Марганец
Ма́рганец — химик элементтарҙың периодик системаһында етенсе төркөмдөң өҫтәмә төркөмсә, дүртенсе периодындағы 25-се химик элемент. Mn (лат. Manganum) символы менән билдәләнә. Ер ҡабығында, алюминдан ҡалышып, иң таралған элемент.Марганецтын ябай матдәһе (CAS-номеры: 7439-96-5) — аҡ көмөш төҫлө, ҡаты, мурт металл.
| |||||
| Ябай матдәнең тышҡы күренеше | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 аҡ көмөш төҫлө, ҡаты, ыуалыусан металл | |||||
| Атом үҙенсәлектәре | |||||
| Исеме, символы, номеры | Марганец / Manganum (Mn), 25 | ||||
| Атом массаһы (моляр массаһы) | 54,938045(5)[1] а. м. б. (г/моль) | ||||
| Электрон конфигурация | [Ar] 3d5 4s2 | ||||
| Атом радиусы | 135 пм | ||||
| Химик үҙенсәлектәре | |||||
| Ковалент радиус | 117 пм | ||||
| Ион радиусы | (+7e) 46 (+2e) 80 пм | ||||
| Электроотиҫкәрелек | 1,55 (Полинг шкалаһы) | ||||
| Электрод потенциалы | -1,180 В | ||||
| Окисланыу дәрәжәһе | 7, 6, 5, 4, 3, 2, 0, +1 | ||||
| Ионлашыу энергияһы (первый электрон) | 716,8 (7,43) кДж/моль (эВ) | ||||
| Ябай матдәнең термодинамик үҙенсәлектәре | |||||
| Тығыҙлыҡ (н. ш.) | 7,21 г/см³ | ||||
| Иреү температураһы | 1 517 K | ||||
| Ҡайнау температураһы | 2 235 K | ||||
| Иреү йылылығы | 13,4 кДж/моль | ||||
| Парға әйләнеү йылылығы | 221 кДж/моль | ||||
| Моляр йылы һыйышлығы | 26,3[2] Дж/(K·моль) | ||||
| Моляр күләм | 7,39 см³/моль | ||||
| Ябай матдәнең кристалл рәшәткәһе | |||||
| Рәшәткә структураһы | кубическая | ||||
| Рәшәткә параметры | 8,890 Å | ||||
| Дебай температураһы | 400 K | ||||
| Башҡа характеристикалар | |||||
| Йылы үткәреүсәнлек | (300 K) 6,87[3] Вт/(м·К) | ||||
| 25 | Марганец |
54,938 | |
| 3d54s2 | |
Ер ҡабығында таралыуы
Марганец ер ҡабығында таралыуы буйынса элементттар араһында 14-се урында тора. Тимерҙән һуң ер ҡабығында булған икенсе ауыр металл (ер ҡабығының 0,03 % атомдары).
Рәсәйҙә дефицит сеймал. Ятҡылыҡтар: «Усинское» (Кемерово өлкәһе), «Полуночное» (Свердловск өлкәһе), «Порожинское» (Красноярск крайы), «Южно-Хинганское» (Еврей автномиялы өлкәһе),, «Рогачёво-Тайнинская» площадь һәм «Северо-Тайнинское» поле (Архангельск өлкәһе).
Марганец минералдары
- пиролюзит MnO2•xH2O, иң таралған минерал(составында 63,2 % марганец);
- манганит (бурая марганцевая руда) MnO(OH) (составында 62,5 % марганец);
- браунит 3Mn2O3•MnSiO3 (69,5 % марганца);
- гаусманит (MnIIMn2III)O4;
- родохрозит (марганцевый шпат, малиновый шпат) MnCO3 (47,8 % марганца);
- псиломелан mMnO • MnO2 • nH2O (45-60 % марганца);
- пурпурит Mn3+[PO4], (36,65 % марганца).
Алыу
- Алюминотермия ысул менән, восстанавливая оксид Mn2O3, образующийся при прокаливании пиролюзита:
- электролиз.
Иҫкәрмәләр
Һылтанмалар
- Марганец на Webelements
- Марганец в Популярной библиотеке химических элементов
- Марганец в месторождениях 2009 йыл 26 ноябрь архивланған.
 | Был химия буйынса тамамланмаған мәҡәлә. Һеҙ мәҡәләне төҙәтеп һәм тулыландырып проектҡа ярҙам итә алаһығыҙ. |