Search

Czas letni

sezonowo wprowadzany czas urzędowy, przesunięty w przód względem słonecznego

Czas letni – czas urzędowy, który dane państwo przyjmuje dla okresu roku uznawanego za okres letni, zazwyczaj wyprzedzający o godzinę czas strefowy.

Do oznaczania czasu letniego stosowany jest skrót DST pochodzący od ang. określenia Daylight Saving Time. Dla krajów stosujących czas środkowoeuropejski (CET), stosuje się skrót CEST (ang. Central European Summer Time).

     Obszary, na których wprowadzany jest czas letni

     Obszary, na których kiedyś wprowadzany był czas letni, ale obecnie tego zaniechano

     Obszary, na których nigdy nie wprowadzono czasu letniego

Historia

Jako pierwszy o potrzebie stosowania czasu letniego pisał Benjamin Franklin w 1784. Jednakże humorystyczna wymowa tego artykułu sprawiła, że nie zaczęto się do niej stosować (Franklin postulował, by ludzie wstawali i kładli się spać wcześniej).

Poważnie temat zmiany czasu opisał Brytyjczyk William Willett w broszurce „Waste of Daylight”, wydanej w 1907 r. Jednak pomimo znacznego lobby w rządzie brytyjskim nie udało mu się przeforsować tego pomysłu.

Niekiedy jako twórcę tego rozwiązania podaje się George’a Vernona Hudsona, który chciał „lepiej wykorzystać długie dni lata”[1].

Pionierami we wprowadzeniu czasu letniego byli Niemcy. W czasie I wojny światowej[1], 30 kwietnia 1916, w Rzeszy i sojuszniczych Austro-Węgrzech oraz na okupowanych terenach Polski i Bałkanów, czas przesunięto o godzinę do przodu. Dzień 1 maja rozpoczął się 30 kwietnia o godzinie dwudziestej trzeciej, a 30 września zakończył się o godzinie 1 w nocy[2]. W 1917 roku zmiana nastąpiła w nocy z 15 na 16 kwietnia (z niedzieli na poniedziałek); wskazówki przesuwano jednak z godziny drugiej na trzecią[3] i czas letni obowiązywał do nocy z 16 na 17 września[4]. Podobnie było w 1918 roku[5][6].

Niedługo później i Brytyjczycy zaadaptowali to w Wielkiej Brytanii. 19 marca 1918 Kongres Stanów Zjednoczonych wyjaśnił podział na strefy czasowe w USA i wprowadził na czas trwania wojny obowiązek stosowania czasu letniego w celu oszczędności paliwa służącego do produkcji prądu. Ponownie po przerwie w USA w 1966 Kongres uchwalił Uniform Time Act wprowadzając po raz pierwszy podczas pokoju możliwość korzystania z czasu letniego[1].

W Polsce zmiana czasu została wprowadzona między I a II wojną światową tylko raz, w 1919 roku, później w czasie II wojny światowej, podczas okupacji hitlerowskiej[7] w takich samych terminach, jak w Rzeszy Niemieckiej[8], następnie w latach od 1945 do 1949, od 1957 do 1964, od 1977. Do 1995 czas letni w Polsce był odwoływany w ostatnią niedzielę września (a wprowadzany w ostatnią niedzielę marca tak jak obecnie). Wcześniej dni zmiany czasu w Polsce były ogłaszane w Monitorze Polskim i tak na przykład w 1964 zmiana czasu na letni nastąpiła dopiero 31 maja, a na standardowy (nazywany potocznie zimowym) 27 września[9].

Obecnie czas letni stosowany jest w 50[potrzebny przypis] państwach, mianowicie: we wszystkich krajach Europy, oprócz Białorusi i Islandii (oraz oprócz Rosji, Turcji i Kazachstanu, których większość terytorium znajduje się w Azji); na większości terytorium USA i Kanady oraz w niektórych innych krajach Ameryki Północnej i Południowej; na Cyprze, w Izraelu i w Egipcie; w Nowej Zelandii oraz w australijskich stanach Australia Południowa, Wiktoria, Nowa Południowa Walia i Tasmania.

Czas zimowy

Ustawa z 21 listopada 1946 o czasie zimowym oraz rozporządzenie rządu z 27 listopada 1946 o wprowadzeniu czasu zimowego w Dzienniku Ustaw Republiki Czechosłowackiej (Sbírka zákonů a nařízení)

W Czechosłowacji zimą 1946/1947 zastosowano czas zimowy, kiedy od 1 grudnia 1946 do 23 lutego 1947 czas został przesunięty o 1 godzinę do tyłu w stosunku do czasu strefowego (więc w odwrotnym kierunku niż czas letni).

Plany zaprzestania zmiany czasu w Unii Europejskiej

W roku 2018 Unia Europejska przeprowadziła internetową ankietę, w której zdecydowana większość ankietowanych opowiedziała się za zaprzestaniem zmian czasu. W marcu 2019 Parlament Europejski zatwierdził plan zniesienia zmiany czasu w państwach unijnych od roku 2021[10], jednak Rada Unii Europejskiej opóźnia dalsze działania w tej sprawie[11]. Komisja Europejska w 2021 roku wezwała wszystkie kraje członkowskie UE do przygotowania "przepisów prawnych, na podstawie których będą kontynuowane dotychczasowe ustalenia związane ze zmianami czasu".

W 2022 r. w Polsce przyjęto rozporządzenie w sprawie wprowadzenia i odwołania czasu letniego środkowoeuropejskiego w latach 2022-2026. Czas letni obowiązuje w Polsce od ostatniej niedzieli marca do ostatniej niedzieli października.

Zalety i wady stosowania czasu letniego

Najczęściej przywoływanym argumentem przemawiającym za wprowadzeniem czasu letniego jest oszczędność energii elektrycznej[12]. Jednakże nie ma zgody co do opłacalności stosowania czasu letniego – m.in. z uwagi na zmieniające się zużycie energii elektrycznej każdego roku oraz zmiany zużycia prądu zależnie od pogody. W Nowej Zelandii, w pierwszym tygodniu po zmianie czasu, zużycie energii elektrycznej zmniejszyło się o 5%; badania w USA wykazały mniejsze zużycie energii elektrycznej o 1% każdego dnia[13]. Według innych naukowców, w jednym ze stanów w USA – Indianie – zmiana czasu powoduje więcej strat, niż korzyści[14]. Wyjaśniono to zwiększonym korzystaniem z klimatyzatorów i wentylatorów[1].

Według niektórych badaczy, innym skutkiem wprowadzenia czasu letniego jest zwiększone bezpieczeństwo na drogach, ponieważ kierowcy preferują porę dzienną[15][16]. Oddziaływanie to należy traktować jako hipotetyczne, gdyż paradoksalnie, wg raportów bezpieczeństwa w ruchu drogowym, publikowanych rokrocznie przez policję, więcej wypadków zdarza się w czasie dobrych warunków i widzialności, a mniej w złych warunkach i nocą. Ciekawym skutkiem mogą też być wcześniejsze powroty do domu, przed zapadnięciem zachodu Słońca, przez co zmniejsza się liczba włamań do domów[13].

Krótszy sen przy zmianie czasu może powodować zwiększoną liczbę wypadków drogowych, depresje i zawały serca[1].

Przeprowadzana dwa razy każdego roku zmiana czasu powoduje komplikacje w wielu dziedzinach życia, jak również może powodować pewne koszty organizacyjne, logistyczne itp. Na przykład w transporcie kolejowym przy odwoływaniu czasu letniego pociągi pasażerskie, które są na trasie w chwili przestawiania zegarów, muszą wydłużyć postój o co najwyżej godzinę na najbliższym posterunku ruchu lub punkcie ekspedycyjnym, na którym mają postój handlowy, aby jechać dalej zgodnie z rozkładem jazdy. Natomiast przy wprowadzaniu czasu letniego, wszystkie pociągi, które są na trasie w chwili przestawiania zegarów, są opóźniane o dodatkową godzinę. Przestawienie czasu z letniego na standardowy sprawia kłopoty również w transporcie lotniczym oraz systemach informatycznych (kłopoty przeliczania przy przechowywaniu i wyświetlaniu czasu w zależności od pory roku). Aby uniknąć problemów, banki z reguły na ten czas całkowicie blokują dostęp do swoich usług.

Przestawianie wskazań zegarów

Zmiana czasu ze strefowego na letni polega na zmianie wskazań zegarów z godziny 2.00 na godzinę 3.00
Zmiana czasu z letniego na strefowy polega na zmianie wskazań zegarów z godziny 3.00 na godzinę 2.00

W całej Unii Europejskiej (dyrektywa UE 2000/84/EC[17]) w ostatnią niedzielę marca o 1:00 czasu uniwersalnego (w zależności od strefy czasowej o 22:00, 00:00, 01:00, 02:00 lub 03:00 czasu lokalnego) zegary przestawia się godzinę do przodu, a w ostatnią niedzielę października o 1:00 czasu uniwersalnego (w zależności od strefy czasowej o 23:00, 1:00, 2:00, 3:00 lub 4:00 czasu lokalnego), o godzinę do tyłu. Zatem czas letni trwa około 7 miesięcy, czyli przez większą część roku.

Powyższe reguły obowiązują w Polsce od 1996 roku. Jednak formalnie w Polsce czas letni wprowadzany i odwoływany jest zgodnie z rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów z dnia 4 marca 2022 r. w sprawie wprowadzenia i odwołania czasu letniego środkowoeuropejskiego w latach 2022–2026[18]. Takiego rodzaju rozporządzenia wydaje się na podstawie art. 3 ustawy z dnia 10 grudnia 2003 r. o czasie urzędowym na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej[19].

Zgodnie z rozporządzeniem zmiana czasu ze strefowego na letni polega na zmianie wskazań zegarów z godziny 2:00 na godzinę 3:00, która jest godziną początkową czasu letniego. Zmiana w drugą stronę, tj. z czasu letniego na czas strefowy, polega na cofnięciu wskazań zegarów z godziny 3:00 z powrotem na godzinę 2:00, którą w celu uniknięcia pomyłek oznacza się dodatkową literą „a”. Po tej godzinie (od 2a:00 do 3a:00) następuje godzina 3:01 czasu środkowoeuropejskiego.

Nie w każdym roku zmieniano czas o tej samej godzinie[20]. Na przykład z zarządzenia Prezesa Rady Ministrów z 1962 czas przesunięty w nocy z 26 maja na 27 maja był z godziny 1:00 na godzinę 2:00[21].

Czas letni w Polsce

Czas letni w Polsce to UTC+2, czyli CEST.

Czas podstawowy w Polsce to UTC+1, czyli CET.

RokWprowadza sięOdwołuje sięPodstawa prawna,
inne przypisy, uwagi
191716 kwietnia17 września[22]
191815 kwietnia16 września[23]
191915 kwietnia
15 kwietnia, 1 października		31 maja 1922 r.
16 września, 31 maja 1922 r.		Polska[24][25]
Wielkopolska[26][25][27]
1922–31 maja[28][27] (→ GMT+1[27])
194530 kwietnia[29]1 listopada[30][potrzebny przypis]
194614 kwietnia[31]7 października[20][32] (?)[27][a][potrzebny przypis]
19474 maja[33]5 października[20][32] (?)[27][a][potrzebny przypis]
194818 kwietnia[34]3 października[35][36]?[27][b][potrzebny przypis]
194910 kwietnia[37]2 października[38][36]?[27][b][potrzebny przypis]
19572 czerwca29 września[39][40][27]
195830 marca28 września[39][41][27]
195931 maja4 października[39][42][27]
19603 kwietnia2 października[39][43][27]
196128 maja1 października[39][44][27]
196227 maja30 września[39][21][27]
196326 maja29 września[39][45][27]
196431 maja27 września[39][46][27]
19773 kwietnia25 września[47][48][27]
19782 kwietnia1 października[47][49][27]
19791 kwietnia30 września[47][50][27]
19806 kwietnia28 września[47][51][27]
198129 marca27 września[47][52][27]
198228 marca26 września[47][53][27]
198327 marca25 września[47][54][27]
198425 marca30 września[47][55][27]
198531 marca29 września[47][56][27]
198630 marca28 września[47][57][27]
198729 marca27 września[47][58][27]
198827 marca25 września[47][59][27]
198926 marca24 września[47][60][27]
199025 marca30 września[47][61][27]
199131 marca29 września[47][61][27]
199229 marca27 września[47][61][27]
199328 marca26 września[47][61][27]
199427 marca25 września[47][61][27]
199526 marca24 września[62][27]
199631 marca27 października[63][64][27]
199730 marca26 października[63][64][27]
199829 marca25 października[63][65][27]
199928 marca31 października[63][65][27]
200026 marca29 października[63][65][27]
200125 marca28 października[63][65][27]
200231 marca27 października[63][66][27]
200330 marca26 października[63][66][27]
200428 marca31 października[19][67][63][66][27]
200527 marca30 października[19][67][63][66][27]
200626 marca29 października[19][67][63][66][27]
200725 marca28 października[19][67][27]
200830 marca26 października[19][67][27]
200929 marca25 października[19][68][27]
201028 marca31 października[19][68][27]
201127 marca30 października[19][68][27]
201225 marca28 października[19][69][27]
201331 marca27 października[19][69][27]
201430 marca26 października[19][69][27]
201529 marca25 października[19][69][27]
201627 marca30 października[19][69][27]
201726 marca29 października[19][70]
201825 marca28 października[19][70]
201931 marca27 października[19][70]
202029 marca25 października[19][70]
202128 marca31 października[19][70]
202227 marca30 października[19][18]
202326 marca29 października[18]
202431 marca27 października[18]
202530 marca26 października[18]
202629 marca25 października[18]
LataCzas letni – zmiana godzinyPrzypisy, uwagi
WprowadzenieOdwołanie
1917-19182:00 → 3:003:00 → 2:00[22][23]
19192:00 → 3:00
2:00 → 3:00		?
3:00 → 2:00		Polska[71][72][73][74][74]
Wielkopolska[26][27]
1922
–
24:00 → 23:00[28][27] (→ GMT+1[27])
19450:05 → 1:05[29]2:00 → 1:00[30][potrzebny przypis]
194624:00 → 1:00[31]2:00[20][32] → 1:00 (?)[potrzebny przypis]; wprowadzenie: 13/14 kwietnia[31]
19472:00 → 3:00[33]2:00[20][32] → 1:00 (?)[potrzebny przypis]
1948–19492:00 → 3:00[34][37]3:00 → 2:00[35][38][36]?[potrzebny przypis]
1957–1964
1977–1987		1:00 → 2:002:00 → 1:00[40][41][42][43][44][21][45][46][27]
[48][49][50][51][52][53][54][55][56][57][58][27]
1988–20212:00 → 3:003:00 → 2:00[59][60][61][62][64][65][66][67][68][69][70][27][c]

Niewymienione w powyższych tabelach akty prawne dotyczące czasu letniego to jeszcze uchwała z dnia 21 września 1949 roku uchylająca uchwałę z 1947 roku oraz uchwała z dnia 4 grudnia 1972 r. uznająca, że utraciła moc uchwała z 1956 roku i jej akty wykonawcze[75][76][27].

LataCzas letni – dzień tygodniaPrzypisy, uwagi
WprowadzenieOdwołanie
1919trzeci wtorek kwietniatrzeci wtorek września[27][d]
1922
–
ostatnia środa (dzień) maja[27][e]
1945ostatni poniedziałek (dzień) kwietniapierwszy czwartek (dzień) listopada[77]
1946druga niedziela kwietniapierwszy poniedziałek październikaponiedziałek to 14 kwietnia[77]
1947pierwsza niedziela majapierwsza niedziela października[77]
1948trzecia niedziela kwietnia[77]
1949druga niedziela kwietnia[77]
1957pierwsza niedziela czerwcaostatnia niedziela września[27][f]
1958ostatnia niedziela marca[27][f]
1959ostatnia niedziela majapierwsza niedziela października[27][f]
1960pierwsza niedziela kwietnia[27][f]
1961–1964ostatnia niedziela majaostatnia niedziela września[27][f]
1977–1980pierwsza niedziela kwietnia[27][f]
1981–1995ostatnia niedziela marca[27][f]
1996–2021ostatnia niedziela października[27][f][g][17][h]

Podczas II wojny światowej w krajach okupowanych przez Niemcy obowiązywał czas niemiecki, w tym czas letni[27]. A czas letni w Niemczech obowiązywał wtedy w okresach:

RokWprowadza sięOdwołuje się
1940–1942*11 kwietnia 1940 2:00 CET[79][80]2 listopada 1942 3:00 CEST[81]
194329 marca 2:00 CET[81]4 października 3:00 CEST[82]
19443 kwietnia 2:00 CET[82]2 października 3:00 CEST[83]
19452 kwietnia 2:00 CET[83]*2
*1nieprzerwanie
*2od zakończenia wojny przepisy dotyczące czasu zmieniane przez państwa okupujące Niemcy

W Generalnym Gubernatorstwie czas letni wprowadzono po raz pierwszy 1 kwietnia 1940 roku (o godz. 2:00)[84]. Jego zmiany można częściowo śledzić w dostępnej w internecie gazecie Nowy Głos Lubelski[84][85][86][87][88].

Z kolei według niektórych źródeł na obszarach Polski okupowanych przez Związek Radziecki wprowadzono „czas dekretowy”, moskiewski (GMT+3)[89], bez czasu letniego.

Czas letni na obszarze późniejszej odrodzonej Polski wprowadzano już podczas I wojny światowej w Niemczech[90][91][92], na terenach zajętych przez Niemcy[93][94][95][96][97][98] oraz na obszarach okupowanych pod zarządem austro-węgierskim[99][100][101][102][103][104][105][106][107]. Po raz pierwszy został wprowadzony 1 maja 1916 roku[90][99][93][102][103][104][105] (30 kwietnia 11:00 → 1 maja 12:00[90][99][102][103][104][105]).

W Niemczech przed 1940 rokiem oraz w Austrii przed 1920 rokiem czas letni obowiązywał w okresach:

RokWprowadza sięOdwołuje sięPodstawa prawna
191630 kwietnia 23:00 CET1 października 1:00 CEST[90][99]
191716 kwietnia 2:00 CET17 września 3:00 CEST[91][100]
191815 kwietnia 2:00 CET16 września 3:00 CEST[92][101]
W tabeli pominięto odnośniki do przepisów dla Bośni i Hercegowiny
znajdującej się wtedy pod administracją Austro-Węgier i do przepisów zmienionych.

Czas letni na świecie

Półkula północna. UTC-9:00

Półkula północna. UTC-8:00

Półkula północna. UTC-7:00

Półkula północna. UTC-6:00

Półkula północna. UTC-5:00

Półkula północna. UTC-4:00

Półkula południowa. UTC-3:00

Półkula północna. UTC-3:00

Półkula północna. UTC-2:30

Półkula północna. UTC-2:00

Półkula południowa. UTC-2:00

Półkula północna. UTC+0:00

Półkula północna. UTC+1:00

Półkula północna. UTC+2:00

Półkula południowa. UTC+2:00

Półkula północna. UTC+3:00

Półkula północna. UTC+4:30

Półkula północna. UTC+5:00

Półkula południowa. UTC+5:00

Półkula północna. UTC+6:00

Półkula południowa. UTC+10:30

Półkula południowa. UTC+11:00

Półkula południowa. UTC+11:30

Półkula południowa. UTC+13:00

Półkula południowa. UTC+13:45

Półkula południowa. UTC+14:00

Zobacz też

Uwagi

Przypisy

Źródło: „https:https://www.search.com.vn/wiki/index.php?lang=pl&q=Czas_letni&oldid=73367791”
🔥 Top keywords: Wikipedia:Strona głównaSpecjalna:SzukajLiga Mistrzów UEFAFacebookKotyninaYouTubeSzczepan TwardochIzabela BodnarJadwiga StaniszkisWho put Bella in the Wych Elm?Jacek ProtasiewiczPolskaDubajCarlo AncelottiReal MadrytLiga Mistrzów UEFA (2023/2024)Ninja Warrior PolskaIranKatarzyna KotulaFallout (seria)IzraelStanisław DerehajłoAndrij Łunin17 kwietniaKlaudiusz ŠevkovićRobert MazurekBrama (ryba)Zmarli w kwietniu 2024Czarny RomanII wojna światowaPep GuardiolaAdolf HitlerFentanylŁukasz GibałaCzernihówRobert LewandowskiPokolenie ZWarszawaXHamster