Беатрыкс Фаранд
Беатрыкс Кэдволадэр Фаранд (нар. Джонс; 19 чэрвеня 1872 — 28 лютага 1959) — амерыканская ландшафтная садоўніца і архітэктар. За сваю кар’еру яна распрацавала каля 110 садоў для прыватных дамоў, пасёлкаў, загарадных сядзібаў, грамадскіх паркаў, батанічных садоў, універсітэцкіх гарадкоў і Белага дома. Толькі нешматлікія з яе асноўных работ захаваліся: Думбартан-Окс у Вашынгтоне, акруга Калумбія[7], сад Эбі Олдрыч Ракфелер у Маўнт-Дэсерт (Мэн), адноўлены Сад Фермерскага дома ў Бар-Харбар[8], і элементы кампусаў Прыстанскага і Ельскага ўніверсітэтаў і Заходняга каледжа[9].
| Беатрыкс Фаранд | |
|---|---|
 | |
| Дата нараджэння | 19 чэрвеня 1872[1][2] |
| Месца нараджэння | |
| Дата смерці | 28 лютага 1959[4][1] (86 гадоў) |
| Месца смерці | |
| Грамадзянства | |
| Бацька | Frederick Rhinelander Jones[d][5] |
| Маці | Mary Cadwalader Rawle Jones[d][5] |
| Альма-матар | |
| Месца працы | |
| Член у | |
| Узнагароды | |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
.svg){kind=small}
Фаранд была адным з адзінаццаці членаў-заснавальнікаў і адзінай жанчынай у Амерыканскім таварыстве ландшафтных архітэктараў[10]:31-35. Яна з’яўляецца адной з самых вопытных людзей, прызнаных у першыя дзесяцігоддзі прафесійнай ландшафтнай архітэктуры і ў шматвяковым мастацтве ландшафтнага дызайну садоў наогул[11].
Раннія гады
Беатрыкс Кэдволадэр Джонс нарадзілася ў Нью-Ёрку 19 чэрвеня 1872, у сям’і, у якой, як яна любіла казаць, было «пяць пакаленняў садоўнікаў.»[9] Яе бацькамі былі Мэры Кэдволадэр Роўлі (1850—1923)[12] і Фрэдэрык Райнлендэр Джонс (1846—1918)[13].
Беатрыкс праводзіла доўгія сезоны ў сямейным летнім доме Рыф-Поінт-Эстэйт у Бар-Харбар, Мэн[7]. Яна была пляменніцай Эдзіт Уортан[14] і пажыццёвым сябрам Генры Джэймса, які называў яе Трыкс[15]. Ва ўзросце дваццаці гадоў Фаранд пазнаёмілася з адным са сваіх першых настаўнікаў, батанікам Чарльзам Спрэгам Сарджэнтам, які ў Гарвардскім універсітэце адначасова быў прафесарам раслінаводства ў Інстытуце Басі і дырэктарам-заснавальнікам Дэндрарыя Арнольда ў Бостане, штат Масачусетс[16][17].
Беатрыс Фаранд жыла ў доме Сарджэнта, сядзібе Холм-Лі ў Бруклайне, Масачусетс у 1893 годзе і вывучала ландшафтнае садоўніцтва, якое ў той час не мела спецыялізаваных навучальных устаноў, батаніку і зямельнае планаванне[18][19]. Яна хацела навучыцца маштабаванню, складанню вертыкальных праекцый, геадэзіі і праектаванню і таму вучылася ў Калумбійскай школе горнаруднай справы пад кіраўніцтвам прафесара Уільяма Уэйра[20]. Яе натхнялі на выкарыстанне мясцовых відаў раслін самыя розныя шляхі: яе шматлікія паспяховыя вопыты ў Рыф-Поінт-Эстэйт, вывучэнне сучасных амерыканскіх і замежных кніг, што прапагандавалі выкарыстанне мясцовых палет, і ад наведвання ўплывовых брытанскіх аўтараў садоў, такіх як Уільям Робінсан з Грэйвтай-Мэйнар у Сусексе і Гертруда Джэкіл з Манстэд-Вуд у Сурэі[7]. Серыя тэматычных кніг пра садаводства аўтарства Гертруды Джэкіл падкрэслівала важнасць і каштоўнасць натуральных насаджэнняў і аказала значны ўплыў на ландшафтнае садоўніцтва ў ЗША.
17 снежня 1913 года Беатрыкс Фаранд ажанілася з Максам Фарандам[18], гісторыкам у Стэнфардскім і Ельскім універсітэтах, першым дырэктарам Бібліятэкі Ханцінгтана[21].
Кар’ера ў ландшафтным дызайне
Б. Фаранд пачала займацца ландшафтнай архітэктурай у 1895 годзе, працуючы на верхнім паверсе матулінага дома з карычневага каменя на Іст-Ілэвэн-стрыт у Нью-Ёрку[10]. Паколькі жанчыны былі выключаныя з грамадскіх праектаў, яе першымі праектамі сталі сады прыватных дамоў, у тым ліку сады для некаторых суседзяў з Бар-Харбар[10]. З дапамогай сваёй маці і сацыяльных сувязяў цёткі Эдзіт Уортан, Беатрыс пазнаёмілася з выбітнымі асобамі, што прывяло да працы па шэрагу значных праектаў. На працягу трох гадоў яна заняла такое віднае месца ў сваёй галіне, што была абраная адзінай жанчынай сярод заснавальнікаў Амерыканскага таварыства ландшафтных архітэктараў, хоць яна аддавала перавагу брытанскаму тэрміну «ландшафтны садоўнік»[10].
Фаранд стварыла першапачатковы ўчастак і планаванне пасадак для Кафедральнага сабора ў Вашынгтоне ў 1899 годзе[18]. У 1912 годзе яна стварыла дызайн агароджанага сада Бельфілд для сямейнай пары Ньюбалдаў у горадзе Гайд-Парк, штат Нью-Ёрк (цяпер з’яўляецца часткай нацыянальна-гістарычнага помніка «Дом Франкліна Рузвельта»)[22]. Акрамя таго, што гэта самы ранні захаваны прыклад яе прыватных дызайнаў, гэты вытанчаны агароджаны сад, у цяперашні час адноўлены, гэты вытанчаны сад з’яўляецца адной з нешматлікіх вядомых сумесных прац выбітных дызайнераў той эпохі — Б. Фаранд і архітэктараў «McKim, Mead & White», якія займаліся перабудовай дома Ньюбалдаў XVIII стагоддзя[23]. Яна супрацоўнічала з фірмай «McKim, Mead & White» у пабудове абслугоўваючых будынкаў Думбартан-Окса[24].
Для Белага дома першая жонка прэзідэнта Вудра Вільсана і Першая лэдзі ЗША Элен Вільсан, замовіла Беатрыкс Фаранд дызайн Усходні каланіяльны сад (цяпер спраектаваны нанова як Сад Жаклін Кенэдзі) і Заходні сад (цяпер перапраектаваны ў Ружавы сад Белага дома) у 1913[25][26]. Пасля смерці місіс Вільсан у жніўні 1914 праект быў у заняпадзе, пакуль другая жонка Вудра Вільсана, Эдзіт Вільсан не аднавіла працу, скончаную ў 1916 годзе[27][28].
Б. Фаранд атрымала даручэнне ад Джона Моргана на распрацоўку дызайна двара Бібліятэкі Моргана ў Нью-Ёрку і працягвала быць іх кансультантам на працягу трыццаці гадоў (1913-43)[28].
Яе самай вядомай працай была сядзіба Думбартан-Окс ў вашынгтонскім раёне Джорджтаўн для Мілдрэд і Роберта Блісаў (1922—1940). Яе дызайн быў навеяны яе еўрапейскімі адкрыццямі, асабліва італьянскімі садамі эпохі Адраджэння, і заключаўся ва ўсталяванні складаных адносін паміж архітэктурным і прыродным асяроддзем, з фармальнымі тэрасамі, якія сыходзяць уніз па склоне і, пераходзячы да больш натуралістычнай эстэтыкі бліжэй да ручая ўнізе[28].
У 1928 муж Беатрыкс атрымаў быў прызначаны першым дырэктарам Бібліятэкі Ханцінгтана (1927-41) у Сан-Марына, Каліфорнія[28]. Яны рушылі ў Каліфорнію, але Фаранд не здолела знайсці кліентаў у гэтым штаце[28]. Некалькі праектаў яна атрымала дзякуючы сябрам, у тым ліку праект зімняй сядзібы Блісаў, Casa Dorinda, у Мантэсіта, Каліфорнія і апякунству маці Мілдрэд Бліс, Ганны Блэйкелі Бліс, над бліжэйшым праектам Батанічнага саду Санта-Барбары. У ваколіцах Лос-Анжэлеса яна атрымала некалькі заказаў з астраномам Джорджам Хейлам і архітэктарам Майранам Хантам. З апошнім яна працавала над праектамі Заходняга каледжа і Каліфарнійскага тэхналагічнага інстытута[28].
Фаранд падарожнічала праз усю краіну на цягніку, каб займацца сваімі ўсходнімі праектамі, такімі як праектаванне і нагляд за садам у кітайскім стылі ў маёнтку «The Eyrie» для Эбі Олдрыч Ракфелер на востраве Маўнт-Дэзерт (1926-35). Гэта была эра аўтамабіля, і ў сваім дызайне Фаранд трымалася прынцыпаў, якім навучылася раней падчас паездак у створаныя Фрэдэрыкам Ло Олмстэдам Дэндрарый Арнольда і сядзібу Білтмар Джорджа Вашынгтана Вандэрбільта II. Джон Ракфелер Малодшы[29] запрасіў і фінансаваў Фаранд для распрацоўкі планаў пасадкі вакол безаўтамабільных дарог[30][31] у нацыянальным парку Акейдыя на востраве Маўнт-Дэзерт, Мэн, каля яе дома на Рыф-Пойнт (каля 1930)[28]. Імі карыстаюцца ў парку па сённяшні дзень.
На ўсходзе ЗША захаваліся такія сады, створаныя Б. Фаранд: Думбартан-Окс сям’і Блісаў у Джорджтаўне, Вашынгтон; Летні дом Харкнесаў "Eolia" ва Уотэрфордзе, Канектыкут (1918—1924), цяпер захаваны, як Мемарыяльны парх Харкнес[32]; і маёнтак Ракфелераў «The Eyrie» у Сіл-Харбар, Мэн[28]. Яна таксама супрацоўнічала з Эдыт Уортан над ландшафтам і садовым дызайнам для сядзібы The Mount (сядзіба), домам Уортан у Ленаксе, Масачусетс, які адчыняецца для наведвальнікаў з мая па кастрычнік[33]. Генры Джэймс прадставіў яе Тэадэйт Поўп Рыдл, «адной з яе самых цікавых кліентак», якая валодала ўласным маёнткам «Hill-Stead» (1913), які цяпер носіць назву Музей Хіл-Стэд, у Фармінгтане, Канектыкут[28]. У 1942, з Уолтэрам Макомберам яна распрацавала сады будучага парка Грын-Спрынг Гардэнс, каля Алегзандрыі[34].
Батанічны сад для мясцовых раслін Каліфорніі паказвае яе талент у Санта-Барбары, Каліфорнія[35]. У Англіі адзін з яе галоўных праектаў «Dartington Hall», створаны для спадчынніцы Дораці Пэйн Уітні ў Дэваншыры (1932-37)[28]. Рыф-Поінцкая калекцыя кніг, малюнкаў і гербарыяў захоўваецца ў Environmental Design Archives Каледжа экалагічнага дызайна пры Каліфарнійскім універсітэце ў Берклі, за выключэннем дакументаў з Думбартан-Окса і малюнкаў дэндрарыя Арнольда, абодва пад кіраўніцтвам Гарварда[28].
У 2014 годзе праца Фаранд па праектаванні Ружавага сада Пэгі Ракфелер[36][37] ў Нью-Ёркскім батанічным садзе, была адзначана прызавым месцам «Built by Women New York City»[38], конкурса, арганізаванага Фондам архітэктуры Бэверлі Уіліс восенню 2014 года для выяўлення выбітных і разнастайных аб’ектаў і прастор, распрацаваных, спраектаваных і пабудаваных жанчынамі.
Кампусы каледжаў
Праекты кампусаў ад Фаранд былі заснаваныя на трох канцэптах: расліны, якія цвітуць на працягу ўсяго навучальнага года, падкрэсліванне архітэктуры, а таксама прыхаванне недахопаў з дапамогай вертыкальных і павойных раслін, каб невялікія прасторы паміж будынкамі не выглядалі паменшанымі ў маштабе[39]. Яе праекты адзначаны за іх практычнасць, прастату і зручнасць абслугоўвання[9]. Яна была першым кансультацыйным ландшафтным архітэктарам для ўніверсітэта ў Прынстане (1912-43)[40][41][42].
Паколькі новыя будынкі ўзводзяцца ў Прынстане і зараз, архітэктары часта спасылаюцца да папер Фаранд у Каліфарнійскім універсітэце. Яна была кансультуючым ландшафтным архітэктарам у Ельскім універсітэце ў Нью-Хэйвенt на працягу дваццаці трох гадоў (1923-45), сярод яе праектаў там Батанічны сад Марша[43]. Пазней яна працягнула такую дзейнасць, палепшыў з тузін кампусаў, у тым ліку кампус Чыкагскага ўніверсітэта (1929-43)[44], нароўні з кампусамі паўднёвакаліфарнійскага Заходняга каледжа і Каліфарнійскага тэхналагічнага інстытута[45]. Беатрыкс Фарранд завяршыла праектныя работы для Пенсільванскай школы садаводства для жанчын (1931-32)[46]. Пазней яна таксама была ландшафтным кансультантам для дэндрарыя Гарвардскага ўніверсітэта (1946-50)[28].
Апошнія гады
Апошнія гады свайго жыцця Фаранд прысвяціла сябе стварэнню ландшафтнага навучальнага цэнтра ў Рыф-Поінт, штат Мэн. Тут яна працягвала развіваць вялікі сад і рыхтаваць уласнасць для пераходу да грамадскага навучальнага цэнтра[47]. Яна выдавала «Reef Point Gardens Bulletin» (1946-55), у якім паведамляла пра прагрэс сада і цэнтра[48].
Пасля пажару на востраве і адсутнасці сродкаў для завяршэння і забеспячэння бесперапыннай працы цэнтра яна ў 1955 годзе прыняла важнае рашэнне спыніць падрыхтоўку, дэмантаваць сад, прадаць маёмасць і выкарыстоўваць даходы за апошнія гады. Джон Ракфелер малодшы набыў самыя буйныя расліны з Рыф-Поінта для свайго Саду азалій у Асціку ў Ноз-Іст-Харбар (Мэн), якія працягваюць квітнець[28][49]. Каля 2000 гербарных асобнікаў былі адпраўлены ва гербарыі ўніверсітэта і Джэпсана у Каліфарнійскім універсітэце, дзе яны служаць у якасці пастаяннага азначэння па яе выбары раслін і мясцовасцяў[50][51].
Фаранд правяла апошнія тры гады свайго жыцця ў Гарланд-Фарм, доме яе сяброў Льюіса і Эмі Магдаліны Гарландаў на Маўнт-Дэсерт (Мэн)[52]. Менавіта тут яна стварыла свой апошні сад, інтымную прастору ў адпаведнасці з памерам маёмасці[15]. Ва ўзросце 86 гадоў Беатрыкс Фаранд памёрла ў бальніцы вострава Маўнт-Дэсерт 28 лютага 1959 года[28]. Яна была пахавана побач з мужам на могілках Вудлан у Нью-Ёрку[53].
Ферма Гарландаў была набыта Таварыствам Беатрыкс Фаранд 9 лютага 2004 года[54]. Задачай таварыства з’яўляецца «садзейнічанне навуцы і мастацтву садоўніцтва і ландшафтнага дызайну, з акцэнтам на жыццё і творчасць Беатрыкс Фаранд»[55]. Яно плануе адрадзіць першапачатковую адукацыйную місію «Рыф-Поінт», стварыўшы даведачную бібліятэку і калекцыі, рэгіянальныя выпрабавальныя сады і адукацыйныя праграмы, а таксама захаваць яе апошні сад[56][57].
Зноскі
{{cite journal}}: Пададзена больш чым адно значэнне |archivedate= і |archive-date= specified (даведка); Пададзена больш чым адно значэнне |archiveurl= і |archive-url= specified (даведка)Літаратура
- Patrick Chassé (Maine Olmsted Alliance), The Last Garden of Beatrix Farrand
- Balmori, Diana; et al. (1985). Beatrix Farrand's American Landscapes: Her Gardens and Campuses. Sagaponack, New York: Sagapress. ISBN 0-89831-003-2.
- Brown, Jane (February 1, 1995). Beatrix: The Gardening Life of Beatrix Farrand, 1872-1959. Viking, Penguin Group. ISBN 978-0-670-83217-0.
Спасылкі
- Dumbarton Oaks Official Dumbarton Oaks website
- www.beatrixfarrandgardenhydepark.org Official Garden at Bellefield website
- Beatrix Farrand: Landscape Architect, Princeton University]
- American Studies @ University of Virginia «Beatrix Farrand 'Landscape Gardener'»
- WOMAN LANDSCAPE GARDENER.; Miss Beatrix Jones Has Attained Her Eminence in the Profession by Hard Study and by Travel. New York Times, 1899
- Finding aid to the Beatrix Farrand Collection at the Environmental Design Archives, University of California, Berkeley
- The Mount, Edith Wharton’s Home