ವಿಶ್ವಕೋಶಗಳು

ವಿಶ್ವಕೋಶ [ಇಂಗ್ಲಿಷ್: Encyclopedia / Encyclopaedia ಎನ್ಸೈಕ್ಲೋಪಿಡಿಯಾ] ಎನ್ನುವುದು ಹಲವು ವಿಷಯಗಳ ಅಥವಾ ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ವಿಷಯದ ಹಲವು ಅಂಶಗಳ ಮಾಹಿತಿಯ ಕುರಿತ ಲೇಖನಗಳ ಒಂದು ಸಂಗ್ರಹವಾಗಿದೆ.

• ವಿಶ್ವಕೋಶಗಳು ಹಾಗೂ ವಿಶ್ವಕೋಶದಂಥ ರಚನೆಗಳು ಸುಮಾರು ೨೦೦೦ ವರ್ಷಗಳಿಗಿಂತ ಮುಂಚೆಯಿಂದಲೂ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವುದು ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಕ್ರಿ.ಪೂ ೧೧೬-೨೭ ರಲ್ಲಿ ರೋಮ್‌ನ ಮಾರ್ಕಸ್ ಟೆರೆನ್ಸಿಅಸ್ ವಾರ್ರೋ (Marcus Terentius Varro) ಎಂಬಾತನು 'ನೈನ್ ಬುಕ್ಸ್ ಆಫ್ಹ್ ಡಿಸಿಪ್ಲೀನ್ಸ್' (Nine Books of Disciplines) ಎಂಬ ವಿಶ್ವಕೋಶದಂತ ಕೃತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಿದನು. ಇದು ಮುಂದೆ ವಿಶ್ವಕೋಶಕರ್ತರುಗಳಿಗೆ, ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ ಫ್ಲಿನಿ ದಿ ಎಲ್ಡರ್ ಎಂಬಾತನಿಗೆ ಮಾದರಿಯಾಯಿತು.
• ಕ್ರಿ.ಶ. ೭೭-೭೯ ರಲ್ಲಿ ರೋಮ್‌ನ ಫ್ಲಿನಿ ದಿ ಎಲ್ಡರ್ (Pliny the Elder) 'ನ್ಯಾಚುರಲ್ ಹಿಸ್ಟರಿ' (Natural History, Naturalis Historia) ಎಂಬ ವಿಶ್ವಕೋಶದಂತ ರಚನೆಯನ್ನು ರಚಿಸಿದನು.ಕ್ರಿ.ಶ ೮೦೦ ರಲ್ಲಿ ಚೀನಾದ ಟುಯು ಎಂಬಾತ ರಚಿಸಿದ್ದ ವಿಶ್ವಕೋಶದಲ್ಲಿ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಕ್ರಮಬದ್ದವಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಇದು ಚೀನಾದ ಮಹತ್ವಪೂರ್ಣ ವಿಶ್ವಕೋಶವೆನಿಸಿತು.
• ಕ್ರಿ.ಶ ೯೪೭-೧೦೦೨ ರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಚೀನಾದ ಉಷು ಎಂಬಾತ ೩೦ ಸಂಪುಟಗಳ ವಿಶ್ವಕೋಶವನ್ನು ರಚಿಸಿದ್ದನೆಂದು ತಿಳಿಯಲಾಗಿದೆ. ಇದು ಚೀನಾ ದೇಶವನ್ನಾಳಿದ ಕ್ರಿ.ಶ ೧೫ನೇ ಶತಮಾನದ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಯುಂಗಲೊ ಮತ್ತು ಕ್ರಿ.ಶ ೧೮ನೇ ಶತಮಾನದ ಕಾಂಗ್ ಹ್ಸಿ ಇವರಿಗಾಗಿ ವಿಶ್ವಕೋಶವನ್ನು ರಚಿಸಲಾಗಿತ್ತೆಂದು ತಿಳಿಯಲಾಗಿದೆ. ಆಧುನಿಕ ವಿಶ್ವಕೋಶಗಳು ನಿಘಂಟುಗಳ ವಿಕಸಿತ ರಚನೆಗಳಾಗಿದ್ದು, ಅವು ಸುಮಾರು ಕ್ರಿ.ಶ ೧೭-೧೮ ನೇ ಶತಮಾನದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ರೂಪತಾಳಿದವು.

1. ಕನ್ನಡ ವಿಶ್ವಕೋಶ
2. ಕನ್ನಡ ವಿಷಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ
3. ಜಾನಪದ ವಿಶ್ವಕೋಶ
4. ಜಾನಪದ ವಿಷಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ
5. ವಿಜ್ಞಾನ ವಿಶ್ವಕೋಶ
6. ಬಾಲಜ್ಞಾನ ಕೋಶ - ಇತ್ತಾದಿ

• ಎನ್ಸೈಕ್ಲೊಪೀಡಿಅ ಬ್ರಿಟಾನಿಕ: ಇದು ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ನ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ (ಸಮಕಾಲೀನ) ಸಾಮಾನ್ಯ ವಿಶ್ವಕೋಶವಾಗಿದೆ . ಇದು ಮೊದಲು ಕ್ರಿಶ ೧೭೬೮ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾಯಿತು.
• ವಿಕಿಪೀಡಿಅ: ಇದು ಒಂದು ಅಂತರ್ಜಾಲ-ಆಧಾರಿತ ವಿಶ್ವಕೋಶವಾಗಿದ್ದು, ಇದರಲ್ಲಿ ಹಲವು ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಲೇಖನಗಳು ಲಭ್ಯವಿದೆ. ಇದರ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಆವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಸ್ತುತ ೪.೭ ದಶಲಕ್ಷಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಲೇಖನಗಳು ಲಭ್ಯವಿದೆ.

1. ಪೌರಾಣಿಕ ವಿಷಯಗಳೊಡನೆ ವೈದ್ಯಕೀಯ, ವ್ಯಾಕರಣ, ನಾಟ್ಯ, ಸಂಗೀತ, ಜ್ಯೋತಿಶಾಸ್ತ್ರ ಮುಂತಾದ ವಿಷಯಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡ 'ಗರುಡ ಪುರಾಣ', 'ಅಗ್ನಿಪುರಾಣ' ಮತ್ತು 'ನಾರದ ಪುರಾಣ'ಗಳನ್ನು "ವಾಙ್ಮಯ ವಿಶ್ವಕೋಶಗಳು" ಎನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ.
2. 'ಷಡ್ದರ್ಶನ ಸಮುಚ್ಚಯ' ಎಂಬ ಆಯುರ್ವೇದ ಗ್ರಂಥ ಸಹ ವಿಶ್ವಕೋಶ ಸ್ವರೂಪದ್ದು ಎನ್ನಲಾಗಿದೆ. ಅಲ್ಲದೆ 'ಆಗ್ನೇಯ ಪುರಾಣ'ವನ್ನು ಸರ್ವವಿದ್ಯಾಸಂಗ್ರಹವೆಂದು ಕರೆದು ಅದರ ವಿಶ್ವಕೋಶ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ತಿಳಿಸಲಾಗಿದೆ.
3. ಕ್ರಿ.ಶ ೧೯೦೨-೧೯೧೧ ರಲ್ಲಿ ಬಂಗಾಳದಲ್ಲಿ ರಂಗಲಾಲ್ ಮುಖರ್ಜಿ ಮತ್ತು ನಾಗೇಂದ್ರನಾಥಬಸು ಇವರ ಸಂಪಾದಕತ್ವದಲ್ಲಿ ಪ್ರಟವಾದ ಬಂಗಾಳಿಭಾಷೆಯ ೨೨ ಸಂಪುಟಗಳ ವಿಶ್ವಕೋಶವೆ ಭಾರತದ ಪ್ರಪ್ರಥಮ ವಿಶ್ವಕೋಶ ಎನ್ನಲಾಗಿದೆ.
4. ಕ್ರಿ.ಶ ೧೯೧೩ ರಲ್ಲಿ ಕೊಮರಾಜು ವೆಂಕಟಲಕ್ಷ್ಮಣರಾವ್ ಎಂಬುವವರು ಎನ್ಸೈಕ್ಲೊಪೀಡಿಅ ಬ್ರಿಟಾನಿಕ ಮಾದರಿಯಲ್ಲಿ, ತೆಲುಗಿನಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವಕೋಶ ಪ್ರಕಟಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದ್ದರು.
5. ಕ್ರಿ.ಶ ೧೯೫೪-೧೯೬೩ ರಲ್ಲಿ ತಮಿಳುನಾಡಿನ ಚೆನೈನಲ್ಲಿರುವ ತಮಿಳು ಆಭಿವೃದ್ಧಿಸಂಸ್ಥೆಯು ೯ ಸಂಪುಟಗಳ ತಮಿಳು ವಿಶ್ವಕೋಶವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿರುತ್ತದೆ.
6. ಕ್ರಿ.ಶ ೧೯೭೨ ರಲ್ಲಿ ಕೇರಳ ಸರ್ಕಾರ ವಿಶ್ವಕೋಶ ಇಲಾಖೆಯೊಂದನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿ ಸರ್ವವಿಜ್ಞಾನಕೋಶಮ್ ಎಂಬ ೨೦ ಸಂಪುಟಗಳ ವಿಶ್ವಕೋಶವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿರುತ್ತದೆ.
7. ಕಾಶ್ಮೀರ, ಅಸ್ಸಾಂ, ಒಡಿಶಾ, ಪಂಜಾಬ್, ಗುಜರಾತ್, ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ, ಬಂಗಾಳ ಮುಂತಾದ ರಾಜ್ಯಗಳು ಅವುಗಳ ರಾಜ್ಯ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವಕೋಶಗಳನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸುತ್ತಿವೆ.

1. ಕ್ರಿ.ಶ ೧೫೦೦ ರಲ್ಲಿ ನಿಜಗುಣಶಿವಯೋಗಿ ರಚಿಸಿದ 'ವಿವೇಕ ಚಿಂತಾಮಣಿ' ಕನ್ನಡದ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ವಿಶ್ವಕೋಶದಂತ ರಚನೆಯಾಗಿದೆ.
2. ಕ್ರಿಶ ೧೯೬೯ ನವೆಂಬರ್ ೨೧ ರಂದು 'ಕನ್ನಡ ವಿಶ್ವಕೋಶ' ಸಂಪುಟಗಳು ಬಿಡುಗಡೆಯಾದವು.

Encyclopedias ಸಂಬಂಧಿತ ಮೀಡಿಯಾ ವಿಕಿಮೀಡಿಯ ಕಾಮನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿದೆ.

encyclopedia, encyclopaedia, or encyclopedic ಉಚಿತ ಶಬ್ದಕೋಶ ವಿಕ್ಷನರಿ ನಲ್ಲಿ ನೋಡಿ .

Wikisource has original works on the topic: Encyclopedias

• Encyclopaedia and Hypertext
• Internet Accuracy Project – Biographical errors in encyclopedias and almanacs
• Encyclopedia – Diderot's article on the Encyclopedia from the original Encyclopédie.
• De expetendis et fugiendis rebus Archived 2008-06-15 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ. – First Renaissance encyclopedia
• Errors and inconsistencies in several printed reference books and encyclopedias Archived 2001-07-18 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ.
• Digital encyclopedias put the world at your fingertips – CNET article
• Encyclopedias online University of Wisconsin – Stout listing by category
• Chambers' Cyclopaedia, 1728, with the 1753 supplement
• Encyclopædia Americana, 1851, Francis Lieber ed. (Boston: Mussey & Co.) at the University of Michigan Making of America site
• Encyclopædia Britannica, articles and illustrations from 9th ed., 1875–89, and 10th ed., 1902–03.
• {{Wikisource-inline|list=
  • "Cyclopædia" . Collier's New Encyclopedia. 1921. {{cite encyclopedia}}: Cite has empty unknown parameters: |HIDE_PARAMETER10=, |HIDE_PARAMETER4=, |HIDE_PARAMETER8=, |HIDE_PARAMETER6=, |HIDE_PARAMETER9=, |HIDE_PARAMETER1=, |HIDE_PARAMETER5=, |HIDE_PARAMETER7=, |HIDE_PARAMETER3=, and |HIDE_PARAMETER2= (help)
  • "Encyclopædia" . Encyclopedia Americana. 1920. {{cite encyclopedia}}: Cite has empty unknown parameters: |HIDE_PARAMETER15=, |HIDE_PARAMETER13=, |HIDE_PARAMETER2=, |HIDE_PARAMETER21=, |HIDE_PARAMETER8=, |HIDE_PARAMETER17=, |HIDE_PARAMETER20=, |HIDE_PARAMETER5=, |HIDE_PARAMETER7=, |HIDE_PARAMETER4=, |HIDE_PARAMETER22=, |HIDE_PARAMETER16=, |HIDE_PARAMETER19=, |HIDE_PARAMETER18=, |HIDE_PARAMETER6=, |HIDE_PARAMETER9=, |HIDE_PARAMETER10=, |HIDE_PARAMETER11=, |HIDE_PARAMETER1=, |HIDE_PARAMETER23=, |HIDE_PARAMETER14=, |HIDE_PARAMETER3=, and |HIDE_PARAMETER12= (help)
  • "Encyclopædia" . The New Student's Reference Work . 1914. {{cite encyclopedia}}: Cite has empty unknown parameters: |HIDE_PARAMETER10=, |HIDE_PARAMETER4=, |HIDE_PARAMETER2=, |HIDE_PARAMETER13=, |HIDE_PARAMETER11=, |HIDE_PARAMETER8=, |HIDE_PARAMETER6=, |HIDE_PARAMETER9=, |HIDE_PARAMETER1=, |HIDE_PARAMETER3=, |HIDE_PARAMETER5=, |HIDE_PARAMETER7=, and |HIDE_PARAMETER12= (help)
  • "Encyclopaedia" . Encyclopædia Britannica (11th ed.). 1911. {{cite encyclopedia}}: Cite has empty unknown parameters: |separator= and |HIDE_PARAMETER= (help)
  • "Encyclopædia" . The Nuttall Encyclopædia. 1907. {{cite encyclopedia}}: Cite has empty unknown parameters: |HIDE_PARAMETER13=, |HIDE_PARAMETER2=, |HIDE_PARAMETER8=, |HIDE_PARAMETER5=, |HIDE_PARAMETER7=, |HIDE_PARAMETER10=, |HIDE_PARAMETER14=, |HIDE_PARAMETER6=, |HIDE_PARAMETER9=, |HIDE_PARAMETER4=, |HIDE_PARAMETER1=, |HIDE_PARAMETER11=, |HIDE_PARAMETER3=, and |HIDE_PARAMETER12= (help)