ტეხასი
ტეხასი (ინგლ. Texas, Tx) — შტატი აშშ-ში, მდებარეობს სამხრეთ-დასავლეთის ცენტრალურ რეგიონში. სახელი დაერქვა ინდიელთა ტომის მიხედვით. ჰიუსტონი სიდიდით პირველი ქალაქია ტეხასში და სიდიდით მეოთხე აშშ-ში. დალასის მეტროპოლიტი სიდიდით პირველია ტეხასში ხოლო მეოთხე აშშ-ში. ფართობის 10%-ზე ნაკლები უდაბნოა. შტატის ეკონომიკური წარმატებები დაიწყო XX საუკუნიდან, როდესაც ნავთობის მარაგი იქნა აღმოჩენილი, რამაც გამოიწვია ეკონომიკური განვითარება შტატში. უამრავმა უნივერსიტეტის გახსნამ ტეხასი ჩამოაყალიბა როგორც მრავალმხრივი ეკონომიკისა და მაღალი ტექნოლოგიური ინდუსტრიის შტატი.
| ტეხასი | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
| მეტსახელი: | The Lone Star State | ||||
| დევიზი: | Friendship | ||||
 | |||||
| დედაქალაქი | ოსტინი | ||||
| ოფიციალური ენა | |||||
| გუბერნატორი | გრეგ ებოტი | ||||
| საკანონმდებლო ორგანო | ტეხასის საკანონმდებლო ორგანო | ||||
| ფართობი | 696 241 კმ² | ||||
| მოსახლეობა | 29 145 505[1] კაცი | ||||
| უმაღლესი წერტილი | გვადალუპეს პიკი | ||||
| უდაბლესი წერტილი | მექსიკის ყურე | ||||
| შტატი გახდა | 29 დეკემბერი, 1845 | ||||
| სასაათო სარტყელი | UTC−6, ცენტრალური სარტყლის დრო და ამერიკა/ჩიკაგო | ||||
| საფოსტო აბრევიატურა | TX, 🏴[2] და Tex. | ||||
| მოსაზღვრე რეგიონები | ტამაულიპასის შტატი, ჩიუაუა, ნიუ-მექსიკო, ოკლაჰომა, არკანზასი, ლუიზიანა, კოაუილა და ნუევო-ლეონი | ||||
| ადმინისტრაციული დაყოფა | სია | ||||
| საიტი | texas.gov | ||||
ტეხასის ერთიანი შიდა პროდუქტი შეადგენს 1,224 ტრილიონ დოლარს და მეორეა კალიფორნიის შემდეგ. ერთიანი შიდა პროდუქტი ერთ სულ მოსახლეზე კი 36,484 აშშ დოლარი. 2010 წლის მონაცემებით ტეხასში თავს იყრის ფორჩუნ 500-ის 57 კომპანია. ცნობილი კომპანიები ტეხასში: Halliburton, Texas Instrumentals, ExxonMobile.
ტეხასში მდებარე დალას-ფორტ ვორზის აეროპორტი საერთაშორისო გადაზიდვებით მეორეა აშშ-ში ხოლო მსოფლიოში კი მეოთხე.
ტეხასში თავს იყრის დაახლოებით 1000 ნავსადგური რომელიც გადაჭიმულია 1600 კილომეტრზე ტეხასის სანაპიროებზე, პორტებს დასაქმებული ჰყავს დაახლოებით 1 მილიონი ტეხასელი.
ისტორია
ძირითადი მონაცემები
- ფართობი – 678 ათასი.
- მოსახლეობა – 25,145 ათასი, მათ შორის 3 მლნ მექსიკელია (თეთრკანიანი 71,4 %, აფროამერიკელი 11,5 %, ლათინოამერიკელი 35,9 %).
- ქალაქის მოსახლეობა – 79,6 %.
- თავისებურებები – მე-2 შტატია მოსახლეობით, მე-2 ტერიტორიით, 1-ლი ნავთობის, გაზის, ბამბის, ბრინჯის წარმოებით.
- ცნობილი ადამიანები – ჯორჯ ბუში, ბადი ჰოლი, სემ ჰიუსტონი, ლინდონ ჯონსონი, ჯენის ჯოპლინი, ტინა ტერნერი.
უდიდესი ქალაქები
ტეხასის უდიდესი ქალაქებია: ოსტინი (დედაქალაქი), 541 ათასი, ჰიუსტონი, (დედაქალაქი 1837-39 და 1842-45 წლებში, 1.744 ათასი, დალასი, 1.053 ათასი, სან-ანტონიო, 1.068 ათასი, ელ-პასო, 600 ათასი.
ენები
| ენა | მოსაუბრე პროცენტულად (2010 წლის მიხედვით) |
|---|---|
| ესპანური | 29.21% |
| ვიეტნამური | 0.75% |
| ჩინური | 0.56% |
| გერმანული | 0.33% |
| ტაგალური | 0.29% |
| ფრანგული | 0.25% |
| კორეული და ურდუ | 0.24% |
| ჰინდი | 0.23% |
| არაბული | 0.21% |
| ნოგერო-კონგოლეზიური ენები | 0.15% |
ძირითადი რელიგიური კონფესიები
| რელიგია[3] | |
|---|---|
| რომაული კათოლიციზმი | 28% |
| ბაპტიზმი | 21% |
| არარელიგიური | 11% |
| მეთოდიზმი | 8% |
| ქრისტიანი-სხვა | 7% |
| ლუთერანობა | 3% |
| ორმოცდაათიანელობა | 3% |
| პრესვიტერიანობა | 2% |
| არა-კონფესიონალური | 2% |
| მორმონები | 2% |
| ეპისკოპალური ეკლესია | 1% |
| მუსლიმანი | 1% |
| იეჰოვას მოწმეები | 1% |
| ღვთის კრება | 1% |
| ღმერთის ეკლესია | 1% |
| სხვა | 2% |
ლიტერატურა
- Chipman, Donald E. (1992). Spanish Texas, 1519–1821. Austin, Texas: University of Texas Press. ISBN 0-292-77659-4.
- Davis, William C. (2006). Lone Star Rising. College Station, TX: Texas A&M University Press. ISBN 978-1-58544-532-5. originally published 2004 by New York: Free Press
- Edmondson, J.R. (2000). The Alamo Story-From History to Current Conflicts. Republic of Texas Press. ISBN 1-55622-678-0.