Błonkoskrzydłe
Błonkoskrzydłe, błonkówki (Hymenoptera) – rząd owadów obejmujący ponad 153 tys.[2] opisanych gatunków występujących na całym świecie, z wyjątkiem rejonów polarnych. Najwięcej gatunków spotyka się w krajach tropikalnych. Do błonkówek należą m.in. pszczoły, osy, mrówki, pilarzowate, gąsieniczniki, bleskotki i trzpiennikowate.
| Hymenoptera[1] | |
| Linnaeus, 1758 | |
 Trzmiel ziemny | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Gromada | |
| (bez rangi) | Dicondylia |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| (bez rangi) | Holometabola |
| Rząd | błonkoskrzydłe |
Błonkówki pojawiły się prawdopodobnie w karbonie, a większość obecnie żyjących dużych grup, jak również wiele wymarłych, powstało w jurze[3]. Rząd błonkówek dzieli się na dwa podrzędy: rośliniarek (Symphyta) oraz stylikowców (Apocrita). Stanowią grupę siostrzaną dla wszystkich rzędów skrytoskrzydłych[4].
Wygląd
Wielkość ciała błonkówek jest bardzo zróżnicowana. Trzy gatunki uznawane za najmniejsze owady świata - Dicopomorpha echmepterygis, Megaphragma caribea i Megaphragma mymaripenne - należą właśnie do tego rzędu[5][6]. Do bardzo dużych gatunków należy np. Pelecinus polyturator który może osiągać 6 cm długości[7]. Dorosłe owady większości gatunków mają 2 pary błoniastych, przezroczystych skrzydeł nierównej wielkości (przednia para większa od tylnej), połączonych podczas lotu specjalnymi haczykami oraz narządy gębowe typu gryząco-liżącego[3]. Na końcu odwłoka samic znajduje się pokładełko, u żądłówek przekształcone w żądło[3]. Czułki mają 9 lub więcej członów, czasami ostatnie są mniej lub bardziej zlane ze sobą[3].
Systematyka
Do rzędu błonkówek należy ponad 125 tysięcy opisanych gatunków, a ich całkowita liczba szacowana jest na milion lub więcej[8]. Dzieli się je na 2 podrzędy i 22 nadrodziny[1][8][9]:
- podrząd: rośliniarki (Symphyta)
- podrząd: trzonkówki, stylikówki, stylikowce lub stylikoodwłokowe (Apocrita)
- grupa: owadziarki (Terebrantia, Terebrantes lub Parasitica)
- nadrodzina: dwojarki (Ceraphronoidea)
- nadrodzina: bleskotki (Chalcidoidea)
- nadrodzina: galasówki (Cynipoidea)
- nadrodzina: skrócienie (Evanioidea)
- nadrodzina: gąsieniczniki (Ichneumonoidea)
- nadrodzina: Megalyroidea
- nadrodzina: Mymarommatoidea
- nadrodzina: Platygastroidea
- nadrodzina: tybelaki (Proctotrupoidea)
- nadrodzina: Serphitoidea
- nadrodzina: Stephanoidea
- nadrodzina: przydanki (Trigonaloidea)
- grupa: żądłówki (Aculeata)
- nadrodzina: złotolitki (Chrysidoidea)
- nadrodzina: osy (Vespoidea)
- nadrodzina: Apoidea
- seria: grzebaczokształtne (Spheciformes)
- seria: pszczołokształtne (Apiformes)
- grupa: owadziarki (Terebrantia, Terebrantes lub Parasitica)