Էնրիկո Ֆերմի

Պիզայի համալսարանն ավարտելուց հետո (1922 թ.) ուսումը շարունակել է Գերմանիայում և Նիդերլանդներում։ 1926-1938 թվականներին՝ Հռոմի համալսարանի պրոֆեսոր։ 1938 թվականին տարագրվել է ֆաշիստական Իտալիայից։ 1939-1945 թվականներին՝ Կոլումբիայի համալսարանի պրոֆեսոր, ղեկավարել է միջուկային էներգիայի օգտագործման ուղղությամբ ԱՄՆ-ում տարվող հետազոտական աշխատանքները։ 1946 թվականից՝ Չիկագոյի համալսարանի պրոֆեսոր։ Գործուն մասնակցություն է ունեցել քվանտային ֆիզիկայի հիմունքների ստեղծման գործում։ 1925 թվականին մշակել է Պաուլիի սկզբունքին ենթարկվող մասնիկների վիճակագրությունը։

Դիրակի հետ միաժամանակ Ֆերմին ստեղծել է էլեկտրոնների և այլ մասնիկների քվանտային վիճակագրական տեսությունը (Ֆերմի-Դիրակի վիճակագրությունը, 1934 թվականին ստեղծել է β-տրոհման քանակական տեսությունը՝ հիմնված Վ․ Պաուլիի այն ենթադրության վրա, ըստ որի β-մասնիկներն առաքվում են նեյտրինոյի հետ միաժամանակ։ 1934-1938 թվականներին աշխատակիցների հետ ուսումնասիրել է նեյտրոնների հատկությունները և դրել նեյտրոնային ֆիզիկայի հիմքը, առաջինն է դիտել մի շարք տարրերի (այդ թվում՝ ուրանի) նեյտրոնային ռմբակոծումից առաջ եկող արհեստական ռադիոակտիվությունը, հայտնագործել է նեյտրոնների դանդաղեցման երևույթը և ստեղծել դրա տեսությունը, ինչի համար 1938 թվականին ստացել է Նոբելյան մրցանակ։ 1942 թվականի դեկտեմբերին Ֆերմիին հաջողվել է իրականացնել միջուկային շղթայական ռեակցիա իր կառուցած՝ աշխարհում առաջին միջուկային ռեակտորում, որտեղ որպես նեյտրոնների դանդաղիչ օգտագործվել է գրաֆիտը, իսկ որպես վառելիք՝ ուրանը։

Կյանքի վերջին տարիներին զբաղվել է բարձր էներգիաների ֆիզիկայով։ Առաջինն է սկսել տարբեր էներգիաների լիցքավորված π-մեզոնների և ջրածնի փոխազդեցության փորձարարական հետազոտությունները և ստացել մի շարք հիմնարար արդյունքներ։ Ունի նաև այս բնագավառին վերաբերող տեսական աշխատանքներ։ Աշխարհի մի շարք գիտական ընկերությունների և ակադեմիաների, այդ թվում նաև ԽՍՀՄ ԳԱ արտասահմանյան անդամ էր (1929 թ.)։

Էնրիկո Ֆերմին մահացել է 53 տարեկան հասակում, քաղցկեղից։ Հանգչում է Չիկագոյի գերեզմանատանը, մի համեստ տապանաքարի ներքո։

Ականավոր գիտնականի անունով է կոչվել 100-րդ քիմիական տարրը՝ ֆերմիումը^[34][35]։ Այդպիսով՝ նա դարձել է այն 16 գիտնականներից մեկը, ում անունը շնորհվել է քիմիական տարրի^[36]։

Ֆերմիի անունն են կրում մի շարք ատոմային էլեկտրակայաններ ԱՄՆ-ում և Իտալիայում^[37], գիտահետազոտական նպատակներով կառուցված տարրական մասնիկների արագացուցիչ^[38] և ռեակտոր՝ ԱՄՆ-ում և Արգենտինայում^[39], գամմա ճառագայթներով տիեզերական հեռադիտակ^[40] և այլն։ Ֆերմիի անունն է տրվել ԱՄՆ Ատոմային էներգիայի հանձնաժողովի կողմից սահմանված միջազգային հատուկ՝ բարձրագույն մրցանակին, որը շնորհվում է էներգիայի ուսումնասիրման, կիրառման, արտադրության բնագավառներում խոշորագույն ավանդ ներդրած գիտնականներին։ Այդ մրցանակով պարգևատրվածների թվում են Օտտո Հանը, Ռոբերտ Օպենհայմերը, Էդվարդ Թելլերը և մեծանուն այլ գիտնականներ^[41]։

1970 թվականին միջազգային աստղագիտական միությունը Ֆերմիի անունը շնորհել է Լուսնի հակառակ կողմի խառնարաններից մեկին։

• Introduzione alla Fisica Atomica (Italian). Bologna: N. Zanichelli. 1928. OCLC 9653646.{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
• Fisica per i Licei (Italian). Bologna: N. Zanichelli. 1929. OCLC 9653646.{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
• Molecole e cristalli (Italian). Bologna: N. Zanichelli. 1934. OCLC 19918218.{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
• Thermodynamics. New York: Prentice Hall. 1937. OCLC 2379038.
• Fisica per Istituti Tecnici (Italian). Bologna: N. Zanichelli. 1938.{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
• Fisica per Licei Scientifici (Italian). Bologna: N. Zanichelli. 1938.{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) (with Edoardo Amaldi)
• Elementary particles. New Haven: Yale University Press. 1951. OCLC 362513.
• Notes on Quantum Mechanics, Chicago, The University of Chicago Press, 1961.
• Научные труды, т․ 1—2, Й-, 1971 — 1972․

• Сегре Э․, Энрико Ферми-физик, пер․ с англ․, М․, 1973․
• Fermi Laura Atoms in the Family. — Chicago.: University of Chicago Press, 1954. — P. 123.
  • Ферми Л. Атомы у нас дома. — 2-е изд. — М.: Иностранная литература, 1959.
• Понтекорво Б. Энрико Ферми (1901—1954) (К годовщине смерти). // УФН. — 1955. — Т. 57. — № 11.
• Лятиль П. Энрико Ферми. — М.: Атомиздат, 1965.
• Понтекорво Б. Энрико Ферми. — М.: Знание, 1971.
• Понтекорво Б., Покровский В. Н. Энрико Ферми в воспоминаниях учеников и друзей. — М.: Наука, 1972.
• Гуревич И. И., Смородинский Я.А. Научные труды Энрико Ферми. // УФН. — 1974. — Т. 114. — № 10.

• To Fermi with Love 1971 Radio Segment Voices of the Manhattan Project
• "The First Reactor: 40th Anniversary Commemorative Edition", United States Department of Energy, (December 1982).
• Nobel prize page for the 1938 physics' prize
• The Story of the First Pile
• Enrico Fermi's Case File at The Franklin Institute with information about his contributions to theoretical and experimental physics.
• "Remembering Enrico Fermi". Session J1. APS April Meeting 2010, American Physical Society.
• Time 100: Enrico Fermi Արխիվացված 2009-05-14 Wayback Machine by Richard Rhodes 29 March 1999
• The Woodrow Wilson Center's Nuclear Proliferation International History Project or NPIHP is a global network of individuals and institutions engaged in the study of international nuclear history through archival documents, oral history interviews and other empirical sources.
• Fermi's stay with Ehrenfest in Leiden.

• Գ. Յա. Մյակիշև, Բ. Բ. Բուխովցև «Ֆիզիկա», 1992 թ., «Լույս» հրատարակչություն
• Alison, Samuel King (1957). «Enrico Fermi, 1901–1954». Biographical Memoirs of the National Academy of Sciences. 30: 125–155. OCLC 11772127.
• Amaldi, Edoardo (2001). «Commemoration of the Academy Fellow Enrico Fermi». In Bernardini, C.; Bonolis, Luisa (eds.). Enrico Fermi: His Work and Legacy. Bologna: Società Italiana di Fisica: Springer. էջեր 23–35. ISBN 978-88-7438-015-2. OCLC 56686431.
• Amaldi, Ugo (2001). «Nuclear Physics from the Nineteen Thirties to the Present Day». In Bernardini, C.; Bonolis, Luisa (eds.). Enrico Fermi: His Work and Legacy. Bologna: Società Italiana di Fisica: Springer. էջեր 151–176. ISBN 978-88-7438-015-2. OCLC 56686431.
• Bertotti, Bruno (2001). «Fermi's Coordinates and the Principle of Equivalence». In Bernardini, C.; Bonolis, Luisa (eds.). Enrico Fermi: His Work and Legacy. Bologna: Società Italiana di Fisica: Springer. էջեր 115–125. ISBN 978-88-7438-015-2. OCLC 56686431.
• Bonolis, Luisa (2001). «Enrico Fermi's Scientific Work». In Bernardini, C.; Bonolis, Luisa (eds.). Enrico Fermi: His Work and Legacy. Bologna: Società Italiana di Fisica: Springer. էջեր 314–394. ISBN 978-88-7438-015-2. OCLC 56686431.
• Compton, Arthur (1956). Atomic Quest. New York: Oxford University Press. OCLC 173307.
• Cooper, Dan (1999). Enrico Fermi: And the Revolutions in Modern physics. New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-511762-2. OCLC 39508200.
• Fermi, Enrico (2004). «The Future of Nuclear Physics». In Cronin, J.W (ed.). Fermi Remembered. Chicago: University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-12111-6.
• Fermi, Laura (1954). Atoms in the Family: My Life with Enrico Fermi. Chicago: University of Chicago Press. OCLC 537507.
• Hawkins, David (1961). Manhattan District History: Project Y – The Los Alamos Project. Volume I: Inception until August 1945. Los Alamos: Los Alamos National Laboratory. LAMS 2532.
• Hoff, Richard (1978 թ․ հունվարի 23). «Production of Eisteinium and Fermium in Nuclear Explosions». In Seaborg, Glenn T (ed.). Proceedings of the Symposium Commemorating the 25th Anniversary of Elements 99 and 100 (PDF). Los Alamos: Los Alamos National Laboratory. էջեր 39–49. Report LBL-7701.
• Hewlett, Richard G.; Anderson, Oscar E. (1962). The New World, 1939–1946 (PDF). University Park: Pennsylvania State University Press. ISBN 978-0-520-07186-5. OCLC 637004643.
• Hewlett, Richard G.; Duncan, Francis (1969). Atomic Shield, 1947–1952. A History of the United States Atomic Energy Commission. University Park: Pennsylvania State University Press. ISBN 978-0-520-07187-2. OCLC 3717478.
• Hey, Anthony J. G.; Walters, Patrick (2003). The new quantum universe. Cambridge, U.K.: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-56418-2. OCLC 50252084.
• Holl, Jack M.; Hewlett, Richard G.; Harris, Ruth R. (1997). Argonne National Laboratory, 1946–96. Urbana: University of Illinois Press. ISBN 978-0-252-02341-5.
• Hucke, Matt; Bielski, Ursula (1999). Graveyards of Chicago: The People, History, Art, and Lore of Cook County Cemeteries. Chicago: Lake Claremont Press. ISBN 978-0-9642426-4-7. OCLC 42849992.
• Jacob, Maurice; Maiani, Luciano (2001). «The Scientific Legacy of Fermi in Particle Physics». In Bernardini, C.; Bonolis, Luisa (eds.). Enrico Fermi: His Work and Legacy. Bologna: Società Italiana di Fisica: Springer. էջեր 241–270. ISBN 978-88-7438-015-2. OCLC 56686431.
• Jones, Eric M. (1985 թ․ մարտ). "Where is Everybody?", An Account of Fermi's Question (PDF). Los Alamos: Los Alamos National Laboratory. OCLC 4434691994. LA-10311-MS.
• Jones, Vincent (1985). Manhattan: The Army and the Atomic Bomb. Washington, D.C.: United States Army Center of Military History. OCLC 10913875.
• Persico, Enrico (2001). «Commemoration of Enrico Fermi». In Bernardini, C.; Bonolis, Luisa (eds.). Enrico Fermi: His Work and Legacy. Bologna: Società Italiana di Fisica: Springer. էջեր 36–44. ISBN 978-88-7438-015-2. OCLC 56686431.
• Rhodes, Richard (1986). The Making of the Atomic Bomb. New York: Simon & Schuster. ISBN 978-0-684-81378-3. OCLC 13793436.
• Ricci, Renato Angelo (2001). «Fermi's Last Lessons». In Bernardini, C.; Bonolis, Luisa (eds.). Enrico Fermi: His Work and Legacy. Bologna: Società Italiana di Fisica: Springer. էջեր 286–313. ISBN 978-88-7438-015-2. OCLC 56686431.
• Salvini, Giorgio (2001). «Enrico Fermi: His Life and Comment on his Work». In Bernardini, C.; Bonolis, Luisa (eds.). Enrico Fermi: His Work and Legacy. Bologna: Società Italiana di Fisica: Springer. էջեր 1–20. ISBN 978-88-7438-015-2. OCLC 56686431.
• Salvetti, Carlo (2001). «The Birth of Nuclear Energy: Fermi's Pile». In Bernardini, C.; Bonolis, Luisa (eds.). Enrico Fermi: His Work and Legacy. Bologna: Società Italiana di Fisica: Springer. էջեր 177–203. ISBN 978-88-7438-015-2. OCLC 56686431.
• Seaborg, Glenn T. (1978 թ․ հունվարի 23). «Introductory Remarks». In Seaborg, Glenn T (ed.). Proceedings of the Symposium Commemorating the 25th Anniversary of Elements 99 and 100 (PDF). Los Alamos: Los Alamos National Laboratory. էջեր 1–3. Report LBL-7701.
• Segrè, Emilio (1970). Enrico Fermi, Physicist. Chicago: University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-74473-5. OCLC 118467.
• Snow, C. P. (1981). The Physicists: A Generation that Changed the World. Boston: Little Brown. ISBN 978-1-84232-436-3. OCLC 7722354.
• Von Baeyer, H. C. (1993). The Fermi Solution: Essays on Science. New York: Random House. ISBN 978-0-679-40031-8. OCLC 27266040.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Էնրիկո Ֆերմի» հոդվածին։