Itsu-mandoka
Itsu-mandoka, baita ere Ütsü mandokan, neska-mutilak ibiltzen ziren jokoa zen. Juan Garmendia Larrañaga etnografoak Nafarroa Beherean dagoen Sohütan, Baigorrin, jaso zuen jokoaren inguruko informazioa.[1][2] Dena dela, mundu osoan da ezaguna.
Beste izenak
Euskal Herrian
- Alduden, Donibane Garazin, Uhartehiri, Ezterenzubin: Itsu-mandoka edo Itsu-astoka
- Ataun: Tatarreen
- Altzain: Ütsü mandoka
Munduan
- Gallinita ciega (Espainia)
- Blinde Kuh (Alemania)
- Mosca cieca (Italia)
- Blind man's buff (Ingalaterra)
- Gallito ciego (Argentina)
Arauak
Zotz egiten zen begiak nori estali jakiteko, eta neska edo mutil horrek, ukimenaz baliatuta, ezagutu egin behar zuen jolaskidea nor zen eta haren izena esan. Asmatutakoan, ezagutu berriari estaltzen zitzaizkion begiak eta horrela ematen zitzaion jokoari jarraipena.[3] Asmatzen ez badu, hiru esku-kolperekin oker dabilela esango diote. Oztopo batera gehiegi hurbiltzen bada, oihu egiten zaio kasuaren arabera: «Kasu eskuin!... », «Kasu ezker!... » edo «Geldi!... ».[4]
Itsu-mandoka pilotarekin
Jolasaren beste bariantea pilota batez jokatzen da. Begi estaliak dituen haurraren eskuetan pilota bat jartzen da. Lagunek, isil-isilik, hurbildu behar dira bizkarrez jotzen saiatuko dira, aldi berean hau esanez: «Itsu-mitsua / nun duk pilota?», «Hementxe diat», «Botazak hunat!». Orduan pilota duen haurrak hitz egiten dioten aldera pilota bota behar du; norbaiti jotzen badio, paperak aldatuko dira eta jolasa berriro ere hasiko da.[5]
Bariante erotikoak
Jolaskideak haurrak ez direnean eta beste giroetan erotismoaren ikuspuntutik aukera ugari eskaintzen ditu jolasak. Beste garaietan jolasak gazteei elkar ukitzeko eta hurbiltzeko aukera ematen zien.[6]
Abestia
Haur-jolasaren inguruko abestia badago ere, Imanol Urbietaren Xixupika-1 albumean.[7]
Erreferentziak
Ikus, gainera
Kanpo estekak
Datuak: Q884216
Multimedia: Blind man's bluff / Q884216
