Пратэсты ў Іране (2019—2020)
Пратэсты ў Іране — серыя грамадзянскіх акцый пратэсту, якія адбываліся ў некалькіх гарадах па ўсім Ірану. Першапачатковай прычынай ўзнікнення пратэсту паслужыў рост коштаў на паліва ў 50-200%[1][2][3][4]. У далейшым грамадзянскі канфлікт перарос у акцыі супраць палітычнага рэжыму ў Іране і вышэйшага кіраўніка Алі Хаменеі[5][6]. Пратэсты пачаліся ўвечары 15 лістапада і на працягу некалькіх гадзін распаўсюдзіліся на 21 горад, калі відэа пратэсту пачалі распаўсюджвацца ў Інтэрнэце[7][8][9]. Выявы гвалтоўных пратэстаў неўзабаве разышліся па Інтэрнэце, і пратэсты дасягнулі міжнароднага ўзроўню[10].
| Пратэсты ў Іране (2019—2020) | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Частка Іранскі крызіс (з 2019) | |||||
 | |||||
| Студэнты на акцыі пратэсту 11 студзеня 2020. | |||||
| |||||
| Бакі канфлікту | |||||
| Урад: | Мітынгоўцы пры падтрымцы: | ||||
| Сілы | |||||
| невядома | 87 000 — 200 000 чалавек | ||||
| Страты | |||||
| як мінімум 3 забітыя | 304 — 1500 забітых, 4800 параненых, 7000 арыштаваны | ||||
Агляд
Хоць пратэсты пачаліся як мірныя сходы, яны неўзабаве ператварыліся ў жорсткія беспарадкі і паўстанне супраць іранскага ўрада[11]. Ужывальная ўрадам Ірана тактыка спынення акцый пратэсту ўключала агульнанацыянальнае адключэнне інтэрнэту і стральбу па дэманстрантах з дахаў, верталётаў і з блізкай адлегласці з кулямётаў. Па словах гараджан, урадавыя сілы затым канфіскавалі целы загінулых дэманстрантаў і вывезлі іх, каб замаскіраваць сапраўдную колькасць ахвяраў і сур’ёзнасць пратэстаў. Amnesty International пісала, што ўрад пагражаў сем’ям забітых дэманстрантаў, калі тыя выступяць у сродках масавай інфармацыі або арганізуюць пахаванне[12][13]. Як паведамлялася замежнымі СМІ, былі забіты 1500 іранскіх грамадзян[14][15], а падаўленне акцый выклікала бурную рэакцыю пратэстуючых, якія разбурылі 731 урадавы банк, уключаючы цэнтральны банк Ірана, дзевяць ісламскіх рэлігійных цэнтраў, знеслі антыамерыканскія рэкламныя шчыты, а таксама плакаты і статуі Вярхоўнага лідара Алі Хаменеі. 50 урадавых вайскоўцаў баз былі таксама атакаваны пратэстуючымі. Гэтая серыя пратэстаў была аднесена да катэгорыі самых жорсткіх з моманту ўзнікнення Ісламскай Рэспублікі Іран ў 1979 годзе[16][17].
Каб заблакаваць абмен інфармацыяй аб пратэстах і гібелі сотняў пратэстоўцаў на платформах сацыяльных сетак, урад заблакаваў Інтэрнэт па ўсёй краіне, што прывяло да амаль поўнага адключэння Інтэрнэту на працягу прыкладна шасці дзён[18][19][20][21].
Ход падзей
Лістапад
Пасля таго, як урад аб’явіў аб павышэнні цэн рана раніцай 15 лістапада, іранцы ў розных гарадах выйшлі на вуліцы ў знак пратэсту.
Па паведамленнях, адзін з першых пратэстуючых быў забіты ў Сірджане пасля таго, як сілы бяспекі адкрылі агонь. У сваю чаргу дэманстранты ў горадзе падпалілі заправачную станцыю і скандавалі: «Рухані, пакінь гэтую краіну»[22]. Пратэстоўцы ў Ахвазе запатрабавалі, каб людзі байкатавалі куплю паліва і спынялі свае аўтамабілі пасярод дарогі ў знак пратэсту[23].
У Мешхедзе, другім па велічыні горадзе Ірана, дэманстранты перакрылі рух на вуліцах і аўтамагістралях[24]. Пратэстоўцы сабраліся позняй ноччу ў Годсе, прыгарадзе Тэгерана, і знішчылі паліцэйскую машыну[25].
Пратэсты працягнулі пашырацца. 16 лістапада дэманстранты сабраліся ў больш чым 50 гарадах краіны, такіх як Тэгеран, Тэбрыз, Ісфахан і Шыразі[26]. Сілы бяспекі стралялі ў пратэстоўцаў, спрабуючы разагнаць іх, забіўшы па меншай меры дзесяць пратэстуючых у Ісфагане, Бехбахане, Керманшаху, Караджа і Шыразе[27].
Некалькі банкаў у Эсламшахрэ, Бехбахане і Тэгеране, а таксама адна рэлігійная школа ў Ісфагане былі спалены пратэстуючымі. Таксама дэманстранты спалілі помнік Рухолы Хамейні, заснавальніка Ісламскай Рэспублікі[28].
16 лістапада доступ у Інтэрнэт па ўсёй краіне быў амаль цалкам зачынены, пры гэтым актыўнасць у Інтэрнэце ацэньвалася ў 7%[29][30].
Дзяржаўныя інфармацыйныя агенцтвы паведамілі, што да гэтага часу былі арыштаваны больш за 1000 чалавек, а пратэсты ахапілі больш за 100 гарадоў Ірана[31].
Уладальнікі крам у Тэгеране і Ісфагане зачынілі кірмашы і абвясцілі страйк. Студэнты з Тэбрызскага ўніверсітэта пакінулі свае заняткі і далучыліся да дэманстрацый[32].
Студэнты Тэгеранскага ўніверсітэта сабраліся другі дзень запар, каб выказаць пратэст супраць бягучай сітуацыі ў краіне і скандавалі «Смерць дыктатару» і «Не Газа, не Ліван, маё жыццё толькі для Ірана». Пратэсты працягваліся ў Тэгеране. Сталічны базар быў запоўнены сіламі бяспекі, якія спрабавалі перашкодзіць гандлярам пачаць страйк. Грамадзяне Тэгерана паведамілі, што, нягледзячы на адключэнне інтэрнэту, пратэсты працягваліся.
Аб цяжкіх сутыкненнях паведамлялася ў Шыразе, дзе сілы бяспекі адкрылі агонь па людзям[33]. Улады паведамілі, што пратэстоўцы па ўсёй краіне спалілі дзевяць ісламскіх семінарый і пятнічных малітоўных аддзяленняў[34]. Пратэсты працягваліся на працягу пятага дня запар 19 лістапада, нягледзячы на прысутнасць сіл бяспекі ў гарадах краіны. Паведамлялася пра акцыі ў Тэгеране, Караджа, Шыразе і Ісфагане[35]. Горад Шуш ў правінцыі Хузестан быў фактычна зачынены, так як рабочыя пратэставалі супраць цяперашніх умоў працы[36].
Як паведамлялі замежныя крыніцы, рэвалюцыйная гвардыя забрала целы загінулых дэманстрантаў і параненых у бальніцах, каб схаваць праўдзівыя страты і пераменшыць маштаб пратэстаў. У некаторых выпадках урадавыя чыноўнікі прадавалі цела пратэстуючых[37]. Згодна з The Guardian, пратэсты дасягнулі 70% правінцый краіны[38].
Снежань
7 снежня ў Дзень студэнта ў Іране, студэнты ў Тэгеране і іншых гарадах правялі дэманстрацыі ў падтрымку пратэстаў[39]. Рана раніцай 17 снежня студэнты з універсітэта Шахід Бехешці ў Тэгеране сабраліся каля інтэрнатаў і пратэставалі супраць забойства пратэстоўцаў[40].
25 снежня, за дзень да 40-га дня жалобнага шэсця пратэстуючых, якія загінулі ў ходзе лістападаўскіх пратэстаў, сілы бяспекі арыштавалі некалькіх членаў сям’і П. Бахтыяры, чыя смерць у ходзе пратэстаў узбурыла краіну[41].
26 снежня сілы бяспекі атакавалі розныя могілкі вакол Ірана, каб перашкодзіць сем’ям загінуўшых у лістападаўскіх пратэстах правесці цырымоніі ў гонар 40-га дня смерці іх блізкіх. Некаторыя з тужлівых былі арыштаваны[42][43].
Студзень
Пасля таго як афіцыйныя ўлады краіны прызналі, што па памылцы збілі пасажырскі лайнер «Украінскіх авіяліній», больш за дзве тысячы маладых актывістаў выйшлі на стыхійны мітынг у Тэгеране ўвечары 11 студзеня[44]. Галоўным лозунгам пратэстуючых стала патрабаванне ліквідаваць Вярхоўнага Лідара Ірана[45]. 12 студзеня падобныя мітынгі супраць палітыкі КВІР прайшлі ў Ісфахане і Хамадане[46][47].
Вялікабрытанія ў адкрытую падтрымлівала пратэстуючых, а 13 студзеня Роб Макэр, яе пасол у Іране, быў затрыманы прама падчас пратэстнай акцыі, знаходзячыся сярод пратэстоўцаў[48]. Аднак затым іранскія ўлады яго вызвалілі.