Castro Urdiales

Castro Urdiales
	hiria
	Irudi gehiago
Administrazioa
Estatu burujabe	Espainia
Autonomia	Kantabria
Alkatea	Iván González Barquín
Izen ofiziala	Castro-Urdiales
Posta kodea	39700
INEk ezarritako kodea	39020
Herriburua	Castro-Urdiales
Geografia
Koordenatuak	43°23′04″N 3°12′54″W / 43.384444444444°N 3.215°W
Azalera	96.72 km²
Altuera	19 m
Mugakideak	Liendo, Guriezo, Turtzioz, Artzentales, Sopuerta eta Muskiz
Demografia
Biztanleria	33.225 (2023); 116 (2022)
Dentsitatea	343,52 bizt/km²
Informazio gehigarria
Ordu eremua	UTC+01:00
Hiri senidetuak	Bukraa, Jerez de la Frontera, Aire-sur-l'Adour, Cabourg eta Fraga
Matrikula	S
	castro-urdiales.net

Castro Urdiales (ofizialki, Castro-Urdiales; montañesez: Castru^[1]^[2]) Kantabriako (Espainia) ekialdeko udalerri bat da, Bizkaiarekiko mugan kokatua. 2006an 30.000 biztanle zituen, eta 96,7 kilometro koadro ditu.

Izena

Lehenengo hitzari buruz (castro) zalantzarik ez dago: latinezko castrum («gaztelu») du jatorri. Bigarrenari buruz, aldiz, ez dago ziurtasunik. Hipotesi batek zioen balizko hordeales izenetik («garagardiak») eratorria dela, erroa latinezko hordeum («garagar») izanik; hala ere, Valeriano Yarza Urquiolak seguruagotzat jotzen du jatorria ondorengo hau izatea: Fortunalis antroponimoa, gehi -icus, -ici atzizki genitiboa (Urduliz toponimoaren jatorri bera). Hartara, erromantzean bide hau egina luke toponimoak: *(F)ortu(n)alic(i) > *Ortualiz > *Urdualiz > *Urdialis > Urdiales. Horrenbestez, toponimoaren esanahia litzateke «Fortunalisen gaztelua».^[3]

Federiko Krutwigek, Vasconia liburuan, Castro Urdiales Urdialaitz izenez aipatu zuen. Txillardegik, Euskal Herria Helburu liburuan, Castro Urdializ toponimoa euskal toponimotzat aipatu zuen. Euskaltzaindiak, hala ere, ez du bi exonimo hauek hobesteko gomendiorik eman, eta euskaraz hizkuntza ofizial propioaren araberako izenak erabili ohi direla aipatzen du^[4].

Geografia

Castro Urdialesek honako udalerri mugakideak ditu: Liendo mendebaldean, Muskiz ekialdean, Sopuerta hego-ekialdean, Turtzioz eta Artzentales hegoaldean, Guriezo hego-mendebaldean eta Bizkaiko golkoa iparraldean.

Herriak

Hau da udalerriko herrien zerrenda. Gaztelaniazko izen ofizialaren ondoren, kantabrierazkoa (gaur egun gutxi erabilia):

Allendelagua / Llendelagua
Baltezana / Valtezana
Castro Urdiales / Castru (herria)
Cerdigo / Cerdigu
Islares / Illares
Lusa / Llusa
Mioño / Mioñu
Ontón / Hontón
Oriñón
Otañes
Sámano / Sámanu
Santullán
Sonabia / Sonavia
Talledo / Talléu

Historia

Castro Urdialesen jatorrizko izena Portus Amanus izan omen zen, samaniar autrigoien hiri nagusia zena.^[5] 74an, Vespasianoren agintaldian, erromatarrek bertan kolonia bat ezarri eta Flaviobriga izena eman zioten, ziur asko eskualdean zegoen burdina ustiatzeko eratu zuten^[6]

1163an Alfontso VIII.a Gaztelakoak Logroñoko Forua eman eta hiribildu bilakatu zen. Gaztelak iparraldeko Europarako portu moduan erabili zuen.

1813ko maiatzaren 11n, Iberiar Penintsulako Gerran, Soulten frantziar armadak hiribildua erre egin zuen, baina laster berreraiki zuten. 1879an trenbidea hara heldu eta asko hazi zen.

Demografia

Bilakaera demografikoa
1900	1910	1920	1930	1940	1950	1960	1970	1980	1990	2000	2009
14.191	12.463	11.786	12.418	11.963	11.646	11.988	12.401	12.912	13.594	18.719	31.670

Politika

2007ko udal hauteskundeak

2007ko maiatzaren 27ko udal hauteskundeak
Alderdia	Botoak	%	Zinegotziak
PSC-PSOE	3880	28,11 %	7
PP-C	2909	21,07 %	5
AxC	2862	20,73 %	5
PRC	1845	13,37 %	3
IU	745	5,40 %	1