
خالق طبابتینده ساریمساق‌دان خؤرکلرده و یا تورشویا قویولموش ساریمساق‌دان ورم خسته‌لیگی زامانی ایشتاها آرتیران، بلغم گتیره‌ن و سینه ایلتیهابینی تمیزله‌مک آماچله ایشلدیلیر. سویوقدیمه و ستلجه‌م اولدوق‌دا تنفوس یوللارینی آچماق اۆچون ساریمساق یئییرلر. ساریمساق‌دان چکیلمیش ایسپیرت‌دن کرونیکی معده کاتاری، معده نین هضم ائتمه ضعیف‌لیگی، قارین کؤپو زامانی، و ده کرونیکی آمیوب‌لو ایسهالی مۆالیجه ائتمک اۆچون ایستیفاده اولونور. بون‌دان باشقا، ساریمساق یوغون باغیرساق خسته‌لیگی زامانی دا ایشلدیلیر. ساریمساق سویون‌دان دیابت نوخوشلوق‌ه توتولانلارا وئرمک ده فایدالی‌دیر. زاقاتالا رایونون‌دا قابیغی سویولموش "ساریمساق بهمزی" بیشیریلیر. همین بهمز قان فیشار نوخوشلوق‌ه توتولموش آدام اۆچون ان یاخشی مۆالیجه واسطه‌سی‌دیر.
دین‌ده
"قوران"دا ساریمساق حاقیندا بئله بیر ایفاده وار:
"ای موسا، بیز تک نؤع یئمه‌یه اصلا دؤزه بیلمیجییک، یئتر آرتیق بیزیم اۆچون ربینه دعا ائت، بیزه یئتیشدیردیی شئیلردن؛ تروزین‌دن، ساریمساغین‌دان، مرجیمیین‌دن و سوغانین‌دان چیخارسین."[۳]
— بقره سوره‌سی، ۶۱