HM fótbóltur

FIFA verður stovnað

Í 1904 var fundur hildin í Paris við tí endamáli at seta á stovn eina heimssamgongu fyri fótbóltssambond. - Federation Of International Football Asssociations (FIFA), sum samgongan kom at eita, hevði upprunaliga sjey limalond; Belgia, Danmark, Frakland, Niðurlond, Spania, Sveis og Svøríki. Bretsku fótbóltssambondini (Ongland, Skotland, Írland og Wales) vóru ikki umboðað á fundinum, m.a. orsaka av, at fótbólturin longu var professionel ítrótt í Bretlandi. Nýstovnaða fótbóltssamgongan setti sær m.a. sum mál at skipa fyri eini Heimsmeistarakapping.

Bretar seta seg uttanfyri

Tá ið Fyrri Heimsbardagi brast á, var FIFA vaksið og kundi nú av røttum kallast ein heimsfelagsskapur; Brasil, Argentina, USA og "heimalondini" Ongland, Írland, Skotland og Wales vóru nú komin við. Hóast hesa vaksandi undirtøku vóru trupulleikar fyri framman. Eftir kríggið vildi Ongland (og teir fingu stuðul frá Skotlandi, Írlandi, Wales, Fraklandi og Belgia) ógvuliga treyðugt spæla dystir móti gomlu fíggindunum úr Týsklandi, Eysturríki og Ungarn, og á fundi í Bruxelles í 1919 varð samtykt "ikki at hitta neutralar samgongur ella neutral feløg, ið hava spælt móti samgongum, ella feløgum úr Miðveldunum", og soleiðis settu bretar seg sjálvar uttanfyri heimsfelagsskapin. Í Belgia broyttu tey skjótt meining, tí tey skuldu vera OL-vertir í 1920, og kundu tí ikki loyva sær slíkan hugburð.

Fótbóltur er fyri professionellar

Á fundinum í 1926 staðfesti Henri Delauny, sum var formaður í fronsku fótbóltssamgonguni, at "Ein altjóða fótbóltskapping kann ikki longur vera partur av Olympisku Leikunum, ið er fyri amatørar, tí professionalisman er komin.Spurningurin var bara, hvussu ein professionellur fótbóltsspælari skuldi definerast. Bretsku fótbóltssamgongurnar, ið nú aftur vóru komnar upp í FIFA, ivaðust ikki og settu fram sína definitión fyri hinum limalondunum; men tey høvdu ilt við at semjast um bretsku loysnina, og hesaferð var ósemjan verri at bøta, og tí hildu bretar seg burtur frá Heimsmeistarakappingini í mong ár. Men HM kom tó kortini.

Fyrsta HM endaspælið verður fyrireikað

Á FIFA fundinum í 1928 varð skotið upp at fara undir fyrireikingarnar til HM kappingina í fótbólti. 25 limalond atkvøddu fyri uppskotinum; bert Svøríki, Danmark, Noreg, Finnland og Estland atkvøddu ímóti. Hugo Meisl fekk uppgávuna at leggja kappingina til rættis. Meisl var ein av fremstu monnunum í Miðevropiskum fótbólti, og hevði um hetta mundið skipað fyri teimum væleydnaðu kappingunum Mitropa Cup, ið var kapping fyri feløg, og Nations Cup, ið var fyri landsliðini hjá Kekkoslovakia, Eysturríki, Sveis, Italia og Ungarn. Fyri at kappingin skuldi eydnast og av røttum kunna bera heitið Heimsmeistarakapping Í Fótbólti, mátti ein háttur finnast at fáa londini í Suðuramerika við.

Tey lond, sum ynsktu at vera vertir, vóru Svøríki (hóast teir høvdu atkvøtt ímóti kappingini!), Niðurlond, Spania og Ungarn; men kortini var tað Uruguei, sum fekk heiðurin. Landið vann Olympisku kappingina í 1928 og bjóðaði sær til at rinda allar útreiðslurnar hjá teimum luttakandi landsliðunum.

Myndahøggarin Abel Lafleur evnaði steypin til, ið fekk navnið "Jules Rimet Steypið" at heiðra formannin hjá FIFA, tí hansara eldhugur hevði verið so avgerandi fyri at fáa HM kappingina av bakkastokki.

Uruguei 1930

Dato: 13/7 - 30/7

Luttakarar (13)

Argentina - Belgia - Bolivia - Brasil - Kili - Frakland - Jugoslavia - Meksiko - Paraguei - Peru - Rumenia - USA - Uruguei.

Finala

• Uruguei 4 (Dorado 1-0, Cea 2-2, Iriarte 3-2, Castro 4-2)
• Argentina 2 (Peucelle 1-1, Stábile 1-2)

Málríkasti dystur

• Argentina 6
• Meksiko 3

Ár	Vertur		Vinnari	Úrslit	Nummar tvey		Triðjapláss	Úrslit	Fjórðapláss		Tal av liðum
1930 Smálutir	Uruguai		Uruguei	4–2	Argentina		USA	[note 1]	Jugoslavia		13
1934 Smálutir	Italia		Italia	2–1 (E.l.l.)	Kekkoslovakia		Týskland	3–2	Eysturríki		16
1938 Smálutir	Frakland		Italia	4–2	Ungarn		Brasil	4–2	Svøríki		16/15 [note 2]
1950 Smálutir	Brazil		Uruguei	Tað var ongin almennur finaludystur á HM 1950.[2]	Brasil		Svøríki	[note 3]	Spania		16/13 [note 4]
1954 Smálutir	Sveis		Vesturtýskland	3–2	Ungarn		Eysturríki	3–1	Uruguei		16
1958 Smálutir	Svøríki		Brasil	5–2	Svøríki		Frakland	6–3	Vesturtýskland		16
1962 Smálutir	Kili		Brasil	3–1	Kekkoslovakia		Kili	1–0	Jugoslavia		16
1966 Smálutir	England		Ongland	4–2 (E.l.l.)	Vesturtýskland		Portugal	2–1	Sovjetsamveldið		16
1970 Smálutir	Mexico		Brasil	4–1	Italia		Vesturtýskland	1–0	Uruguei		16
1974 Smálutir	Vesturtýskland		Vesturtýskland	2–1	Niðurlond		Pólland	1–0	Brasil		16
1978 Smálutir	Argentina		Argentina	3–1 (E.l.l.)	Niðurlond		Brasil	2–1	Italia		16
1982 Smálutir	Spania		Italia	3–1	Vesturtýskland		Pólland	3–2	Frakland		24
1986 Smálutir	Meksiko		Argentina	3–2	Vesturtýskland		Frakland	4–2 (E.l.l.)	Belgia		24
1990 Smálutir	Italia		Vesturtýskland	1–0	Argentina		Italia	2–1	Ongland		24
1994 Smálutir	USA		Brasil	0–0 (E.l.l.) (3–2b)	Italia		Svøríki	4–0	Bulgaria		24
1998 Smálutir	Frakland		Frakland	3–0	Brasil		Kroatia	2–1	Niðurlond		32
2002 Smálutir	Suðurkorea &  Japan		Brasil	2–0	Týskland		Turkaland	3–2	Korea Republic		32
2006 Smálutir	Týskland		Italia	1–1 (E.l.l.) (5–3b)	Frakland		Týskland	3–1	Portugal		32
2010 Smálutir	Suðurafrika		Spania	1–0 (E.l.l.)	Niðurlond		Týskland	3–2	Uruguei		32
2014 Smálutir	Brasil		Týskland	1–0 (E.l.l.)	Argentina		Niðurlond	3–0	Brasil		32

• e.l.l.: eftir longda leiktíð
• b: eftir brotsspark-kapping (after penalty shoot-out)

Viðmerkingar

Lið ið náddu topp fýra

Lið	Titlar	Nummar tvey	Triðjapláss	Fjórðapláss	Topp 4 endapláss	Topp 3 endapláss	Topp 2 endapláss
Brasil	5 (1958, 1962, 1970, 1994, 2002)	2 (1950*, 1998)	2 (1938, 1978)	2 (1974, 2014*)	11	9	7
Týskland^	4 (1954, 1974*, 1990, 2014)	4 (1966, 1982, 1986, 2002)	4 (1934, 1970, 2006*, 2010)	1 (1958)	13	12	8
Italia	4 (1934*, 1938, 1982, 2006)	2 (1970, 1994)	1 (1990*)	1 (1978)	8	7	6
Argentina	2 (1978*, 1986)	3 (1930, 1990, 2014)	& —	& —	5	5	5
Uruguei	2 (1930*, 1950)	& —	& —	3 (1954, 1970, 2010)	5	2	2
Frakland	1 (1998*)	1 (2006)	2 (1958, 1986)	1 (1982)	5	4	2
Ongland	1 (1966*)	& —	& —	1 (1990)	2	1	1
Spania	1 (2010)	& —	& —	1 (1950)	2	1	1
Niðurlond	& —	3 (1974, 1978, 2010)	1 (2014)	1 (1998)	5	4	3
Kekkoslovakia#	& —	2 (1934, 1962)	& —	& —	2	2	2
Ungarn	& —	2 (1938, 1954)	& —	& —	2	2	2
Svøríki	& —	1 (1958*)	2 (1950, 1994)	1 (1938)	4	3	1
Pólland	& —	& —	2 (1974, 1982)	& —	2	2	& —
Eysturríki	& —	& —	1 (1954)	1 (1934)	2	1	& —
Portugal	& —	& —	1 (1966)	1 (2006)	2	1	& —
USA	& —	& —	1 (1930)	& —	1	1	& —
Kili	& —	& —	1 (1962*)	& —	1	1	& —
Kroatia	& —	& —	1 (1998)	& —	1	1	& —
Turkaland	& —	& —	1 (2002)	& —	1	1	& —
Jugoslavia#	& —	& —	& —	2 (1930, 1962)	2	& —	& —
Sovjetsamveldið#	& —	& —	& —	1 (1966)	1	& —	& —
Belgia	& —	& —	& —	1 (1986)	1	& —	& —
Bulgaria	& —	& —	& —	1 (1994)	1	& —	& —
Korea Republic	& —	& —	& —	1 (2002*)	1	& —	& —

* = vertir

^ = inniheldur eisini úrslit umboðandi Vesturtýskland millum 1954 og 1990

# = lond ið síðan eru farin sundur í tvey ella fleiri sjálvstøðug lond.^[3]

Bestu úrslit eftir heimsparti

HM-vinnarar eftir landi

Heimsmeistarar	Ár
Brasil	1958, 1962, 1970, 1994, 2002
Italia	1934*, 1938, 1982, 2006
Týskland	1954, 1974*, 1990, 2014
Uruguei	1930*, 1950
Argentina	1978*, 1986
Ongland	1966*
Frakland	1998*
Spania	2010
*Landið var vertstjóð hetta árið

Hesir hava skotið tey flestu málini til HM kappingar í fótbólti gjøgnum allar tíðir frá 1930 - 2014 (frá tíggju málum og fleiri):

Mál	Málskjútti
16	Miroslav Klose
15	Ronaldo
14	Gerd Müller
13	Just Fontaine
12	Pelé
11	Jürgen Klinsmann, Sándor Kocsis
10	Gabriel Batistuta, Teófilo Cubillas, Grzegorz Lato, Gary Lineker, Helmut Rahn, Thomas Müller

• HM í fótbólti fyri feløg