Lieja
Lieja[1][2] (frantsesez: Liège, ljɛʒ ahoskatua; nederlanderaz: Luik, lœyk ahoskatua; valonieraz: Lidje; alemanez: Lüttich; latinez: Leodium; limburgeraz: Luuk; luxenburgeraz: Léck) Belgikako hego-ekialdeko hiria eta ibai-portua da, Valonian, herrialde osoko bosgarren populatuena dena eta izen bereko herrialdeko hiriburua. Ourthe eta Mosa ibaien bilgunean dago. Oso industriagune garrantzitsua da: altzairugintza, metal eta kimika industria, armagintza, automobilgintza eta beiragintza.
| Lieja Liège Lîdje | |||
|---|---|---|---|
| hiria | |||
 | |||
| |||
| Administrazioa | |||
| Estatu burujabe |  Belgika | ||
| Belgikako eskualdea |  Valonia | ||
| Province of Belgium |  Liejako probintzia | ||
| Belgikako barrutia | Arrondissement of Liège | ||
| Alkatea | Willy Demeyer (en)  | ||
| Izen ofiziala | Liège Lüttich Luik Liegi Lieja Lîdje 列日 Lieĝo Leodium Льеж Luuk | ||
| Jatorrizko izena | Liège Lîdje | ||
| Posta kodea | 4000, 4020, 4030, 4031 eta 4032 | ||
| Herriburua | Liejako probintzia | ||
| Geografia | |||
| Koordenatuak | 50°38′23″N 5°34′14″E / 50.6397°N 5.5706°E | ||
 | |||
 | |||
| Azalera | 68.65 km² | ||
| Altuera | 66 m | ||
| Mugakideak | Herstal, Seraing, Saint-Nicolas, Ans, Juprelle, Oupeye, Visé, Blegny, Beyne-Heusay, Chaudfontaine eta Esneux | ||
| Demografia | |||
| Biztanleria | 195.278 (2022ko urtarrilaren 1a) −1.345 (2020) | ||
| Dentsitatea | 2.844,54 bizt/km² | ||
| Informazio gehigarria | |||
| Sorrera | VIII. mendea | ||
| Telefono aurrizkia | 04 | ||
| Ordu eremua | UTC+01:00 eta UTC+02:00 | ||
| Hiri senidetuak | Fuzhou, Tanger, Volgograd, Esch-sur-Alzette, Kolonia, Turin, Lille, Akisgran, Rotterdam, Porto, Nancy, Ramallah, Samarkanda, Szeged, Wuhan, Taiyuan, Saint-Louis, Quebec Hiria, Port-au-Prince, Pilsen, Maastricht, Lubumbashi, Heerlen, Krakovia, Hasselt, Gante, Elbasan, Bilbo eta Abidjan | ||
| Hizkuntza ofiziala | frantses | ||
| liege.be | |||
Historia
VII. mendean sortu zuen hiria Lanberto santuak eta 710. urtean apezpiku bat finkatu zen bertan. Ondoko mendean apezpiku hiri guztiz indartsua osatu zen eta Germaniako Erromatar Inperio Santuaren barnean zegoen arren, gatazka handiak izan ziren luzaroan Liejako apezpiku-printzeen eta enperadoreen artean. Flandrian bezala, XIII. eta XIV. mendeetan liskar handiak gertatu ziren Liejan burgesiaren eta gremioetako langileen artean. XIV. mendean Burgundiako etxea nagusitu zen, baina gudu ugari izan zen ondoko bi mendeetan, burgundiarren eta Frantziako koroaren laguntza zuten liejatarren artean.
1485ean Maximiliano Austriakoak zapaldu zuen Liejako Guillaume de La Marckek Karlos Burgundiako dukearen aurka bultzatu zuen matxinada eta, zapalkuntza latza izan zen arren, hiri burujabetzat onartu zuen Lieja. Ondoren Bavariako etxea jabetu zen apezpiku-printze tituluaz eta Liejako biztanleek horren kontra borrokan segitu zuten. XV. mendetik aurrera industria zabaldu zen Lieja aldean eta bertako armagintzaren arrakastak hazkunde nabarmena erakarri zuen.
XVIII. mendean guztiz zabaldu zen Liejan Argien Mendeko pentsamolde berria eta 1792an desagertu ziren betiko Liejako apezpiku-printzeak. 1940an alemaniar naziek hartu zuten Lieja eta bertako 23.000 etxebizitza guztiz hondatu ziren 1944an.
Klima
 Datu klimatikoak (Liege)  | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
| Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | 3 | 6 | 9 | 14 | 18 | 21 | 22 | 22 | 19 | 13 | 9 | 5 | 13.4 |
| Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | -2 | -1 | 2 | 5 | 8 | 12 | 13 | 13 | 11 | 7 | 3 | 1 | 6 |
| Pilatutako prezipitazioa (mm) | 36 | 41 | 46 | 36 | 41 | 66 | 74 | 64 | 61 | 64 | 43 | 58 | 627.4 |
| Iturria: Weatherbase [3] | |||||||||||||
Garraioa
Aldiriko trena
|
Tranbia
Ondarea
Liejako hiriak iraganeko monumentu asko gorde ditu: Saint Lambert plazako etxeak, XVI. mendeko Printze-Apezpikuen jauregia, X. mendeko Sainte Croix eliza (XIII-XIV. mendeetan berritua), Saint-Martin basilika (X. mendean eraikia eta XVI. mendearen hasieran berritua), San Joan Ebanjelista eliza karolingiarra, kanpandorre erromanikodun Saint-Jacques eliza, Saint-Paul katedrala eta bertako museoa. Erdi Aroaz geroztik, garrantzi handiko kulturagunea da Lieja: Arte Ederretako museoa eta akademia ditu, unibertsitatea eta musikako errege kontserbatorioa.
Kirolak
Txirrindularitzan, nazioarteko proba nagusien artean, Lieja-Bastogne-Lieja lasterketa klasikoa dago. Futbolean, Standard Lieja hiriko futbol talderik garrantzitsuena da.
Liejatar ospetsuak
Erreferentziak
- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
Ikus, gainera
Kanpo estekak
- Liejako udal webgunea (Frantsesez) (Nederlanderaz)
