Гафний
Гафний (лат. Hafnium, Hf) — Менделеевтың периодик таблицаһының 6-сы осор, 4-се төркөм элементы. Тәртип номеры — 72.
| Гафний | |
 | |
| Масса | 178,486 ± 0,006 массаның атом берәмеге[1] |
|---|---|
| Кем хөрмәтенә аталған | Копенгаген |
| Асыусы йәки уйлап табыусы | Хевеши, Дьёрдь де[d] һәм Дирк Костер[d] |
| Асыу датаһы | 1922 |
| Табылыу урыны | Дания |
| Элемент символы | Hf[2] |
| Химик формула | Hf[3] |
| Каноническая формула SMILES | [Hf][3] |
| Атом һаны | 72 |
| Электронная конфигурация | [Xe] 4f¹⁴ 5d² 6s² |
| Электр кирелеге | 1 |
| Ионный радиус | 0,58 ангстрем[4], 0,71 ангстрем[4] һәм 0,83 ангстрем[4] |
| Әселәнеү дәрәжәһе | 4[5] |
| Тығыҙлыҡ | 13 ± 0,01 грамм на кубический сантиметр[6] |
| Иреү температураһы | 4041 ± 1 ℉[6] |
| Ҡайнау нөктәһе | 8316 ± 1 ℉[6] |
| Давление пара | 0 ± 1 mm Hg[6] |
| PGCH коды | 0309 |
| Временное среднее значение предела допустимого воздействия | 0,5 ± 0,1 mg/m³[6] |
| IDLH | 50 ± 10 mg/m³[6] |
 | |
 Гафний Викимилектә | |
| 72 | Гафний |
178,49 | |
| 4f145d26s2 | |
Ябай матдә — ауыр, ҡыйынлыҡ менән иреүсән көмөшһыу-аҡ металл. Гафнийҙың ике модификацияһы бар.
Символы
Гафний элементының символы — Hf (Гафний тип уҡыла).
Асылыу тарихы һәм атаманың килеп сығышы
Гафнийҙы башта һирәк ер элементтары араһынан эҙләйҙәр. Дания физик-теоретигы Нильс Борҙың квант-механикаһы нигеҙендә иҫәптәре буйынса һирәк ер элементтарының һуңғыһы 71-се элемент булып тороуы асыҡланғас ҡына гафний элементы — цирконий аналогы икәне аңлашыла.
Н. Бор һығымтаһына нигеҙләнеп, 1923 йылда Дирк Костер һәм Дьёрдь де Хевеши рентгеноспектраль ысул буйынса норвег һәм гренланд циркондарын анализлайҙар. Был тәжриәбәләр нигеҙендә улар 72-се элемент асылыу тураһында иғлан итә һәм уға ҡала хҡрмәтенә гафний тигән исем бирә (лат. Hafnia — Копенгагендың латинса исеме). 1949 йылда элементтың «гафний» исеме Халыҡ-ара комиссия тарафынан раҫлана.
Донъя ресурстарында — гафний
2007 йылда 99%-лы гафний хаҡы килограмы өсөн уртаса алғанда $780 тәшкил итә (infogeo.ru мәғлүмәттәре буйынса)
Гафнийҙың бөтә донъя ресурстарын гафний ике окисенә күсереп иҫәпләгәндә, 1 миллион тоннанан бер ни тиклем артып китә. Был ресурстарҙы бүлеү структураһы яҡынса түбәндәгесә күренә:
Иҫкәрмәләр
Әҙәбиәт
- Химия и технология редких и рассеянных элементов. Ч. 2. Под ред К. Большакова. Изд. 2. М.: Высшая школа, 1976.
Һылтанмалар
- Гафний // Большая советская энциклопедия: В 66 томах (65 т. и 1 доп.) / Гл. ред. О. Ю. Шмидт. — 1-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1926—1947.