Basa Polen
Basa Polen utawa basa Polski (język polski, polszczyzna) iku basa resmi Polen. Basa Polen digolongaké sajeroning basa Slav Kulon, saklumpuk karo basa Ceski, Slowak, Kasubi, Sorbi-ilir, Sorbi-ulu lan Polabi. Basa iki akèh dipituturaké ing Polen lan dadi basa Slav Kulon sing paling akèh panuturé. Saliyané iku, basa iki basa Slav sing gedhé dhéwé nomer loro sawisé basa Ruslan. Basa Polen uga dadi salah sawijining basa resmi ing Uni Éropa.
| Polen | ||
|---|---|---|
| język polski | ||
| Pronunciation | [ˈpɔlski] | |
| Dituturaké ing | Polen; laladan rangkah Ukraina, Slowak, Républik Céko; sadawaning rangkah Bélarus–Litowen lan Bélarus–Lètlan; Jerman, Rumeni, Israèl. Delengan uga Dhiaspora Polen. | |
| Gunggung panutur | 55 yuta | |
| Rumpun basa | Cithakan:Infobox Language/genetic2
| |
| Sistem tulisan | Latin (Alfabèt Polen) Braille Polen | |
| Status resmi | ||
| Basa resmi ing |  Polen Uni Éropah | |
| Recognised minority language in |  Bosnia lan Hércegovina[1] Républik Céko[1] Lithuania[2][3] Slowak[1] Ukraina[1][4] | |
| Regulated by | Rad Basa Polen | |
| Kodhe basa | ||
| ISO 639-1 | pl | |
| ISO 639-2 | pol | |
| ISO 639-3 | szl – [[Silésia]] | |
 | ||
Cacahé panutur basa Polen ana 38,5 yuta jiwa. Saliyané ing Polen dhéwé para panutur uga bisa tinemu ing kiwa-tengening nagara Polen.
Distribusi géografis
Kurang luwih 97% sing ndunungi Polen nyatakaké basa Polski minangka basa ibuné. Saliyané ing Polen, para penutur basa iki uga tinemu ing nagara-nagara saindhengé kaya ta Litowen, Bélarus, Ukraina lan uga Jerman.
Panulisan
Artikel utama: Alfabèt Polen
Aksara alfabèt ing basa Polen iku wuniné sarupa lan ana gathukané karo aksara sing dikanggo basa Slav liyané. Alfabèté méh padha karo alfabèt sing dipupu basa Jawa. Bédané ana ing wuni, dwaksara (digraf) lan cerek ing aksara.
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
*Ę ę (e nosowe utawi e z ogonkiem) punika kadosé aksara anuswara, nalika diserat dumadi panambang dipunpertal minangka e lan nalika diserat sajeroning tembung dipunpertal minangka en, kaya ta:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Dwaksara lumrahé minangka nyerat swara usekan (frikatif) lan jeblugan (afrikat). Antara dwaksarané ya iku:
- usekan:
- rz; wuniné rzhe utawa /ʐ/, /ʂ/ dipertal dadi z
- jeblugan:
- ch; wuniné kaya ch ing Sebastian Bach utawa /x/ dipertal dadi h
- cz; wuniné ce utawa /tʂ/ dipertal dadi c
- dz; wuniné je utawa /dz/, /ts/ dipertal dadi j
- dź; wuniné jie utawa /dʑ/, /tɕ/ dipertal dadi j
- dż; wuniné jhe utawa /dʐ/, /tʂ/ dipertal dadi j
- sz; wuniné she utawa /ʂ/ dipertal dadi s
Paramasastra
Basa Polen iki salah sawijiné basa sing paling angèl disinaoni amarga paramasastrané sing njlimet. Jlimeté iki amarga praèné wujud basa leburan, urutan tembungé cekep bèbas, nanging lumrahe tetep jejer-wasésa-lésan. Ora darbèni punang lan jejer sesulihé kerep diampiraké.
Tembung aran diklumpukaké manut telung jati: jaler, éstri lan tidha. Uga ana wijang déning tembung tunggal antara tembung aran jaler gesang karo pejah, nalika ing tembung cacah diwijang antara tembung cacah menusa-jaler karo tan-menusa-jaler. Darbèni enem rimbag paramasastra lan siji wangun pawuh:
- aran: mianownik (saka w. mianować tegesé ngarani)
- darbèn: dopełniacz (saka w. dopełniać tegesé muwuhi)
- tuju: celownik (saka a. cel tegesé panuju)
- lés: biernik (saka w. brać tegesé jupuk)
- srana: narzędnik (saka a. narzędzie tegesé perkakas)
- pernah: miejscownik (saka a. miejsce tegesé dunung)
- pawuh: wołacz (saka w. wołać tegesé nyeluk)
Dialèk Basa Polski
Basa Polski ndarbèni telung dialèk utama:
- Dialèk Polski Gedhé sing dipituturaké ing sisih kulon
- Dialèk Polski Cilik sing dipituturaké ing sisih kidul lan kidul-wétan
- Dialèk Masovia sing dipituturaké ing sisih tengah
Saliyané iku uga ana basa Silesia sing sajatiné bisa kaanggep minangka basa sing séje lan dipituturaké ing Silesia.