Мачка
| Мачка | |
|---|---|
 | |
| Научна класификација | |
| Царство: | Животни (Animalia) |
| Колено: | `Рбетници (Vertebrata) |
| Класа: | Цицачи (Mammalia) |
| Ред: | Месојадци (Carnivora) |
| Подред: | Мачковидни (Feliformia) |
| Семејство: | Мачки (Felidae) |
| Потсемејство: | Felinae |
| Род: | Felis |
| Вид: | Felis silvestris |
| Подвид: | Мачка домашна |
| Научен назив | |
| Felis silvestris catus (Linnaeus, 1758) | |
Обична мачка (латински: Felis silvestris catus или латински: Felis catus) — најраспространетиот вид од семејството мачки (Felidae): како дива или домашна (Felis ocreata domestica) ја има насекаде. Иако е припитомена, мачката не го загубила својот инстинкт на ловец и кога лови на жртвата ѝ се приближува со бесшумно прикрадување. И таа, како другите мачки, преде кога е задоволна. Иако ловат сами, мачките се социјални суштества и користат разни вокализации, феромон и видови говор на тело за комуникација, како мјаукање, предење, `ржење и сл.
Анатомијата на мачката е слична со онаа на другите животни од родот Мачки, со силно, еластично тело, брзи рефлекси, остри канџи и заби прилагодени за убивање ситен плен. Како ноќни грабливци, мачките го користат нивниот остар слух и вештината да гледаат во темно за да го најдат својот плен. Не само што слушаат звуци што се преслаби за да ги регистрира човечкото уво, туку тие исто така слушаат и звуци со повисока честота. Мачките исто така имаат и многу подобро сетило за мирис од тоа на луѓето.
Со луѓето е од многу одамна. Во стариот Египет, мачката била дури свето животно. Бастет, на пример, била мачколика божица на музиката, на танцот и на мајчинството. За разлика од кучето, мачката е многу понезависна и приврзана им е само на оние што знаат да ја пленат. Се претпоставува дека домашната мачка потекнува од дивата мачка од Стариот Свет (Европа, Азија, Африка) која е малку поголема и има подолга опашка.
Весникот The New York Times во 2007 напишал дека иако до неодамна за мачката се верувало дека била припитомена во стариот Египет каде била култно животно",[1] една понова студија, од истата година, открива дека сите домашни мачки веројатно водат потекло од африканската дива мачка (Felis silvestris lybica), припитомени некаде околу 8000 п.н.е., на Блискиот Исток.[2] Најстариот директен доказ за припитомената мачка е маче закопано до човек, уште пред 9.500 години на Кипар.[3][4]
Мачката како тема во уметноста и во популарната култура
Мачката се јавува како тема во бројни дела од уметноста и популарната култура.
Мачката како тема во книжевноста
- „Приказна за мачката“ – приказна на африканското племе Свахили.[5]
- „Кокошката и мачорот“ – приказна на африканското племе Басумбва.[6]
- „Куцото петле и мачорот“ - македонска народна приказна.[7]
- „Круг“ — кус расказ на македонскиот писател Андреј Ал-Асади.[8]
- „Ах, тоа маче“ - расказ за деца на македонскиот писател Генади Болиновски.[9]
- „Мачката и кралот“ - басна на американскиот писател Емброуз Бирс.[10]
- „Мачорот и птиците“ - басна на Емброуз Бирс.[11]
- „Жена и мачка“ - песна на францускиот поет Пол Верлен.[12]
- „Мачор на покривот“ — песна за деца на хрватскиот поет Григор Витез.[13]
- „Црн мачор“ - кус расказ на македонскиот писател Драган Георгиевски од 2013 година.[14]
- „Лисицата и мачката“ – сказна на браќата Грим.[15]
- „Јунаштво според јадењето“ — басна на Ристо Давчевски.[16]
- „Пријателство“ — расказ за деца на македонскиот писател Киро Донев од 2013 година.[17]
- „Мачиња — забавачиња“ — расказ за деца на Киро Донев од 2013 година.[18]
- „Папагалот и мачката“ - басна на старогрчкиот баснописец Езоп.[19]
- „Четирите мачки“ (српски: Четири мачке) - песна на српскиот поет Јован Јовановиќ-Змај.[20]
- „Ќе има игранка“ (српски: Биће игранка) - песна на Јован Јовановиќ-Змај.[21]
- „Концерт“ - песна на српскиот поет Јован Јовановиќ-Змај.[22]
- „Кукањето на мачката“ (српски: Мачково јадање) - песна на Јован Јовановиќ-Змај.[23]
- „Куќата на сивиот мачор“ - збирка раскази на бразилскиот писател Рибејро Коуто од 1922 година.[24]
- „Волкот и мачорот“ — басна на Иван Андреевич Крилов.[25]
- „Чуден мачор“ — песна на македонскиот поет Васил Куноски.[26]
- „Ева е во својот мачор“ - расказ на колумбискиот писател Габриел Гарсија Маркес.[27]
- „Мачка во магла“ - книга на македонскиот писател Владимир Мартиновски.[28]
- „Големата авантура на Фигаро“ — расказ за деца на македонската писателка Оливера Николова.[29]
- „Мачето на Господ Бог“ - расказ на руската писателка Људмила Петрушевска.[30]
- „Петтоглава вечерна сказна за куклениот цар со тиква празна врз празните сандаци од мармалад, за црното маче Мау-Мау и за беззабиот пес од плоштад“ — песна на македонскиот писател Видое Подгорец.[31]
- „Мачор-астроном“ — песна на македонскиот поет Живко Ризовски од 1995 година.[32]
- „Црна мачка“ - песна на германскиот поет Рајнер Марија Рилке.[33]
- „Cat's Avanger“ - расказ на романскиот писател Алекс Точилеску.[34]
- „Мачка со исклучителна убавина“ - расказ на руската писателка Људмила Улицка.[35]
- „Мачка на дождот“ - расказ на американскиот писател Ернест Хемингвеј.[36]
- „Мачор“ - песна во проза на полскиот поет Збигњев Херберт.[37]
- „Мачорот Мур“ - роман на германскиот писател Е. Т. А. Хофман.[38]
- „Безимената мачка“ - расказ на рускиот писател Варлам Шаламов.[39]
- „Мачка во празен стан“ - песна на полската поетеса Вислава Шимборска.[40]
Мачката како тема во филмот
- „Мачка“ (Die Katze) - германски филм од 1988 година, во режија на Доминик Граф.
- „Мачорот во чизми“ (англиски: Puss in Boots) - американски анимиран филм од 2011 година, во режија на Крис Милер.[41]
- „Лошиот мачор“ (Kötü Kedi Şerafettin) - турски анимиран филм од 2016 година.[42]
- „Риба и мачка“ – ирански филм од 2013 година, во режија на Шарам Мокри.[43]
- „Мачка во вреќа“ - германски филм во режија на Флоријан Шварц.
Мачката како тема во музиката
- „Луѓе-мачки“ (англиски: Cat people) - песна на британскиот рок-музичар Дејвид Боуви од 1983 година.[44]
- „Мачки во чинија“ (англиски: Cats In A Bowl) - песна на американската рок-група Dinosaur од 1985 година.[45]
- „Храна за мачки“ (англиски: Cat Food) — песна на британската рок-група King Crimson од 1970 година.[46]
- „Љубовни мачки“ (англиски: Lovecats) - песна на британската рок-група Кјур (The Cure).[47]
- „Кога мачката е замината“ (англиски: When the Cat's Away) - песна на швајцарската панк-рок група Клинекс/ЛиЛиПУТ (Kleenex/LiLiPUT).[48]
- „Мачки и кучиња“ (англиски: Cats and Dogs) - албум на австралиската поп-рок група Mental As Anything од 1981 година.[49]
- „Блуз за мачките-скитници“ (англиски: Stray Cat Blues) - песна на британската рок-група Ролинг Стоунс (The Rolling Stones) од 1968 година.[50]
- „Дивите мачки од Килкени“ (англиски: Wild Cats of Kilkenny) - песна на ирската рок-група Поугс (The Pogues) од 1985 година.[51]
- „Мачката е во ормарот“ (англиски: Cat's in the Cupboard) - песна на британскиот рок-музичар Пит Таунсенд (Pete Townsend) од 1980 година.[52]
- „Мачка“ - песна на југословенската рок-група Фит од 1988 година.[53]
- „Како да одериш мачка“ (англиски: How To Skin A Cat) - песна на американската рок-група Хускер Ду (Hüsker Dü) од 1985 година.[54]
- „Мачор“ (англиски: Puss) - песна на американската рок-група The Jesus Lizard од 1992 година.[55]
- „Myau“ - песна на македонската рок-група The John од 2012 година.[56]