Almudena Grandes

Txikitatik idazle izan nahi zuen baina bere amak "nesken karrera" eskaini nahi izan zion eta Madrilgo Complutense Unibertsitateko Geografia eta Historia Fakultatean sartu zen.^[5] nahiz eta berak nahiago izango zuen latina ikastea ^[6] Lizentziatu ondoren, entziklopedia-testuak idatziz hasi zen lanean. Zinema-munduan ere aritu zen denboraldi batez: Óscar Ladoirek zuzendutako A contratiempo (1982). Berak adierazitakoaren arabera “Poesia idazle afizionatuen” alaba eta biloba izanik, ez da inoiz narratiba ez den beste genero batean aritu, “pasio handia eta, aldi berean, frustrazio handia” sortu dion generoa.^[7] Las edades de Lulú (1989) nobela erotikoak, La Sonrisa Vertical XI Saria irabazi zuen eta hurrengo urtean Bigas Lunak pelikula bihurtu zuen, Almudena Grandesekin idatzitako gidoiarekin. Biak Goya sarietarako izendatuak izan ziren 1991n Egokitutako Gidoi Onenaren kategorian.^[8] Liburuak arrakasta handia izan zuen eta itzuli zuten. hogei hizkuntza baino gehiago.9 Bere lehen eleberriaren gehiegizko arrakastak, egilearen adierazpenen arabera, «bizi nahi zuen bizitza eman zion eta ez du inoiz zor hori kitatu ahal izango».10

1991ean argitaratu zuen Te llamaré Viernes elaberriak ez zuen eragin handirik izan, 1994ko Malena es nombre de tango izenekoak aldiz izan zuen arrakasta eta Gerardo Herrerok zinemara egokitu zuen 1996an. Urte horretan bertan, prentsan maiz egiten dituen kolaborazioetako batean agertu izanagatik ezagunak ziren ipuinez osatutako Modelos de mujer bilduma argitaratu zuen. Horietako bat, El vocabulario de los balcones, Luis García Monteroren poema batean inspiratuta, Juan Vicente Córdobak 2000. urtean zuzendutako Aunque tú no lo sepas film luzerako oinarri izan zen.

1997ko urrian Literaturako Rosone d'Oro saria jaso zuen Italian bere lanagatik. Egile espainiar bati ematen zitzaion lehen aldia zen eta emakume bati lehen aldia.^[9]

1998ko Atlas de geografia humana, 2002ko Los aires difíciles eta 2004ko Castillos de cartón izan ziren bere hurrengo eleberri lanak. Aurrekoak bezala, denak XX.mendearen azken laurdenean edo XXI.aren hasieran Espainian gertatzen dira, teknika errealistaz eta introspekzio psikologikoz garai honetako pertsonaien egunerokotasuna erakutsiz.

2003an, Mercado de Barceló izenburupean El País egunkarian agertutako artikulu sorta bat argitaratu zen eta 2005ean Estaciones de paso liburuarekin bere lan laburrak publikatzen jarraitu zuen, hainbat kontakizunen ikuspegiari buruzko bost ipuin biltzen dituen narrazio liburu hontan. Bost istorio labur biltzen dira hainbat nerabek egoera ezberdinen aurrean egiten duten hurbilketari buruz, ulertzeko gai ez diren edo ulertzeko gai diren baina, beraien bizitza denez, bizi behar dituztenak. ^[6]

2006an Los aires difíciles eleberrian oinarritutako izen bereko filma estreinatu zen.Filma Gerardo Herrerok zuzendu zuen, aktore berriz José Luis García Pérez, Cuca Escribano eta Roberto Enríquez izan ziren.^[10]

2007an El corazón helado argitaratu zuen, historia zabal eta konplexua, XX. Hurrengo urtean eleberri honek bi sari garrantzitsu irabazi zituen: José Manuel Lara eta Madrilgo Liburu Saltzaileen Kofradia.

2007ko martxoaren 23an, Atlas de geografia humana eleberrian oinarritutako izen bereko filma estreinatu zen^[11]. Cuca Escribano, Montse Germán, María Bouzas eta Rosa Vilas aktoreek antzeztu zuten, eta idazlearen laguna den Azucena Rodríguezek zuzendu zuen. 2012an, Luis García-Araus antzerkigileak eleberria antzerkira egokitu zuen eta Madrilgo María Guerrero antzokian antzeztu zuen Juanfra Rodríguezen zuzendaritzapean Arantxa Aranguren, Nieve de Medina, Ana Otero eta Rosa Savoinik osatutako aktore taldeak antzestua.^[12]El corazón helado elaberriaren idazketa prozesuan, gerraosteko frankismoaren aurkako borroka klandestinoari buruzko dokumentazioa bildu zuen, bereziki bertako protagonisten testigantzen bitartez, hedabide ofizialek isilarazitako eta historiografiak baztertu zituen pasarteak kontatzeko. Honekin "Episodios de una guerra interminable" deitu zuen sei eleberriko zikloa osatzen ari zen, bere Perez Galdos miretsiaren Episodios nacionales bildumaren oroimenez. Kotakizunak 1939 eta 1964 arteko epea hartzen dute eta fikzioa eta ez-fikzioa tartekatzen dituzte hainbat ataletan agertzen diren protagonismo ezberdineko pertsonaiekin. Era berean, autoreak 1977-78ra arte kontatutako gertakariak eta horien ondorioak proiektatzen ditu bere ahotsez idatzitako epilogoetan.^[3] 2010ean serieari hasiera eman zion Inés y la alegría nobelak Mexikon Elena Poniatowska saria irabazi zuen.^[13] Epaimahaiaren aktaren arabera, eleberria "narrazio-lan oparoa da, eta tradizio galdosarrean muntatuta dago, haizearen eta marearen aurka, idazle zein irakurleek duten presaka ibiltzeko gure garaiko joera orokorraren aurka."^[14] Honen ondoren etorri ziren El lector de Julio Verne (2012), Las tres bodas de Manolita (2014), 2018an Narratiba Sari Nazionala jaso zuen Los pacientes del doctor García (2017) eta La madre de Frankenstein (2020) Azkenak, hil zenean argitaratu gabe zegoenak, Mariano en el Bidasoa du izena.^[15] 2019an Tusquetsek, bere ohiko editorialak, La herida perpetua argitaratu zuen, 2008an egunkari honekin elkarlanean hasi zenetik El País-en idatzi zituen zutabeen zati baten bilduma.

Almudena Grandes Madrilen hil zen 2021eko azaroaren 27an hirurogeita bat urte zituela, koloneko minbiziaren ondorioz,^[16] eta Madrilgo hilerrian lurperatu zuten.^[17]

Almudena Grandes El País egunkariko ohiko zutabegile eta hizketakide izan zen Onda Cero eta Cadena SER irrati kateetako hainbat programetan. Ezkerreko jarrera politikoetan nabarmendu zen, eta Ezker Batuari laguntza publikoa eman zion (adibidez, 2011ko hauteskunde orokorretan). 20 2016ko hauteskunde orokorretan, ordea, esan zuen ez zela "inongo alderdiren alde egin"; izan ere, haren iritziz, "horietako batek ere ez du ideologikoki ordezkatzen".^[18] 2010eko apirilean egindako elkarrizketa batean, "bihotza ezkerrerantz makurtuta" noiztik zuen galdetu ziotenean, honako hau erantzun zuen: "nire pentsamendua oinarritzen duten bizitzako beste hainbat gai ideologiko bezala, ezkertiar bihurtu naiz irakurtzen".^[19]

Autoreak adierazi zuen, halaber, azken mendeko lehen hamarkadan, Espainia "nabarmen eta astakillo" asko dituen herrialde bihurtu dela. Bere iritziz, oso gizarte desatsegin eta bihozgabea, besteen sufrimenduarekiko axolagabekeriaz betea, kontsumismoan eta materialismoan murgildua.^[20] Los besos en el pan (2015) lanean, klase sozial ertain eta txikiak astindu zituen atzeraldi handian oinarritutako eleberrian, gure aitona-amonak duintasunez bizitzeko ideia aldarrikatu zuen. Ideia hori oso garrantzitsua da eleberrirako, bertan aitona-amonen eta biloben arteko elkarrizketa gisa agertzen baita, "Espainian beti presente egon den pobrezia bere gain hartzeko apaltasuna berreskuratzeko beharra" borroka gisa, poza eta ilusioa baztertzen dituen borroka izan gabe".^[20]

Bere lanaren zati handi bat biltzen duten Frankismoa eta Espainiako trantsizioari gaiei buruz, Grandesek baieztatzen du hedapen handiagoa lortu duen kultura ofizialak zerikusi handia duela. "Aitona-amonen" belaunaldiak mantentzen zuen bertsio isil eta iheskorrarekin, geroko belaunaldiek elikatu izan duten bertsioa, egilearen ustez, "belaunaldi isiltasun horren ondorioz Espainiako historia garaikidea guztiz ulertzeko gai ez dena". Egilearen adierazpenen arabera, frankismoa izuaren aplikazio progresibo zehatza egin zuen diktadura prototipikoa izan zen. Errepresio hori guztia gobernutik erein zen, inor ez zedin mugitu edo gauzak aldatu nahi izan ez zezan. Espainiako trantsizioa eredu gisa erakutsi zen munduko herrialdeetan, bereziki Latinoamerikan. Bere ustez, instituzioen ikuspuntutik, trantsizioak arrakasta izan zuen: aurrekaririk gabeko eta eredugarria den demokrazia sendoa eta erreala sartzea lortu zuen. Dena den, ikuspuntu moraletik abiatuta, egilearen ustez, trantsizioa, ezarri eta hogeita hamar urtera ere, porrota izan da ideologia aldetik hurrengo belaunaldientzat: "70ko hamarkadan ezarritako joko-arauak ez bait ditu aitortzen.". Hala eta guztiz ere, Grandesek adostu zuen: "Trantsiziotik etorritako belaunaldi hark zintzotasunez egin zuen egin behar zutela uste zutena".^[21]

2010eko apirilean argitaratutako elkarrizketa batean, egileak adierazi zuen literaturak "literatura "bizirik dagoen jendearentzako bizitza, zure bizitzaz gain beste bizitza asko bizitzea ahalbidetzen dizula". ^[21] Bere ustez, literaturak "hegoak ematen ditu, eta errealitatearen gainetik jartzen ditu irakurleak", horregatik, bizitzan gauza asko ikasi dituela dio, baina are gehiago, irakurri dituen liburuetan. Horrez gain, beste istorio batzuk entzun eta beste bizitza batzuk ezagutzeko beharra instintiboa dela gizakiok irakurtzera bultzatzen gaituen indarra dela ere adierazi du egileak. Era berean, egileak elkarrizketa berean baieztatu zuen hizkuntza pentsamenduaren adierazpenari buruzkoa dela, zer esan dezakegun baino ez baitago: "Gauzak izendatzen dituzten hitzak galtzen baditugu, gauza horiek ere galduko ditugu; jendeak ez du ulertzen. hizkuntza pobreak zein neurritan pobretzen dituen pentsamendua, bizipenak eta bizitzako plazerak».^[21]

Bere literaturak eta irakurleek pizten duten grinaren inguruan, 2010eko elkarrizketan ere gehitu zuen Grandesek: «Nire irakurleak nire askatasuna dira, hor dauden bitartean, liburuen ordez idatzi behar ditudan liburuak idazten jarraituko dut. beste batzuk Idatzi behar ditudala uste dute. Hala ere, idazten dudanean, neure burua hunkitzeko idazten dut; irakurlea ni naizela sinestarazteko (guztietan kritikoena); hunkitzea; itzultzeko, nolabait, eman didaten guztia, bizitza osorako nire azala direlako.»^[21]

Almudena Grandesek elkarrizketan nabarmendu zuen batez ere nerabezaroan eta beren lana markatu zutela, Benito Pérez Galdós eta Ana María Matute autoreek, bereziki aipatzen du azken honen Los hijos muertos idazlanak izandako eragina: 20 urterekin irakurri zuen eta bere literatura-bokazioa piztu zuen. Daniel Defoe bereziki Robinson Crusoe lanagatik eta Homero bere Odisearekin. Idazlan horiek markatu zuten bizirik geratu zen arketipoko pertsonaiek izan zuten atxikimendua, ez nahitaez itsasoan galdutakoak, baizik eta modu batera edo bestera konponduz bizirik irauten dutenak, heroien, antiheroien eta abarren aurrean. Era berean, Espainiako beste idazle askotan bezala, Cervantesen eragin handia nabaritzen da; izan ere, Grandes historia konplexuak eraikitzera behartu zuten, historia txikiak beste lan zabalago batzuen barruan jarriz.

Baina ez dira idazleak bakarrik izan Almudena Grandesen lana markatu dutenak, Luis Buñuel bezalako zinemagileak ere eragin dute bere lanean. "Zaila da antzematea, baina (...) Aire zailen amaiera Viridianaren amaieraren eraginpean dago".^[6]

Almudena Grandes El País egunkariko ohiko zutabegilea zen eta Cadena SER programetan hizlari gonbidatua izan zen. Ezkerreko posizio politikoengatik nabarmendu da, Izquierda Unidaren aldeko publikoa erakutsi baitu. Hala, 2007ko apirilean, "Bizikidetzaren alde, tentsioaren aurka" manifestuaren 2728 sinatzaileetako bat izan zen. Agirian intelektual talde batek onartezintzat jo zuen terrorismoa "oposizioaren ardatz" bihurtzea, eta salatu zuen bat-bateko hazkundea. ingurune politiko eta sozial txarra "gehiegikeriatan eta manipulazioetan oinarrituta". ETAk Barajasko aireportuko T-4aren aurkako atentatuaren ostean deitutako manifestazioan "Bakearen, bizitzaren, askatasunaren alde eta terrorismoaren aurka" egindko adierazpena irakurri zuen. Ekintza hau negoziazioen testuinguruan mantendutako treguaren haustura izan zen.^[22]

Bere lan guztietan errebindikatu izan duen eta bere historia pertsonal eta familiarra batzen dituen Madrilgo hiriarekin lotura handia zuen eta 2018ko maiatzean San Isidro jaietako pregoilari izan zen.^[23]

Polemikak

2007ko martxoan, El corazón helado liburuaren aurkezpenean, idazlearen adierazpen batzuek polemika handia sortu zuten: zerbait fusilatu behar ote zuen galdetu zitzaionean, idazleak erantzun zuen bere onetik ateratzen duten bi edo hiru ahots fusilatuko zituela,^[24] zenbait iturriren arabera, Pío Moak kritika egin zion baieztapen horri, Libertad digital egunkarian autoreaz iseka eginez.^[25] Aurkezpen berean, Almudena Granes-ek Alderdi Popularra ere kritikatu zuen, esanez "Espainiako eskuinak frankismoa baino bigarren Errepublika gogorarazten duen herrialde batean gaude, non berriro ere "jainkozko graziaz" gobernatzeko eskubidea aldarrikatzen den edo ezin izan duen politiko garaitu gisa erreakzionatu baizik eta desjabetutako lur-jabea edo poltsa lapurtzen dioten norbait bezala" ^[24]

2008ko azaroan artikulu bat idatzi zuen El País egunkarian, Maravillas mojaren esaldi bat barregarri uzteko. Lerroaldeak hitzez hitz dio: «Auzitegi batek Francoren heriotza egiaztatu du. Ze barrea diote batzuk. Nik nahiago dut beste gauza batzuetazbarre egin. "Utzi bidaltzen. Eutsi eta mespretxatu. Eta perfektua izango zara". Kontratu sadomasokista dirudi, baina Maravillas amaren aholkua da. Imajinatzen al duzue zein poza sentituko zuen miliziano gazte, armatu eta -mmm!- izerditsuen patruila baten eskuetan erori zenean? 1974an, bere ohean hiltzean, atsegin handiz gogoratuko zuen mespretxu bizi hura, perfekzio goreneko iturri hura. Debeatifika dezatela, mesedez. Trukean, Bono beatifika dezakete, bere ile-inplantearen banitate txikia bekatu beniala baita halako perbertsioaren aurrean.».^[24] Espainiako Gerra Zibilean milizianoengandik jasandako bortxaketen inguruan ironizazio hori oso kritikatua izan zen komunikabidetan. ^{[26][27][28][29]}

Eleberriak

• Las edades de Lulú (Tusquets, 1989) (ISBN 84-7223-748-6)
• Te llamaré Viernes (Tusquets, 1991) (ISBN 84-7223-835-0)
• Malena es un nombre de tango (Tusquets, 1994) (ISBN 84-8310-655-8)
• Atlas de geografía humana (Tusquets, 1998) (ISBN 84-8310-073-8)
• Los aires difíciles (Tusquets, 2002) (ISBN 84-8310-195-5)
• Castillos de cartón (Tusquets, 2004) (ISBN 84-8310-259-5)
• El corazón helado (Tusquets, 2007) (ISBN 978-84-8310-373-9)

• "Episodios de una guerra interminable" bilduma
  • Inés y la alegría (Tusquets, 2010) (ISBN 978-84-8383-253-0)
  • El lector de Julio Verne (Tusquets, 2012) (ISBN 9788483833889)
  • Las tres bodas de Manolita (Tusquets, 2014) (ISBN 9788483838457)
  • Los besos en el pan (Tusquets, 2015) (ISBN 978-84-9066-191-8)
  • Los pacientes del doctor García (Tusquets, 2017) (ISBN 978-84-9066-432-2)
  • La madre de Frankenstein (Tusquets, 2020) (ISBN 978-84-1107-055-3)
  • Mariano en el Bidasoa (amaitu gabea)

Ipuin-sortak

• Modelos de mujer (Tusquets, 1996) (ISBN 84-8310-602-7)
• Mercado de Barceló (Tusquets,2003) (ISBN 84-8310-881-X)
• Estaciones de paso (Tusquets, 2005) (ISBN 84-8310-312-5)

Bere nobeletan oinarritutako filmak

• Las edades de Lulú (Bigas Luna, 1990)
• Malena es un nombre de tango (Gerardo Herrero, 1995)
• Aunque tú no lo sepas (Juan Vicente Córdoba, 2000)
• Los aires difíciles (Gerardo Herrero,2006)
• Atlas de geografía humana (Azucena Rodríguez, 2007)
• Castillos de cartón (Salvador García Ruiz, 2009)

Telebistara egokitutako serieak

• Los pacientes del doctor García (TVE, 2023)

• 1989ko La sonrisa vertical saria, Las edades de Lulú novelagatik.^[30]
• 1997ko Literatura Rosone d'Oro saria, (Italia)^[31]
• 2002ko Koherentziaren Saria, Guardo (Palentzia).herriko Ezker Batuko Tokiko Batzarrak emandakoa. ^[32]
• 2002ko Arte eta Letretako Julián Besteiro saria, obra osoagatik. ^[33]
• 2002ko libururik onenaren Cálamo saria, Los aires difíciles liburuagatik.^[34]
• 2003ko Crisol saria, Los aires difíciles eskutik.^[35]
• 2008ko José Manuel Lara Fundazioaren saria, El corazón helado liburuagatik.^[36]
• 2008ko Madrilgo liburu-saltzaileen Gremioaren saria, El corazón helado liburuagatik.^[37]
• 2011ko Madrilgo Kritikaren saria, Inés y la alegría liburuarengatik. .^[38]
• 2011ko Elena Poniatowska eleberri-sari iberoamerikarra, Inés y la alegría liburuarengatik. ^[39]
• 2011ko Sor Juana Inés de la Cruz saria, Inés y la alegría liburuarengatik. ^[40]
• 2017ko Atotxako Abokatuen Nazioarteko Saria, 2017. ^[41]
• 2018ko Liber saria Editoreen Gremioaren Federazioak egile hispanoamerikar garrantzitsuenari emandakoa.^[42]
• 2018ko Kultura Ministerioaren Narratiba Sari Nazionala Los pacientes del doctor García nobelari.^[43]
• 2020ko Nazioarteko Prentsa Klubaren Nazioarteko Kazetaritza Saria, giza balioen defentsan duen oihartzunagatik, bere literatur lanagatik eta komunikabidetan izandako presentziagatik^[44]
• 2020ko Europako Literaturako Jean Monnet Saria Los pacientes del doctor García liburuagatik ^[45]
• 2021ean Hil osteko Arte Ederretako Merezimenduaren Urrezko Domina.^[46]
• 2021eko abenduaren 7an, Madrilgo Liburutegien Gremioak sari bat sortu zuen Almudena Grandes omentzeko. Sari horrek idazlearen izena du, eta « egile berri baten lehen eleberria» aitortuko du.^[47]
• 2021eko abenduan, Asociación Pro Derechos Humanos de España elkarteak (APDHE) Sari Berezia eman zion, memoria demokratikoa berreskuratzeko egindako lana saritzeko. Hainbat lanetan islatu zuen memoria.^[48]

• Idazlearen webgune ofiziala
• Idazlearen lana zabaltzeko X orria. Tusquets Editores-ek kudeatzen du (@TusquetsEditor).
• Idazlearen Facebookeko kontu ofiziala (esteka hautsita dago Internet Archive-n eskuragarri dago).
• Tusquets Editores argitaletxearen idazle fitxa
• Idazleak EL PAIS egunkarian argitaratutako artikuluak
• Cervantes Institutuko idazlearen fitxa
• Malagako Almudena Grandes eskola publikoaren webgunea
• Idazleak CADENA SER irratikan parte hartzen zuen atala