Кабул
Кабул [кабу́л] (ᠻᠠᠪᠦ᠋᠋ᠯ) буюу тухайн нутгийнхны хэлдгээр Ка́бэл (کابل) хот бол Афганистаны нийслэл, мөн улсын хамгийн том, цаашилвал дэлхийд 64-р том гэж үздэг хот юм. Засаг захиргааны хуваариар улс доторх Кабул аймгийн төв, түүний 15 хошууны нэг болдог бөгөөд өөрөө 18 дүүрэгт хуваагддаг. 275 км² дэвсгэр газартай.
Кабул | |
|---|---|
 .jpg)     | |
 Далбаа | |
  Кабул  Кабул | |
| Улс |  Афганистан |
| Аймаг | Кабул |
| Дүүргийн тоо | 22 |
| Хороодын тоо | 630 |
| Байгуулагдсан | 1776[4] |
| Засаг захиргаа | |
| • Төрөл | Хотын захиргаа |
| • Хотын дарга | Хамдулла Номани |
| • Хотын даргын орлогч | Маулви Абдул Рашид[5] |
| Газар нутаг | |
| • Нийт | 1,028.24 км2 (397.01 миль2) |
| • Газар | 1,028.24 км2 (397.01 миль2) |
| Өндөр | 1,791 м (5,876 фут) |
| Хүн ам (2022) | |
| • Нийт | 4.954 million[3] |
| Иргэдийн нэршил | Кабулчууд |
| Цагийн бүс | UTC+4:30 (Афганистаны Стандарт Цаг) |
| Шуудангийн код | 100X, 101X, 105X, 106X |
| Бүсийн дугаар | (+93) 20 |
| Уур амьсгал | BSk |
| Вэб сайт | km |
Кабул 3500 жилийн өмнөөс хүн суурьшсан урт түүхтэй. Могол Улсыг байгуулахын даваан дээр 1504–1526 онд Бабур энд сууж байв. 1747 онд Дурраны улсын мэдэлд орж, 1776 онд Дурраны Тимур шах Дуранни зарлигаар нийслэл болсноос хойш тэр хэвээр өнөөдөртэй золгожээ.[6] Дайн самууны хөлд нэрвэгдэж, агаараас бөмбөгдүүлж ч үзсэн.
Кабул 2012 онд 3,289,000 оршин суугчтай байсан.[7] Үүнээс 27 хувийг тажик, 25 хувийг хазаар, мөн 25 хувийг пуштун, 2 хувийг узбек, 1 хувийг балуч гээд иран болон түрэг угсааны ард түмэн бүрдүүлжээ. Энэ олон хэлтэн дари буюу Афганы перс хэлээр санаа бодол нэвтрэлцдэг гэнэ.[8] Шашин шүтлэг зөрөөгүй, лалын шашны суннит ёсийг дагадаг.
Хүн ам
2020 оны байдлаар 4 273 156 хүн амтай хот юм.
Тимур шах Дуранни нийслэлээ Кабул руу нүүлгэхээс өмнө энэ хотын хүн ам нь Тажик; Тажикчууд Кабулистан хотын хүн амын дийлэнх хувийг бүрдүүлдэг байсан бөгөөд энэ бүс нутгийн уугуул иргэд байв. Үүнээс гадна Кабулд Энэтхэгээс ирсэн олон хүмүүс байсан.
19 -р зууны эхэн үед ч Афганистаны нийслэл хотын хүн амын дийлэнх хувийг Тажик, Кызылбаш, хэсэгчлэн Хазара нар эзэлдэг байв. Энэ хотод янз бүрийн үндэстний төлөөлөл амьдардаг бөгөөд хотын үндэсний дүр төрх орчин үеийн хэлбэрээр 1980 -аад оноос бүрэлдэж эхэлсэн.
Энэ хот 3.5 сая хүн амтай гэсэн тооцоо бий. Хэдийгээр Афганистаны засгийн газрын статистик мэдээ энэ тоог бага зэрэг дутуу гаргадаг - 2012 онд 3.289.000 хүн.
Ихэнх хүмүүс хөрш зэргэлдээ аймгуудаас тус улсад болсон иргэний дайн үймээнээс зугтаж ирсэн. Хотын хүн амын дийлэнх нь Дари хэлээр ярьдаг суннитууд - Тажикууд (45%), Шиитүүд - Хазара нар (25%), цөөнх нь пуштунууд (25%), Узбекүүд (4%) юм. Түүнчлэн хотод Энэтхэгээс ирсэн цагаачид байдаг - Индо -Ари хэлээр ярьдаг сикх, хиндүчүүд.
Шашны хувьд Кабулын хүн амыг суннит шашинтнууд давамгайлдаг (75%), шиитүүд 25%орчим байдаг. Жижиг Христэд итгэгчид болон Хинду шашинтнууд байдаг байна.
Эдийн засаг
Шинэхэн, хуурай жимс, самар, афган хивс, арьс шир, хувцас, тавилга, эртний эдлэлүүдийг Кабулд худалдаалдаг.
2005 онд Ираны гаралтай Америкийн архитектор Хишам Ашкури Кабулын дүүргүүдийн нэгийг бүрэн сэргээн босгох томоохон төслийг санал болгож, одоо байгаа барилгуудыг бүрэн нурааж, оронд нь 5 давхар барилга барихыг санал болгов. Төслийн дагуу хотын нутаг дэвсгэрийн нэлээд хэсгийг ногоон байгууламж, амралтын газар эзлэх ёстой. 2013 онд уг төсөлд нэг тэрбум доллар хуваарилсан байна.
Хотын дүүргүүдийн дийлэнх нь шавар, чулуугаар хийсэн 1-2 давхар байшинд иргэд нь амьдардаг. Ийм байшинд ихэвчлэн цахилгаан байдаггүй, бараг үргэлж усгүй байдаг. Эдгээр барилгуудын гол асуудал нь хүн амын өсөлт хурдацтай явагдаж байгаатай холбогдуулан төрөлт, мужуудаас ирсэн иргэдийн шилжилт хөдөлгөөнөөс шалтгаалан эдгээр байшингууд хүн амын нягтаршлыг өндөр түвшинд хангаж чадахгүй байгаа бөгөөд хот хэтэрхий "өргөн гонзгой сунжирсан хэлбэрээр" хөгжиж байгаа явдал юм. Хөрөнгө оруулалтын орчин тааруу байгаа тул хотод шинэ барилга барих нь ховор.
Тээвэр
Кабулын төвөөс 16 милийн зайд орших Кабул олон улсын нисэх онгоцны буудалтай. Кабул нисэх онгоцны буудлын олон улсын шинэ терминалыг Японы Засгийн газрын тусламжтайгаар барьж, 2008 онд үйл ажиллагаагаа эхлүүлсэн. Кабулын нисэх онгоцны буудал нь мөн Афганистаны нисэх хүчин болон НАТО -гийн цэргийн хүчний бааз юм. Ихэнх машин дизель түлшээр ажилладаг. Троллейбусны хөдөлгөөнийг сэргээхээр төлөвлөж байна. Кабулд төмөр зам байдаггүй.
Газар зүй
Цаг уур
Сарын дундаж температур болон хур тунадасны хэмжээ: Кабул
Эх сурвалж: WMO; wetterkontor.de | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Жишээ зураг
Цахим холбоос
Commons: Kabul – Викимедиа зураг, бичлэг, дууны сан | Wiktionary: Кабул – Энэ үгийг тайлбар толиос харна уу |