ദാദ്ര നഗർ ഹവേലി, ദാമൻ ദിയു

1520 മുതൽ 1961 ഡിസംബർ 19 ന് ഇന്ത്യ കൂട്ടിച്ചേർക്കുന്നതുവരെ ദാമനും ദിയുവും പോർച്ചുഗീസ് കോളനികളായിരുന്നു. ദാദ്രയും നാഗർ ഹവേലിയും 1961 ഓഗസ്റ്റ് 11-ന് ഇന്ത്യൻ സൈന്യം ആക്രമിച്ചു. കാർണേഷൻ വിപ്ലവത്തെത്തുടർന്ന് 1974-ൽ പ്രദേശങ്ങളുടെ മേലുള്ള ഇന്ത്യയുടെ പരമാധികാരം ഔദ്യോഗികമായി അംഗീകരിക്കാൻ പോർച്ചുഗൽ നിർബന്ധിതരായി.^[5]

1962-നും 1987-നും ഇടയിൽ ഗോവ, ദാമൻ, ദിയു എന്നീ കേന്ദ്രഭരണ പ്രദേശങ്ങളുടെ ഭാഗമായി ദമനും ദിയുവും ഭരണം നടത്തി. ഗോവയ്ക്ക് സംസ്ഥാന പദവി ലഭിച്ചപ്പോൾ ഒരു പ്രത്യേക കേന്ദ്രഭരണ പ്രദേശമായി മാറി.

സേവനങ്ങളുടെ തനിപ്പകർപ്പ് കുറയ്ക്കുന്നതിനും ഭരണച്ചെലവ് കുറയ്ക്കുന്നതിനുമായി 2019 ജൂലൈയിൽ ഇന്ത്യാ ഗവൺമെന്റ് രണ്ട് പ്രദേശങ്ങളെയും ലയിപ്പിച്ച് ഒരൊറ്റ കേന്ദ്രഭരണ പ്രദേശമാക്കി മാറ്റാൻ നിർദ്ദേശിച്ചു. ഇതിനുള്ള നിയമനിർമ്മാണം, ദാദ്ര ആൻഡ് നഗർ ഹവേലി, ദാമൻ ദിയു (കേന്ദ്രഭരണ പ്രദേശങ്ങളുടെ ലയനം) ബിൽ-2019, 2019 നവംബർ 26 ന് ഇന്ത്യൻ പാർലമെന്റിൽ അവതരിപ്പിക്കുകയും, 2019 ഡിസംബർ 9 ന് ഇന്ത്യൻ രാഷ്ട്രപതി അംഗീകരിക്കുകയും ചെയ്തു. രണ്ട് കേന്ദ്ര ഭരണ പ്രദേശങ്ങളും മുമ്പ് ഒരു പൊതു ഭരണാധികാരിയും സർക്കാർ ഉദ്യോഗസ്ഥരും പങ്കിട്ടിരുന്നു. പുതിയ സംയോജിത കേന്ദ്രഭരണ പ്രദേശത്തിന്റെ തലസ്ഥാനമായി ദാമൻ പട്ടണം തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ടു. നിയമം പ്രാബല്യത്തിൽ വരുന്നതിനുള്ള നിയുക്ത ദിവസം 2020 ജനുവരി 26 ആയി ഇന്ത്യാ ഗവൺമെന്റ് അറിയിച്ചു.

ദാദ്ര നഗർ ഹവേലി, ദാമൻ ദിയു എന്നിവ പടിഞ്ഞാറൻ ഇന്ത്യയിൽ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന നാല് വ്യത്യസ്ത പ്രദേശങ്ങൾ ചേർന്നതാണ്. ഗുജറാത്തിലെ ഒരു ചെറിയ എൻക്ലേവാണ് 'ദാദ്ര'. ഗുജറാത്തിനും മഹാരാഷ്ട്രയ്ക്കും ഇടയിൽ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന സി ആകൃതിയിലുള്ള ഒരു എൻക്ലേവാണ് 'നാഗർ ഹവേലി'. അതിൽ മഗ്‌വൽ ഗ്രാമത്തിന് ചുറ്റും ഗുജറാത്തിന്റെ ഒരു കൗണ്ടർ എൻക്ലേവ് അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ഗുജറാത്ത് തീരത്തുള്ള ഒരു എൻക്ലേവാണ് 'ദാമൻ'. ഗുജറാത്ത് തീരത്തുള്ള 'ദിയു' ദ്വീപാണ്.

ഇന്ത്യൻ ഭരണഘടനയുടെ ആർട്ടിക്കിൾ 240 (2) പ്രകാരം ദാദ്ര ആൻഡ് നഗർ ഹവേലിയും ദാമൻ ദിയുവും ഇന്ത്യയുടെ ഒരു കേന്ദ്രഭരണ പ്രദേശമായി ഭരിക്കുന്നു. ഇന്ത്യയുടെ കേന്ദ്ര ഗവൺമെന്റിന് വേണ്ടി പ്രദേശം ഭരിക്കാൻ ഇന്ത്യൻ രാഷ്ട്രപതി ഒരു ഭരണാധികാരിയെ നിയമിക്കുന്നു. അഡ്മിനിസ്ട്രേറ്ററുടെ ചുമതലകളിൽ സഹായിക്കാൻ കേന്ദ്ര സർക്കാർ ഉപദേശകരെ നിയമിച്ചേക്കാം.

മൂന്ന് ജില്ലകൾ ചേർന്നതാണ് ഈ കേന്ദ്രഭരണ പ്രദേശം:

പ്രദേശത്തിനുള്ളിലെ നിയമപാലനം ദാദ്ര ആൻഡ് നഗർ ഹവേലി, ദാമൻ ദിയു പോലീസിന്റെ ചുമതലയാണ്. ഈ പ്രദേശം ബോംബെ ഹൈക്കോടതിയുടെ അധികാരപരിധിയിലാണ്.

ദാദ്രയും നഗർ ഹവേലിയും ദാമനും ദിയുവും രണ്ട് അംഗങ്ങളെ (എംപിമാരെ) ഇന്ത്യൻ പാർലമെന്റിന്റെ ലോക്‌സഭയിലേക്ക് അയയ്ക്കുന്നു. പ്രദേശത്തെ ദാമൻ ദിയു, ദാദ്ര നാഗർ ഹവേലി എന്നീ മണ്ഡലങ്ങളായി തിരിച്ചിരിക്കുന്നു.