ଡୋପାମିନ୍

ଡୋପାମିନ୍
Clinical data
Trade names	Intropin, Dopastat, Revimine, others
Synonyms	2-(3,4-Dihydroxyphenyl)ethylamine; 3,4-Dihydroxyphenethylamine; 3-hydroxytyramine; DA; Intropin; Revivan; Oxytyramine; Prolactin inhibiting factor; Prolactin inhibiting hormone
AHFS/Drugs.com	monograph
data	US FDA: Dopamine;
Pregnancy; category	US: C (Risk not ruled out) ; ;
Routes of; administration	Intravenous injection
ATC code	C01CA04 (WHO) ;
Legal status
Legal status	℞ (Prescription only);
Pharmacokinetic data
Metabolism	ALDH, DBH, MAO-A, MAO-B, COMT
Excretion	Kidney
Identifiers
	IUPAC name 4-(2-Aminoethyl)benzene-1,2-diol;
CAS Number	51-61-6 ;
PubChem CID	681;
IUPHAR/BPS	940;
DrugBank	DB00988 ;
ChemSpider	661 ;
UNII	VTD58H1Z2X;
KEGG	D07870 ;
ChEBI	CHEBI:18243 ;
ChEMBL	CHEMBL59 ;
ECHA InfoCard	100.000.101
Chemical and physical data
Formula	C8H11NO2
Molar mass	153.18 g/mol
3D model (JSmol)	Interactive image;
Density	1.26 g/cm3
Melting point	128 °C (262 °F)
Boiling point	decomposes
	SMILES c1cc(c(cc1CCN)O)O;
	InChI InChI=1S/C8H11NO2/c9-4-3-6-1-2-7(10)8(11)5-6/h1-2,5,10-11H,3-4,9H2 ; Key:VYFYYTLLBUKUHU-UHFFFAOYSA-N ;
(verify)

ଡୋପାମିନ୍, ଏକ ବିକ୍ରୟ ନାମ ଇଣ୍ଟ୍ରୋପିନ (Intropin) ଏକ ଔଷଧ ଯାହା ସାଧାରଣ ଭାବରେ ଅତି ନିମ୍ନ ରକ୍ତଚାପ, ଲକ୍ଷଣ ପ୍ରକାଶିତ ଧୀର ହୃତ୍‌ସ୍ପନ୍ଦନ ହାର ଓ ହୃଦ୍‌ରୋଧ ଚିକିତ୍ସା ନିମନ୍ତେ ଏପିନେଫ୍ରିନ ନ ମିଳୁଥଲେ ଦିଆଯାଏ ।^[୧] ନବଜାତ ଶିଶୁଙ୍କର ନିମ୍ନ ରକ୍ତଚାପ ଥିଲେ ଏହା ପସନ୍ଦ ଯୋଗ୍ୟ ଔଷଧ ହୁଏ ।^[୨] ନିମ୍ନ ରକ୍ତଚାପରେ ପିଲାମାନଙ୍କର ଏପିନେଫ୍ରିନ ବା ନରଏପିନେଫ୍ରିନ ସାଧାରଣତଃ ବ୍ୟବ‌ହାର କରାଯାଉଥିବା ବେଳେ ବୟସ୍କ ଲୋକଙ୍କୁ ନରଏପିନେଫ୍ରିନ ଦିଆଯାଏ ।^[୩]^[୪] ଏହା ଶିରାଭ୍ୟନ୍ତର ଇଞ୍ଜେକସନ ବା ଇଣ୍ଟ୍ରାଓସିଅସ ଇନଫ୍ୟୁଜନ ଆକାରରେ ଦିଆଯାଏ । ଔଷଧ ପ୍ରଭାବ ୫ ମିନିଟ ମଧ୍ୟରେ ଆରମ୍ଭ ହୁଏ । ଡୋଜ ଆବଶ୍ୟକତା ଅନୁସାରେ ବଢ଼େଇ ଦିଆଯାଏ । ^[୧]

ଏହି ଔଷଧର ସାଧାରଣ ପାର୍ଶ୍ୱ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ମଧ୍ୟରେ ବୃକ୍କୀୟ କାର୍ଯ୍ୟ ସମସ୍ୟା, ଅନିୟମିତ ହୃତ‌ସ୍ପନ୍ଦନ, ଛାତି ଯନ୍ତ୍ରଣା, ବାନ୍ତି, ମୁଣ୍ଡବଥା ବା ଉତ୍କଣ୍ଠା ଇତ୍ୟାଦି ଦେଖାଯାଏ । ଇଞ୍ଜେକସନ ଶିରା ମଧ୍ୟରୁ ବାହାରି ଯାଇ କୋମଳ ତନ୍ତୁରେ ମିଶିଲେ ତନ୍ତୁ ମୃତ୍ୟୁ ହୁଏ । ଏହି ସଙ୍କଟ କମେଇବା ନିମନ୍ତେ ଫେଣ୍ଟୋଲାମିନ ଦିଆଯାଏ । ଗର୍ଭାବସ୍ଥା ଓ ସ୍ତନ୍ୟପାନ ସମୟରେ ଏହି ଔଷଧର ବିପଦ ସମ୍ପର୍କରେ ସ୍ପଷ୍ଟ ଚିତ୍ର ନାହିଁ । ସ୍ୱଳ୍ପ ମାତ୍ରାରେ ଏହା ଡୋପାମିନ ରିସେପ୍ଟର ଓ β1- ଆଡ୍ରେନର୍ଜିକ ରିସେପ୍ଟରମାନଙ୍କୁ ଟ୍ରିଗର କରେ: ଉଚ୍ଚ ମାତ୍ରାରେ α- ଆଡ୍ରେନର୍ଜିକ ରିସେପ୍ଟର ମାଧ୍ୟମରେ କାମ କରେ ।^[୧]

ସନ ୧୯୧୦ରେ ପ୍ରଥମେ ଇଂଲଣ୍ଡର ଜର୍ଜ ବାର୍ଜର (George Barger) ଓ ଜେମସ ଇୱେନ ଲାବୋରେଟରିରେ ଡୋପାମିନ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥିଲେ ।^[୫]ଏହାର ନାମ ବିଶ୍ୱ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ସଂଗଠନର ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକୀୟ ଔଷଧ ଚିଠାରେ (en:World Health Organization's List of Essential Medicines) ଅଛି ଯାହା ମୌଳିକ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ସିସ୍ଟମ ନିମନ୍ତେ ଅତି ମହତ୍ତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ।^[୬] ବିକାଶଶୀଳ ଦେଶରେ ସନ ୨୦୧୪ରେ ଏହାର ୪୦୦ମିଗ୍ରାର ହୋଲସେଲ ମୂଲ୍ୟ $୦.୨୮ରୁ $୦.୬୦ ଆମେରିକୀୟ ଡଲାର ଥିଲା ।^[୭] ମାନବ ଶରୀରକ୍ରିୟାତ‌ତ୍ତ୍ୱରେ ଡୋପାମିନ ଏକା ଧାରରେ ଏକ ନିଉରୋଟ୍ରାନ୍ସମିଟର (neurotransmitter) ଓ ଏକ ହରମୋନ ।^[୮]

ଡାକ୍ତରୀ ବ୍ୟବ‌ହାର

ନିମ୍ନ ରକ୍ତ ଚାପ

ନବଜାତ ଶିଶୁଙ୍କର ଅତି ନିମ୍ନ ରକ୍ତ ଚାପ ନିମନ୍ତେ ଏହା ସବୁଠାରୁ ପସନ୍ଦ ଯୋଗ୍ୟ ଔଷଧ ।^[୨]ନିମ୍ନ ରକ୍ତଚାପରେ ପିଲାମାନଙ୍କର ଏପିନେଫ୍ରିନ ବା ନରଏପିନେଫ୍ରିନ ସାଧାରଣତଃ ବ୍ୟବ‌ହାର କରାଯାଉଥିବା ବେଳେ ବୟସ୍କ ଲୋକଙ୍କୁ ନରଏପିନେଫ୍ରିନ ଦିଆଯାଏ ।^[୩]^[୪]

ନିମ୍ନ ରକ୍ତ ପରିମାଣ ଥିଲେ ପ୍ରଥମେ ଶିରାଭ୍ୟନ୍ତର ତରଳ ପଦାର୍ଥ ଦିଆଯାଏ ଓ ପରେ ଡୋପାମିନ୍ ଦେବା କଥା ଚିନ୍ତା କରାଯାଏ । ^[୧]

ବୃକ୍‌କ କାର୍ଯ୍ୟ

ଆକ୍ୟୁଟ ବୃକ୍‌କ ଆଘାତ (acute kidney injury) ହେଲେ ନିମ୍ନ ମାତ୍ରାର ଡୋପାମିନ ରୁଟିନ ହିସାବରେ ଦିଆଯାଏ । କିନ୍ତୁ ସନ ୧୯୯୯ରେ ଅନେକ ଅନୁଶୀଳନ ପରେ ଦେଖାଗଲା, ନିମ୍ନ ମାତ୍ରାର ଔଷଧ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ନୁହେଁ ଓ ବେଳେବେଳେ ବରଂ କ୍ଷତିକାରାକ ହୁଏ । ^[୯]^[୧୦]

ଦେବା ପଦ୍ଧତି

ପ୍ଲାଜ୍ମାର ବାୟୋଲୋଜିକାଲ ହାଫ ଲାଇଫ ଅତି ଅଳ୍ପ, ବଡ଼ ମଣଷଙ୍କର ପ୍ରାୟ ଏକ ମିନିଟ ଓ ନବଜାତଙ୍କର ୨ମିନିଟ ଓ ଅକାଳ ଜନ୍ମିତ ଶିଶୁର ୫ମିନିଟ- ଏହା ଶିରାଭ୍ୟନ୍ତର ଡ୍ରିପ ଆକାରରେ ଦିଆଯାଏ ।^[୧୧]

ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ବ୍ୟବ‌ହାର

ନିଗ୍ରୋସ୍ଟ୍ରାଏଟାଲ ପାଥ‌ୱେର କାର୍ଯ୍ୟ ସମୀକ୍ଷା କରବା ନିମନ୍ତେ ବ୍ୟବ‌ହାର କରାଯାଉଥିବା ପଜିଟ୍ରନ ଏମିସନ ଟୋମୋଗ୍ରାଫିରେ ଡୋପାମିନ୍‌ର ଏକ ଫ୍ଲୋରିନେଟେଡ ଆକାରର ଏଲ-ଡୋପା ବ୍ୟବ‌ହାର କରାଯାଏ ।^[୧୨]

ଅଣସୂଚନା

ଫେଓକ୍ରୋମୋସାଇଟୋମା ବା ଅତି ଦୃତ ହୃତ୍‌ପିଣ୍ଡ ଗତି ରୋଗମାନଙ୍କରେ ଡୋପାମିନ ଦିଆଯାଏ ନାହିଁ ।^[୧]

ପାର୍ଶ୍ୱ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା

ଏଲଡି_୫୦ ବା ୫୦% ଲୋକଙ୍କ ନିମନ୍ତେ ଘାତକ ସିଦ୍ଧ ହେଉଥିବା ମାତ୍ରା ହେଉଛି: ୫୯ ମିଗ୍ରା/କେଜି (ମୂଷା; ଶିରାଭ୍ୟନ୍ତର ଇଞ୍ଜେକସନ); ୯୫୦ ମିଗ୍ରା/କେଜି (ମୂଷା; ପେରିଟିନିଅମରେ ଦିଆଯାଇଥିବା); ୧୬୩ ମିଗ୍ରା/କେଜି (ମୂଷା;ପେରିଟୋନିଅମ ଭିତରେ ଦିଆଯାଇଥିବା); ୭୯ ମିଗ୍ରା/କେଜି (କୁକୁର; ଶିରାଭ୍ୟନ୍ତରରେ ଦିଆଯାଇଥିବା) ।^[୧୩]

ବ‌ହିର୍ଗମନ

ଶିରାଭ୍ୟନ୍ତର ଇଞ୍ଜେକସନ ବାହାରକୁ ଇଞ୍ଜେକସନ ନିର୍ଗତ ହେବା ଫଳରେ ତନ୍ତୁ ମୃତ୍ୟୁ ହୁଏ ।^[୧] ଫେଣ୍ଟୋଲାମିନ ଇଞ୍ଜେକସନ ଉକ୍ତ ସ୍ଥାନରେ ଦେଲେ ତନ୍ତୁ ମୃତ୍ୟୁ ସଙ୍କଟ କମିଯାଏ । ^[୧]

କ୍ରିୟା ବିଧି

ମାତ୍ରା ଅନୁସାରେ ଏହାର କାର୍ଯ୍ୟ ସାଧାନ ହୁଏ: ବୃକ୍‌କଦ୍ୱାରା ଅଧିକ ସୋଡ଼ିଅମ ନିଷ୍କାସନ ହୁଏ, ହୃତ୍‌ପିଣ୍ଡ ଗତି ଦୃତ ହୁଏ ଓ ରକ୍ତ ଚାପ ବୃଦ୍ଧି ପାଏ ।^[୧୧] ନିମ୍ନ ମାତ୍ରାରେ ଏହା ସିମ୍ପାଥେଟିକ ସ୍ନାୟୁ ମଣ୍ଡଳ ମାଧ୍ୟମରେ ହୃତ୍‌ପିଣ୍ଡ ମାଂସପେଶୀ ସଂକୋଚନ ବଳ ଓ ହୃଦ୍‌ଗତି ବୃଦ୍ଧି ପାଏ, ଫଳରେ କାର୍ଡ଼ିଆକ ଆଉଟପୁଟ ବା ହୃତ୍‌ପିଣ୍ଡରୁ ବାହାରୁଥିବା ରକ୍ତ ପରିମାଣ ଓ ରକ୍ତ ଚାପ ବଢ଼େ ।^[୧୪]^[୧୫]

ଡୋପାମିନ ରିସେପ୍ଟର ଉତ୍ତେଜକ ଭାବରେ କିଛି ଫଳ ମିଳୁଥିଲେ ମଧ୍ୟ ମୂଖ୍ୟତଃ α_୧, β_୧ ଓ β_୨ ଆଡ୍ରେନୋରିସେପ୍ଟର ଯୋଗୁ ହୃତ୍‌ପିଣ୍ଡରକ୍ତନଳୀ ଉପରେ ପ୍ରଭାବ ପଡ଼େ ।^[୧୬]^[୧୭]

ଆଧାର

[୧]

[୨]

[୩]

[୪]

[୫]

[୬]

[୭]

[୮]

[୯]

[୧୦]

[୧୧]

[୧୨]

[୧୩]

[୧୪]

[୧୫]

[୧୬]

[୧୭]

Search