Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն

Նախորդ միջազգային մրցություններ

Աշխարհում առաջին միջազգային ֆուտբոլային հանդիպումը կայացել է Գլազգո 1872 թվականին Շոտլանդիայի և Անգլիայի միջև^[5] և ավարտվել է 0–0 հաշվով։ Առաջին միջազգային մրցությունը ամենամյա Ֆուտբոլի Մեծ Բրիտանիայի տնային առաջնությունն է, որը անցկացվել է 1884 թվականից^[6]։ Ֆուտբոլի զարգացման հետ մեկտեղ 20-րդ դարի սկզբին առանց մեդալների ֆուտբոլն ընգրկվեց 1900 և 1904 թվականների Օլիմպիական խաղերում^[7]։

Երբ ՖԻՖԱ-ն հիմնադրվեց 1904 թվականին, փորձեց կազմակերպել միջազգային մրցություն Շվեյցարիայում Օլիմպիական խաղերից դուրս 1906 թվականին։ Քանի որ միջազգային ֆուտբոլը չէր ձևավորվել, այս փորձը անհաջողությամբ պսակվեց^[8]։

1908 թվականի Լոնդոնի Օլիմպիական խաղերում ֆուտբոլը ճանաչվեց պաշտոնական մրցություն։ Այդ ժամանակ խաղում էին միայն սիրողական ֆուտբոլիստներ և խաղերում հաղթեց Անգլիայի հավաքականը, որը կրկնեց հաղթանակը 1912 թվականի խաղերում։

1909 թվականին Թոմաս Լիպտոնը կազմակերպեց իր անվամբ մրցաշար Թուրինում։ Այս մրցույթում խաղում էին տարբեր երկրների ակումբներ, ոչ հավաքականներ։ Այս մրցությունը հաճախ կոչում են Առաջին աշխարհի գավաթ^[9] և ներգրավեց Իտալիայի, Գերմանիայի և Շվեյցարիայի ամենահեղինակավոր ակումբներին, սակայն Անգլիան հրաժարվեց մասնակեցլ։ Լիփթոնը հրավիրեց անգլիական Վեստ Օկլենդ Թաուն ակումբին, որը դարձավ առաջնության հաղթող և պաշտպանեց տիտղոսը 1911 թվականին։

1914 թվականին ՖԻՖԱ-ն համաձայնեց համարել Օլիմպիական առաջնությունը որպես «ֆուտբոլի աշխարհի սիրողական առաջնություն» և վերցրեց իր վրա մրցույթի հսկողությունը^[10]։ Սա ճանապարհ բացեց աշխարհում առաջին միջմայրցամաքային ֆուտբոլային մրցաշարի 1920 թվականի Ամառային օլիմպիական խաղերում, որին մասնակցեց Եգիպտոսը և 13 եվրոպական հավաքական և հաղթող դարձավ Բելգիան^[11]։ Ուրուգվայը հաղթեց մյուս երկու Օլիմպիական խաղերում։

Աշխարհի գավաթներ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից առաջ

Օլիմպիական խաղերի ֆուտբոլային առաջնությունների հաջողություններից հետո ՖԻՖԱ նախագահ Ժյուլ Ռիմեն նորից սկսեց մտածել Օլիմպիական խաղերից դուրս սեփական առաջնության մասին։ 1928 թվականի մայիսի 28-ին Ամստերդամում կայացած ՖԻՖԱ-ի համաժողովում որոշվեց կազմակերպել ինքնուրույն ֆուտբոլի աշխարհի առաջնություն^[12]։ Քանի որ Ուրուգվայը, որը այդ տարի նշում էր իր անկախության հարյուր ամյակը, որոշվեց Ֆուտբոլի աշխարհի առաջնությունը անցկացնել հենց Ուրուգվայում։

ՖԻՖԱ-ի անդամ մի քանի երկրների ուղարկվեց հրավեր մասնակցելու առաջնությանը, սակայն Եվրոպայի երկրների համար նշանակում էր անցնել Ատլանտյան օվկիանոսը և հասնել Ուրուգվայ։ Մրցույթի սկզբից երկու ամիս առաջվա դրությամբ ոչ մի եվրոպական երկիր չէր ընդունել հրավերը։ Ռիմեն պահանջեց Բելգիայի, Ֆրանսիայի, Ռումինիայի և Հարավսլավիայի հավաքականներին մասնակցել առաջնությանը։ Ընդհանուր մասնակցեցին 13 երկիր, յոթը` Հարավային ամերիկայից, չորսը Եվրոպայից և երկուսը` Հյուսիսային Ամերիկայից։

Առաջին երկու խաղերը անցկացվեցին միաժամանակ, Ֆրանսիան և ԱՄՆ-ն հաղթանակ տարան համապատասխանաբար Մեքսիկայի և Բելգիայի հանդեպ։ Աշխարհի առաջնությունների պատմության մեջ առաջին գոլը հեղինակեց Լուսիեն Լորենը Ֆրանսիայից^[13]։ Եզրափակչում Ուրուգվայը առավելության հասավ Արգենտինայի նկատմամբ և դարձավ առաջին գավաթակիրը^[14]։

Աշխարհի գավաթի հիմնադրումից հետո Ամառային օլիմպիական խաղեր 1932-ը կայացավ Լոս Անջելեսում և նախատեսված չէր անցկացնել ֆուտբոլի մրցություն քանի որ ֆուտբոլը ԱՄՆ-ում ժողովրդականություն չէր վայելում^[15]։ Օլիմպիական ֆուտբոլը վերադարձավ 1936 թվականի Օլիմպիական խաղերում, սակայն ավելի վարկանիշային էր Աշխարհի գավաթը։

Առաջին Աշխարհի առաջնությունները ունեցան ուղևորության և պատերազմի հետ կապված խնդիրներ։ Քիչ հարավամերիկյան հավաքականներ ցանկացան ուղևորվել Եվրոպա 1934 և 1938 թվականների առաջնություններին մասնակցելու համար։ Բրազիլիան միակ հարավամերիկյան հավաքականն էր, որը մասնակցեց երկուսին։ 1942 և 1946 թվականների առաջնությունները, որոնք պետք է կայանային Նացիստական Գերմանիայում և Բրազիլիայում^[16], չեղարկվեցին Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի և դրա հետևանքների պատճառով։

Տարի	Անցկացման վայրը		Չեմպիոն	Հաշիվը	Փոխչեմպիոն		Երրորդ տեղ	Հաշիվը	Չորրորդ տեղ		Թիմերի քանակը
1930 Մանրամասն	Ուրուգվայ		Ուրուգվայ	4 : 2	Արգենտինա		Միացյալ Նահանգներ		Հարավսլավիա		13
1934 Մանրամասն	Իտալիա		Իտալիա	2 : 1 ԼԺՀ	Չեխոսլովակիա		Գերմանիա	3 : 2	Ավստրիա		16
1938 Մանրամասն	Ֆրանսիա		Իտալիա	4 : 2	Հունգարիա		Բրազիլիա	4 : 2	Շվեդիա		15
1950 Մանրամասն	Բրազիլիա		Ուրուգվայ		Բրազիլիա		Շվեդիա		Իսպանիա		13
1954 Մանրամասն	Շվեյցարիա		Արևմտյան Գերմանիա	3 : 2	Հունգարիա		Ավստրիա	3 : 1	Ուրուգվայ		16
1958 Մանրամասն	Շվեդիա		Բրազիլիա	5 : 2	Շվեդիա		Ֆրանսիա	6 : 3	Արևմտյան Գերմանիա		16
1962 Մանրամասն	Չիլի		Բրազիլիա	3 : 1	Չեխոսլովակիա		Չիլի	1 : 0	Հարավսլավիա		16
1966 Մանրամասն	Անգլիա		Անգլիա	4 : 2 ԼԺՀ	Արևմտյան Գերմանիա		Պորտուգալիա	2 : 1	Խորհրդային Միություն		16
1970 Մանրամասն	Մեքսիկա		Բրազիլիա	4 : 1	Իտալիա		Արևմտյան Գերմանիա	1 : 0	Ուրուգվայ		16
1974 Մանրամասն	Գերմանիա		Արևմտյան Գերմանիա	2 : 1	Նիդերլանդներ		Լեհաստան	1 : 0	Բրազիլիա		16
1978 Մանրամասն	Արգենտինա		Արգենտինա	3 : 1 ԼԺՀ	Նիդերլանդներ		Բրազիլիա	2–1	Իտալիա		16
1982 Մանրամասն	Իսպանիա		Իտալիա	3 : 1	Արևմտյան Գերմանիա		Լեհաստան	3 : 2	Ֆրանսիա		24
1986 Մանրամասն	Մեքսիկա		Արգենտինա	3 : 2	Արևմտյան Գերմանիա		Ֆրանսիա	4 : 2 ԼԺՀ	Բելգիա		24
1990 Մանրամասն	Իտալիա		Արևմտյան Գերմանիա	1 : 0	Արգենտինա		Իտալիա	2 : 1	Անգլիա		24
1994 Մանրամասն	Միացյալ Նահանգներ		Բրազիլիա	0 : 0 ԼԺՀ 3 ։ 2 ՀՏՀ	Իտալիա		Շվեդիա	4 : 0	Բուլղարիա		24
1998 Մանրամասն	Ֆրանսիա		Ֆրանսիա	3 : 0	Բրազիլիա		Խորվաթիա	2 : 1	Նիդերլանդներ		32
2002 Մանրամասն	Հարավային Կորեա  Ճապոնիա		Բրազիլիա	2 : 0	Գերմանիա		Թուրքիա	3 : 2	Հարավային Կորեա		32
2006 Մանրամասն	Գերմանիա		Իտալիա	1 : 1 ԼԺՀ 5 ։ 3 ՀՏՀ	Ֆրանսիա		Գերմանիա	3 : 1	Պորտուգալիա		32
2010 Մանրամասն	Հարավային Աֆրիկա		Իսպանիա	1 : 0 ԼԺՀ	Նիդերլանդներ		Գերմանիա	3 : 2	Ուրուգվայ		32
2014 Մանրամասն	Բրազիլիա		Գերմանիա	1 : 0 ԼԺՀ	Արգենտինա		Նիդերլանդներ	3 : 0	Բրազիլիա		32
2018 Մանրամասն	Ռուսաստան		Ֆրանսիա	4 : 2	Խորվաթիա		Բելգիա	2 : 0	Անգլիա		32
2022 Մանրամասն	Կատար		Արգենտինա	3 : 3 ԼԺՀ 4 ։ 2 ՀՏՀ	Ֆրանսիա		Խորվաթիա	2 : 1	Մարոկկո		32
2026 Մանրամասն	Միացյալ Նահանգներ  Մեքսիկա  Կանադա										48

Աշխարհի առաջնության լավագույն ռմբարկուները

2022 թվականի Դեկտեմբերի 27-ի դրությամբ

Թվատառերով նշված են կարիերան շարունակող ֆուտբոլիստները։

№	Ֆուտբոլիստ	Հավաքական	Գոլեր	Խաղեր	Միջինում	Առաջնություններ
1	Միրոսլավ Կլոզե	Գերմանիա	16	24	0,67	2002, 2006, 2010, 2014
2	Ռոնալդո	Բրազիլիա	15	19	0,79	1994, 1998, 2002, 2006
3	Գերդ Մյուլլեր	Գերմանիա	14	13	1,08	1970, 1974
4	Ժյուստ Ֆոնտեն	Ֆրանսիա	13	6	2,17	1958
5	Լիոնել Մեսսի	Արգենտինա	13	26	0,5	2006, 2010, 2014, 2018, 2022
6	Կիլիան Մբապպե	Ֆրանսիա	12	14	0,86	2018, 2022
	Պելլե	Բրազիլիա	12	14	0,86	1958, 1962, 1966, 1970
8	Շանդոր Կոչիշ	Հունգարիա	11	5	2,20	1954
	Յուրգեն Կլինսման	Գերմանիա	11	17	0,65	1990, 1994, 1998
10	Հելմուտ Ռան	Գերմանիա	10	10	1,00	1954, 1958
	Գարի Լինեկեր	Անգլիա	10	12	0,83	1986, 1990
	Գաբրիել Բատիստուտա	Արգենտինա	10	12	0,83	1994, 1998, 2002
	Թեոֆիլո Կուբիլյաս	Պերու	10	13	0,77	1970, 1978, 1982
	Թոմաս Մյուլեր	Գերմանիա	10	19	0,53	2010, 2014, 2018, 2022
	Գժեգոժ Լյատօ	Լեհաստան	10	20	0,50	1974, 1978, 1982