Dziwidło olbrzymie
Dziwidło olbrzymie (Amorphophallus titanum) – gatunek rośliny z rodziny obrazkowatych (Araceae). W naturze rośnie w wilgotnych lasach równikowych w zachodniej części Sumatry. Ze względu na niszczenie jego siedlisk jest gatunkiem zagrożonym. Uprawiany bywa jako roślina ozdobna, a ze względu na okazałe rozmiary bulwy, liścia, a zwłaszcza kwiatostanu – także osobliwość botaniczna[5].
Systematyka[1][2] | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Podkrólestwo | |
Nadgromada | |
Gromada | |
Podgromada | |
Nadklasa | |
Klasa | |
Nadrząd | |
Rząd | |
Rodzina | |
Rodzaj | |
Gatunek | Dziwidło olbrzymie |
Nazwa systematyczna | |
Amorphophallus titanum (Becc.) Becc. Bull. Soc. Tosc. Ortic. 1879: 46 1879[3] | |
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |
Morfologia
- Pokrój
- Roślina wieloletnia tworząca bulwę o wadze 30–120 kg, z której przemiennie z okresami spoczynku wyrasta pojedynczy liść wysokości do 7 m, a po zwykle około 10 latach rozwoju (najszybciej po 6[5]), co kilka lat powstaje kwiatostan[6].
- Liście
- Pojedynczy liść o wysokości do 7 m i średnicy 4–5 m wypuszczony z bulwy. Utrzymuje się 10–14 miesięcy. Następnie więdnie i następuje okres spoczynku trwający 3 do 12 miesięcy. Następnie roślina może wypuścić kolejny liść lub zakwitnąć[6].
- Kwiatostan
- Pojedyncza kremowa kolba licząca 80–330 cm wysokości, składająca się z bardzo dużej liczby drobnych kwiatów męskich, a u nasady także żeńskich; aby zapobiec samozapyleniu, kwiaty męskie rozwijają się po zwiędnięciu żeńskich. Wytwarza się zawsze pojedynczo, nigdy wraz z liściem. Otacza ją pochwa kwiatostanowa o wiśniowej barwie (różnej intensywności). Pierwsze kwitnienie następuje blisko 10 lat po ukorzenieniu się bulwy, następne co 3–6 lat. Głównie nocą wytwarza charakterystyczny zapach (patrz niżej) przyciągający owady. Po zapyleniu, w trakcie drugiej nocy kwitnienia, temperatura kolby wzrasta (można dostrzec parowanie), przez co resztki pyłu opadają, a podobny do liścia twór podkwiatostanowy zamyka się, chroniąc zapylone żeńskie kwiaty. Kwiatostan jest otwarty najwyżej przez 2–3 dni[6].
- Owocostan
- Pod osłoną gnijącej pochwy kwiatostanowej rozwijają się czerwonawe owoce.
Biologia i ekologia
W trakcie kwitnienia kwiatostan wytwarza woń przypominającą rozkład padliny. Zapach najintensywniejszy jest w nocy, wtedy też dziwidło przyciąga żerujące głównie nocą padlinożerne chrząszcze: Diamesus (omarlicowate), Creophilus (kusakowate) oraz Scarabaeidae, a do tego błonkówki z rodziny smuklikowatych[6]. Nasiona rozsiewane są przez dzioborożca żałobnego[5].
Historia
Dziwidło zostało „odkryte” i opisane po raz pierwszy w 1878 r. na Sumatrze przez włoskiego botanika Odoardo Beccariego (1843–1920). Roślina kwitnie rzadko w naturze, a jeszcze rzadziej w hodowli. Po raz pierwszy kwitnienie egzemplarza hodowlanego miało miejsce w królewskim ogrodzie botanicznym Kew Gardens w Wielkiej Brytanii. Obecnie, kiedy liczba okazów hodowanych jest już dość duża, nie jest rzadkością, że w ciągu roku zakwita w ogrodach na całym świecie kilka z nich.
W Polsce kwitnące dziwidło po raz pierwszy odnotowano 13 czerwca 2021 w Ogrodzie Botanicznym Uniwersytetu Warszawskiego[7].