गमाल अब्देल नासेर

२६ जुलाई १९५६ मा अलेक्जेद्रियामा सम्बोधन गर्दै नासेरले मिश्री सेनालाई स्वेज नहर नियन्त्रण गर्न र नहरको राष्ट्रियकरण कार्वान्ययन गर्न आदेश दिएका थिए। ^[२] उनले राष्ट्रियकरण कानुन प्रकाशित भएको स्वेज नहरको सबै सम्पत्ति रोक्का भएको र सबै सेयरधनीहरूलाई पेरिस स्टक एक्सचेन्जको अन्तिम मूल्य अनुसारको पैसा चुक्ता गरिने घोषणा गरेका थिए।^[३] सोही दिन मिश्रले इजरायली जहाजहरूलाई बन्द गरेको थियो।^[४]

स्वेज सङ्कट

फ्रान्स र संयुक्त अधिराज्य, स्वेज कनाल कम्पनीका सबैभन्दा ठूला सेयरधनीहरू, ले इजिप्टेली सरकार द्वारा गरिएको स्वेज नहरको राष्ट्रियकरणलाई उनीहरू प्रति भएको अर्को एक शत्रुतापूर्ण कदमको रुपमा लिए। नासेर नहरको राष्ट्रियकरण गर्दा अन्तराष्ट्रिय सङ्कट सुरु हुने बारे परिचित थिए र उनी दुई देशबाट सैन्य हस्तक्षेप हुने सम्भावना ८०% रहेको विश्वास गर्थे।^[५] नासेरले उनीहरूले दाबी खारेज गरे,^[६] र उनले यो विश्वास गरेका थिए कि बेलायत कम्तिमा उनको घोषणा पछिको दुई महिनाको लागि सैन्य हस्तक्षेप गर्ने स्थितिमा छैन, र इजरायलको कदमलाइ "असम्भव" भन्दै उनले खारेज गरेका थिए।^[७] अक्टोबरको सुरुवातमा, संयुक्त राष्ट्र सुरक्षा परिषद्मा नहरको राष्ट्रियकरणको विषयमा बैठक भयो र इजिप्टले विदेशी जहाजलाई आवतजावत दिएसम्म नहरमाथि नियन्त्रण गर्नु इजिप्ट अधिकार रहेको घोषणापत्र स्वीकार गर्यो।^[८] हेकलका अनुसार, यो सम्झौता पछी, "नासेरले आक्रमणको खतराको सम्भावना १०% मा झरेको अनुमान गरेका थिए।" त्यसको केही समयपछी, यद्यपि, बेलायत फ्रान्स र इजरायलले स्वेज नहरमा नियन्त्रण गर्न, नहर कब्जा गर्न^{[९] [१०]} र नासेरको सत्ता पल्ताउन^{[११][११][१२][१३]} एक गोप्य सम्झौता गरे।

१९५६ अक्टोबर २९ मा. इजरायली बलले सिनाइ प्रायद्विप पार गरी इजितेली सेनाको पोस्टमा आक्रमण गर्यो र आफ्नो लक्ष तर्फा अघि बढ्यो। दुई दिन पछी, बेलायती र फ्रेन्च प्लेनले नहर क्षेत्रमा रहेको इजिप्टेली हवाईअड्डामा बमबर्षा सुरु गर्यो ।^[१४] नासेरले सैन्य उच्च कमाण्डलाई सिनाइबाट नहरको रक्षाको लागि फिर्ता हुन आदेश दिए।^[१५] त्यो भन्दा पनि, उनलाई इजरायली फौज, बेलायत र फ्रेन्चको सामना गर्न आर्मर्ड कर्पको परिचालन गरे, सिनाइमा रहेको इजिप्टेली आर्मरसंग सम्पर्क विच्छेद हुने र उनीहरूलाई त्रीपक्षीय सेनाले नष्ट पार्ने डर थियो ।^[१५] आमेरले कडा असहमती जनाए, र इजिप्टेली ट्यांकले इजरायलको सामना गर्ने बताए ।^[१५] अमेरको कुरा नोबेम्बर ३ मा सहि साबित भयो।^[१५] नासेरले नहरको प्रवेशद्वारमा जहाजलाई डुबाएर नहरमा आवतजावत बन्द गर्न पनि आदेश दिए।^[१४]

इजिप्टेली फौजलाई फिर्ता हुन दिएको आदेशको बाबजुद, करिब २ हजार इजिप्टेली सेना इजरायली बलसंगको भिडन्तमा मारिए,^[१६] र केहि ५,००० इजिप्टेली सैनिकहरू इजरायली सेनाद्वारा बन्दी बनाइए।^[१५] आमेर र सलाह सलिमले युद्धबिरामको लागि अनुरोध गर्ने प्रस्ताव गरे, सलिमले अझै नासेरलाई आफै ब्रिटिस फौजको सामु आत्मसमर्पण गर्न सिफारिस गरे। ^[९] नासेरले अमेर र सलिम दुवैलाई गाली गरे र भने,"कोही पनि आत्मसमर्पण गर्दैनन्"।"^[१४] नासेरले सैन्य कामांड सम्हाले। इजरायली फौजले सिनाइ कब्जा गरे पनि, नासेरको प्रतिष्ठामा घर र अरब जगतमा कुनै आँच आएको थिएन।^[१७] इजिप्टेली सेनाको निराशाजनक प्रदर्शनको कारण, नासेरले नागरिक स्वयंसेवकलाई ४ लाख राइफल वितरण गर्न अनुमति दिए र इजिप्ट भर सयौं मिलिसिया बने, जसमा अधिकांशको नेतृत्व नासेरका राजनैतिक प्रतिद्वन्द्वीले गरेका थिए।^[१८]

अमेरिकी आइजनहावर प्रशासनले त्रीप्रक्षीय आक्रमणको निन्दा गर्यो, र संयुक्त राष्ट्रसंघ प्रस्तावको समर्थन गरी त्रिपक्षीय सेना फिर्ता हुनु पर्ने र संयुक्त राष्ट्रसंघीय आपतकालीन फौज सिनाइ परिचालन गरिनुपर्ने माग गर्यो ।^[१९] नासेरले आइजनहावरको प्रसंसा गरे, उनले यसलाई "त्रिपक्षीय षडयन्त्र" रोक्न "सनैभंदा ठूलो र निर्णायक भूमिका" भएको बताए ।" ^[२०] डिसेम्बरको अन्त्यसम्ममा, बेलायती र फ्रेन्च फौज पूर्णरुपमा इजिप्टेली भूभाग बाट फिर्ता भए,^[१९] भने इजरायलले आफ्नो सेनाको फिर्ती १९५७ मार्चमा पुरा गर्यो र सबै इजिप्टेली युद्ध बन्दीलाई रिहा गर्यो।^{[१६][२१]} स्वेज सङ्कटको नतिजास्वरूप, नासेरले बसाइ तथा नागरिकताको लागि कडा कानुन नियम ल्याए, यसको ठूलो ब्रिटिस तथा फ्रेन्च राष्ट्रियता र बिदेशी राष्ट्रियता भएका यहुदीहरूलाई भयो।^[२२] २५,००० यहुदीहरू, यहुदी समुदायका लगभग आधा जनसंख्या, १९५६ मा इजिप्ट छाडेर इजरायल, युरोप, अमेरिका र दक्षिण अमेरिका तिर लागे ।.^{[२३][२४]}

लडाई सकिएपछी, आमेरले नासेरमाथि अनावस्यक युद्ध भड्काएको आरोप लागाए र नतिजाको लागि सेनामाथि आरोप लगाए।^[२५] ८ अप्रिलमा, नहर पुन सुचारु भयो,^[२६] र नासेरलाई अपदस्त गर्ने आक्रमणको उद्देश्य असफल भएपछि नासेरको राजनैतिक समर्थन निकै बढ्यो। ब्रिटिस कुतानीतिज्ञ एन्थोनी नटिङ ले यो सङ्कटले इजिप्टको राष्ट्रपतिको रुपमा "नासेरलाई पूर्ण रुपमा स्थापित" गरेको दाबी गरे।^[९]

राष्ट्रिय बडापत्र र दोस्रो कार्यकाल

सन् १९६७ को मे महिनाको मध्यमा सोभियत सङ्घले नासेरलाई सिरियामा इजरायलको सम्भावित आक्रमणको चेतावनी दिएको थियो यद्यपि चिफ अफ स्टाफ मोहमद फावजीले यो चेतावानीलाई "आधारहीन" बताएका थिए।^{[२७][२८]}

जुन ५ को बिहान इजरायली वायु सेनाले मिश्रको वायु सेवाको विमान नष्ट गरेको थियो। यो आक्रमणमा मिश्री वायु सेना लगभग पूर्णरूपमा नष्ट भएको थियो। सोही दिनमा इजरेली आर्मड युनिटले इजिपोसियन डिफेन्स लाइन तोडेर एल-आरिस सहर कब्जा गरेको थियो। ^[२९] अर्को दिन आमेरले मिश्री फौजलाई सिनाइबाट तुरुन्त फिर्ता हुन आदेश दिए—युद्धमा इजिप्टको ठूलो क्षति यसैको कारणले भएको थियो।^[३०] इजरायलले तत्कालै इजिप्टबाट सिनाइ र गाजा पट्टि, जोर्डनबाट पश्चिमी तट र सिरियाबाट गोलन हाइट्स कब्जा गरेको थियो।

राजिनामा

युद्धको पहिलो चार दिनसम्म सर्वसाधणहरूले अरब रेडियो स्टेसनबाट अरब विजयको बनावटी समाचार सुनेका थिए।^[३१] जुन ९ मा नासेर टेलिभिजनमा देखिँदै मिश्रका नागरिकलाई देशको पराजयको बारेमा जानकारी दिएका थिए।^{[३१][३२]} उनले पछि सोही दिन टेलिभिजनमा आफ्नो राजिनामा घोषणा गरेका नासेरले राष्ट्रपतिका सबै अधिकारहरू उप-राष्ट्रपति जाकारिया मोहिदीनलाई सुम्पिएका थिए।^[३२]

मिश्र र अरब जगत् भरिनै उनको राजिनामा अस्वीकार गरी प्रदर्शन गर्न लाखौँ मानिसहरू सडकमा आएका थिए^[३३] उनीहरूले "गमाल, हामी तिम्रा सैनिक हौँ।" भन्ने नारा लगाएका थिए।^[३४] नासेरले अर्को दिन आफ्नो निर्णय फिर्ता लिएका थिए।^[३४]

जुलाई ११ का दिन नासेरले आमेरप्रति बफादारहरूको विरोधको बाबजुद आमेरको ठाउँमा मोहमद फाउजीलाई जनरल कमान्डर बनाएका थिए।^{[३५][३६]} ६०० जना सैनिक मुख्यालयमतर्फ अघि बढ्दै आमेरलाई पुनर्स्थापना गर्न माग गरेका थिए। ^[३७] त्यसको प्रतिक्रियामा नासेरले ३० जना बफादारहरूलाई बर्खास्त गरेेेेका थिए।^[३७] आमेर र उनका समर्थकहरूले २७ अगस्टका दिन सत्ता पल्टाउने योजना बनाएका थिए^[३८] नासेरलाई उनीहरूको गतिविधिबारे चेतावनी दिइएको थियो। थुप्रैपटक निमन्त्रणा दिएपछि आमेर नासेरसँग उनको घरमा अगस्ट २४ मा भेट गर्न सहमत भएका थिए।^[३८] नासेरले आमेरलाई कु को प्रयास गरेको आरोप लगाए जसलाई उनले गिरफ्तार हुनु अगाडी अस्वीकार गरेका थिए। सेप्टेम्बर १४ का दिन आमेरले आत्महत्या गरेका थिए। ^[३९] आमेरसँग तिक्ततापूर्ण सम्बन्ध भएपनि नासेरले "आफूसँग नजिकको मानिस"लाई गुमाएको बताएका थिए।^[४०] त्यसपछि नासेरले ससस्त्र बललाई राजनीति रहित बनाउने आमेरप्रति बफादार दर्जनौँ उच्च सैन्य तथा गुप्तचर अधिकारीको गिरफ्तारी प्रक्रिया सुरु गरेका थिए^[३९]

आन्तरिक सुधार तथा सरकार परिवर्तन

सन् १९६७ जुन १९ का दिन नासेरले आफैलाई प्रधानमन्त्री र सशस्त्र बलको अतिरिक्त भूमिकामा नियुक्त गरेका थिए।^[४१] सन् १९६७ को युद्धमा वायु सेना अधिकारीको लापरबाही प्रति मजदुर तथा विद्यार्थी आन्दोलनको आह्वान स्वरूप उनले सन् १९६८ फेब्रुअरीमा ठूलो राजनैतिक सुधार गरेका थिए।^{[४२][४३]} यी प्रदर्शन र आन्दोलन उनले सत्ता सम्हाले यताकै ठूलो थियो। यसको प्रतिक्रिया स्वरूप उनले आफ्नो संसदबाट अधिकांश सैन्य अधिकारीलाई हटाएर ८ जना गैर सैन्य नागरिक व्यक्तिलाई अरब समाजवादी सङ्घको उच्च सदस्यमा नियुक्त गरेका थिए।^{[४४][४५]} ३ मार्चका दिन नासेरले मिश्रको गुप्तचरलाई आन्तरिक भन्दा पनि बाह्य सूचना सङ्कलनमा केन्द्रित हुन निर्देशन दिँदै मुखाबरत राज्यको अन्त्य भएको घोषणा गरेका थिए।^[४५]

३० मार्चका दिन नासेरले नागरिक स्वतन्त्रता, वृहत् संसदीय स्वतन्त्रता^[४३] घोषणापत्र र सरकारबाट भ्रष्टाचार मुक्त गर्ने अभियानको घोषणा गरेका थिए।^{[४३][४४]} मे महिनामा भएको जनमत सङ्ग्रहबाट यी उपायहरू स्वीकृत भएपछि अरब सोसलिस्कोट सङ्घ सर्वोच्च कार्यकारी समितिको चुनाव भएको थियो। ^[४३] पर्यवेक्षकहरूले यो घोषणापत्रले राजनीतिक दमनबाट उदारीकरण तर्फ उन्मुख भएको बताएतापनि यसका धेरै बाचा अधुरै रहेका थिए।^[४४]

सन् १९६९ मा नासेरले सादत र हुसेन अल-सफेईलाई आफ्नो उप-राष्ट्रपति नियुक्त गरेका थिए।^[४६] सन् १९७० को मध्यमा नासेरले सादतको स्थानमा बग्दादीलाई ल्याउने बारे विचार गरेका थिए। ^[४७]

नासेरको आलोचकहरूले उनको तानाशाही प्रवृत्ति र मानव अधिकारको उल्लङ्घन गरेको भनेर आलोचना गर्छन्।

सन् १९७० सेप्टेम्बर २८ का दिन अरब लिगको शिखर सम्मेलन सकिँदा नासेरलाई हृदयघात भएको थियो। उनलाई तुरुन्तै उनको घरमा लगिएपछि उनका चिकित्सकहरूले उनको स्वस्थ्य परिक्षण गरेका थिए। बेलुकी ६ बजेको आसपासमा ५२ वर्षको उमेरमा नासेरको मृत्यु भएको थियो।^[४८] हेकल, सादत र नासेरकी पत्नी ताहिया उनको मृत्यु शैयामा थिए।^[४९] उनका चिकित्सकहरूका अनुसार नासेरको मृत्यु आर्टरियोस्क्लेरोसिस, भेरिकोस भेन र लामो समय देखिको मधुमेहको जटिलताका कारण भएको थियो। नासेर निकै धुम्रपान गर्थे र उनको परिवारमा मुटुरोगको इतिहास लामै थियो। उनका दुई भाइहरूको सोही अवस्थामा ५० को दशकमा मृत्यु भएको थियो।^[५०] उनलाई त्यसअघि सन् १९६६ र सन् १९६९ सेप्टेम्बरमा हृदयघात भएको थियो।

नासेरको मृत्यु भएको घोषणा भएपछि थुप्रै अरबीहरू शोकमा डुबेका थिए। ^[४९] नासेरको अन्त्येष्टि अक्टोबर १ मा भएको थियो जसमा कम्तीमा ५० लाख शोकाकुलहरूको उपस्थिति रहेको थियो।^{[५१][५२]} उनको शव यात्रामा साउदी राजा फैसल बाहेक सबै राष्ट्रप्रमुखहरूको उपस्थिति थियो।^[५३] राजा हुसेन र आराफात सार्वजनिक रुपमा रोए र लिबियाका मुअम्मर गद्दाफी भावुक भएर दुई पटक बेहोस भएका थिए।^[५१] उनको शव यात्रामा सोभियत प्रधानमन्त्री अलेक्सी कोसिजिन र फ्रान्सेली प्रधानमन्त्री जाक चबान देल्मस सहित केही गैर अरबी अतिथिको उपस्थिति रहेको थियो। ^[५१]