Սլավոններ

Սլավոններ (ռուսերեն՝ Славя́не, սերբերեն՝ Словени, ուկրաիներեն՝ слов'яни, չեխերեն՝ Slované), էթնոլեզվական խումբ, ուր այսօր ապրում են Միջին և Արևելյան Եվրոպայում և ավելի հեռու՝ մինչև Ռուսաստանի Հեռավոր Արևելք։ Սլավոնական փոքրամասնություններ կա նաև Արևմտյան Եվրոպայում, Ամերիկայում, Հարավային Կովկասում և Միջին Ասիայում։

Ընդհանուր քանակը՝ 300—350 միլիոն մարդ է, որից գրեթե կեսը ռուսներ են (137 մլն)։ Առանձնացվում են արևմտյան սլավոններ (լեհեր, չեխեր, սլովակներ, քաշուբներ և լուժիչաններր), հարավային սլավոններ (բուլղարներ, սերբեր, խորվաթներ, մակեդոնացիներ, սլովենցիներ, բոսնիացիներ, չեռնոգորցիներ) և արևելյան սլավոններ (ռուսներ, ուկրաինացիներ, բելառուսներ)։

Սլավոններ, լեզվական ազգակցությամբ (տես՝ Սլավոնական լեզուներ) և ծագման, ընդհանրությամբ միավորված ժողույուրդների խոշորագույն խումբ Եվրոպայում։ Ընդհանուր թիվը՝ մոտ 277 միլիոն (1978 թվական։ Բաժանվում են արևելյան (ռուսներ՝ 138, 6 մլն, ուկրաինացիներ՝ 44 մլն, բելոռուսներ՝ 9, 7 մլն), արևմտյան (լեհեր՝ 39, 1 մլն, չեխեր՝ 10․4 մլն, սլովակներ՝ 5, 3 մլն, լուժիկներ՝ 0, 1 մլն, կաշուբներ) և հարավային (բուլղարներ՝ 8․4 մլն, սերբեր՝ 9, 55 մլն, Խորվաթներ՝ 5․4 մլն, սլովեններ՝ 2, 1 մլն, հարավսլավացի մակեդոնացիներ՝ 1, 6 մլն, բոսնիացիներ՝ 2․05 մլն, չեռնոգորցիներ՝ 0, 58 մլն) սլավոնների։ Հին սլավոնների պատմության աղբյուրներ են հնագիտական և լեզվաբան տվյալները, հունա-հռոմեական պատմիչների (Պլինիոս Ավագ, Տակիտոս, Պտղոմեոս, Յորդանոս, Պրոկոպիոս Կեսարացի և ուրիշներ) տեղեկությունները, վաղ միջնադարյան տարեգրությունները, ժամանակագրությունները։ Հնում վենեդներ անվանմամբ հայտնի սլավոնների մասին վաղ պատմական տվյալները վերաբերում են I-II դարերին։ Ըստ լեզվաբանության տվյալների՝ հին սլավոնները տարածված են եղել Կենտրոնական և Արևելյան Եվրոպայում։ Մ․ թ․ ա․ II-I հազարամյակներում Հյուսիսային Մերձսևծովյան շրջաններից մինչև Կենտրոնական Հյուսիս և Արևելյան Եվրոպա ընկած տարածքում բնակվել են սլավոնների անասնապահ և երկրագործ նախնիները՝ տշինեցկյան, լուժիկյան, պոմորյան և այլ հնագիտական մշակույթների կրողները։ II-IV դարերում գերմանական ցեղերի (գոթեր, գեպիդներ) հարավ շարժվելու հետևանքով խախտվել է սլավոնների բնակեցրած տարածքի ամբողջականությունը, որն Էլ, հավանաբար, կարևոր նշանակություն է ունեցել սլավոնների արևելյան և արևմտյան հատվածների բաժանման համար։ V դարի վերջին, հոների տերության անկումից հետո, սլավոնները սկսել են տեղաշարժվել դեպի հարավ Դանուբի և հյուսիս-արևմտյան մերձսևծովյան շրջանները) և ներխուժել Բյուզանդական կայսրության բալկանյան տիրույթները։ VIII-XII դարերում պոլաբյան և պոմորյան սլավոնները ենթարկվել են գերմանացի ֆեոդալներին, սլովակներին տիրել են հունգար ֆեոդալները։ Առաջին վաղ ֆեոդալական պետությունները հարավային սլավոնների մոտ (Բուլղարիա, այնուհետև՝ Սերբիա) ձևավորվել են VII-XI դարերում․, արևելյան սլավոնների մոտ (Հին Ռուսաստանի պետություն)՝ IX դարում, արևմտյան սլավոնների մոտ (Սեծ Մորավական տերություն, այնուհետև՝ Չեխիա, Լեհաստան)՝ IX-X դարերում․։ IX-X դարերում սլավոններն ընդունել են քրիստոնեություն։ XIII դարում սլավոնների մեծ մասը ենթարկվել են մոնղոլական արշավանքներին։ XIII-XV դարերում սլավոնները մերձբալթյան ժողովուրդների հետ ծանր պայքար են մղել գերմանական ֆեոդալների դեմ։ XIV-XX դարերի սկիզբը նրանք պայքարել են թուրք, զավթիչների դեմ։ 1654 թվականին Ուկրաինան, իսկ XVIII դարի վերջին՝ արևելքի մեծ մասը վերամիավորվել են Ռուսաստանին։ XVIII դ․ բաժանումների հետևանքով անկախությունը կորցրին լեհերը։ XVIII-XIX դարերում ռուս-թուրքական պատերազմների հետևանքով իրենց անկախությունը վերականգնեցին Չեռնոգորիան, Սերբիան, Բուլղարիան։ Կապիտալիզմի զարգացման պայմաններում XIX դ․ ձևավորվեցին սլավոն․ բուրժ․ ազգերը։ Ուժեղացավ սլավոն, ճնշված ժողովուրդների ազատագրական պայքարը Գերմանիայի, Ավստրո-Հունգարիայի և Թուրքիայի դեմ։ 1917 թվականի Հոկտեմբերյան մեծ հեղափոխության շնորհիվ ազգային պետականություն ձեռք բերեցին ուկրաինացիներն ու բելոռուսները, որոնք հասարակական-տնտեսական նոր վերափոխումների հետևանքով ձևավորվեցին որպես սոցիալիստական ազգեր։ Ալավոնական ժողովուրդների միասնականությունն առավել ամրապնդվեց ու ակներև դրսևորվեց ֆաշիզմի դեմ պայքարում, 1939-1945 թվականներին երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ։ 1939 թվականին և ետպատերազմյան առաջին տարիներին վերամիավորվեցին ուկրաինական և բելոռուսական բոլոր հողերը, ինչպես նաև վերականգնվեց լեհերի ու չեխերի Էթնիկական բուն տարածքը։ Քաղաքական և հասարակական-տնտեսական վերափոխումների հետևանքով Արևելյան և Հարավ-Արևելյան Եվրոպայում առաջացան սոցիալիստական սլավոնական պետություններ, ձևավորվեցին սոցիալիստական սլավոնական ազգեր (լեհեր, չեխեր, սլովակներ, խորվաթներ, բուլղարներ և այլն)։