Abazera
Abazera[1] (Абаза Бызшва, Abaza Byzšwa) abazen hizkuntza da. Kaukasoar hizkuntzen artean, Ipar-mendebaldeko kaukasoar familiakoa, abkhazera, adigera, kabardera eta ubykherarekin batera.
| Abazera | |
|---|---|
| абаза — абаза бызшва | |
| Datu orokorrak | |
| Lurralde eremua | Errusia, Turkia |
| Hiztunak | 48.000 |
| Ofizialtasuna | Karatxai-Txerkesia |
| Eskualdea | Karatxai-Txerkesia |
| UNESCO sailkapena | 3: arriskuan |
| Araugilea | Ez du |
| Hizkuntza sailkapena | |
| Kaukasoar hizkuntzak | |
| Informazio filologikoa | |
| Hizkuntza-tipologia | hizkuntza eranskaria eta SOV hizkuntza |
| Alfabetoa | alfabeto zirilikoa |
| Hizkuntza kodeak | |
| ISO 639-3 | abq |
| Ethnologue | abq |
| Glottolog | abaz1241 |
| Wikipedia | abq |
| UNESCO | 1077 |
| IETF | abq |
| Endangered Languages Project | 1415 |
Abazeraz abaza edo byzsva deritzo hizkuntzari. Nazioartean hizkuntza hori izendatzeko abaza, abazin, abazintsy, ahuwa, asuwa eta tapanta hitzak erabiltzen dira.
Abazera hizkuntzan, gutxi gorabehera, 45.000 lagunek hitz egiten dute munduan zehar. Hiztun gehienak Errusiar Federakundeko Karatxai-Txerkesia Errepublikan bizi dira, 13 herritan, eta beste zenbait Errusiar Federakundeko Kabardino-Balkarian, Nogai eta Adigian errepubliketan, eta Turkian, non gerrate kaukasoarren garaian (XIX. mendearen bigarren aldian) babestu ziren[2].
Abazeraren historia
XIX. mendearen amaieran eta XX. mendearen hasieran abazeraz idazteko lehen ahaleginak egin ziren, horretarako alfabeto arabiarra erabiliz. 1932an alfabeto latindarrean oinarritutako idazkera erabiltzen hasi ziren, baina 1938tik aurrera, Moskuko gobernuak aginduta, alfabeto zirilikoa nagusitu zen.
Gaur egun, abazera hezkuntzan erabiltzen da, eta Karatxai-Txerkesiako Pedagogia-Unibertsitatean ere bai. Abazerazko lehen aldizkaria 1938an argitaratu zen.
Abazeraren ezaugarriak
Abazeraren berezitasuna da fonologia-sistema konplexua izatea, munduko hizkuntzen artean aberatsenetakoa. Bokal gutxi izan arren, 61 kontsonante ditu. Fonologia-arloko konplexutasuna bere familiakoak diren abkhaziera eta ubykhera hizkuntzena adinakoa da. Horrez gain, euskararen antzera, SOA hurrenkerakoa da, morfologian ergatiboa darabil, eta aditzean marka asko biltzen du: subjektua, osagarri zuzena eta zehar-osagarria.
Ortografia
| А а [a] | Б б [b] | В в [v] | Г г [ɡ] | Гв гв [ɡʷ] | Гъ гъ [ɣ] | Гъв гъв [ɣʷ] | Гъь гъь [ɣʲ] |
| Гь гь [ɡʲ] | ГӀ гӀ [ʕ] | ГӀв гӀв [ʕʷ] | Д д [d] | Дж дж [d͡ʒ] | Джв джв [d͡ʒʷ] | Джь джь [d͡ʑ] | Дз дз [d͡z] |
| Е е [e] | Ё ё [jo] | Ж ж [ʒ] | Жв жв [ʒʷ] | Жь жь [ʑ] | И и [i] | Й й [j] | К к [k] |
| Кв кв [kʷ] | Къ къ [qʼ] | Къв къв [qʷʼ] | Къь къь [qʼʲ] | Кь кь [kʲ] | КӀ кӀ [kʼ] | КӀв кӀв [kʷʼ] | КӀь кӀь [kʲʼ] |
| Л л [l] | Ль ль [ɮ] | ЛӀ лӀ [ɬʼ] | М м [m] | Н н [n] | О о [o] | П п [p] | ПӀ пӀ [pʼ] |
| Р р [r] | С с [s] | Т т [t] | Тл тл [ɬ] | Тш тш [t͡ʃ] | ТӀ тӀ [tʼ] | У у [u/w] | Ф ф [f] |
| ФӀ фӀ [fʼ] | Х х [x] | Хв хв [xʷ] | Хъ хъ [q] | Хъв хъв [qʷ] | Хь хь [xʲ] | ХӀ хӀ [ħ] | ХӀв хӀв [ħʷ] |
| Ц ц [t͡s] | ЦӀ цӀ [t͡sʼ] | Ч ч [t͡ɕ] | Чв чв [t͡ʃʷ] | ЧӀ чӀ [t͡ɕʼ] | ЧӀв чӀв [t͡ʃʷʼ] | Ш ш [ʃ] | Шв шв [ʃʷ] |
| ШӀ шӀ [t͡ʃʼ] | Щ щ [ɕ] | Ъ ъ [ʔ] | Э э [e] | Ю ю [ju] | Я я [ja] |
Erreferentziak
Kanpo estekak
Datuak: Q27567
 | Artikulu hau hizkuntzei buruzko zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz. |