Europejska Stolica Kultury

Idea, by użyć kultury do głębszego zintegrowania Europejczyków, zrodziła się 13 czerwca 1985 podczas spotkania Rady Unii Europejskiej. Przedstawiła ją grecka minister kultury Melina Mercouri.

Inicjatywa Europejskich Miast Kultury szybko się przyjęła w Europie. Pierwszym Europejskim Miastem Kultury były greckie Ateny. Podobna inicjatywa pojawiła się też w Ameryce.

W 1999 jej nazwę zmieniono na Europejskie Stolice Kultury, wprowadzono też zmiany procedury wyboru miast-organizatorów, które obowiązują od 2005. Co roku typowane są dwa państwa z Unii Europejskiej^{[potrzebny przypis]}, z których chętne miasta na 9 lat wcześniej składają swoje kandydatury. Spośród zgłoszonych miast Unia Europejska wybiera po jednym z obu państw. Ponadto, od 2021 roku co trzy lata będzie wybierana trzecia stolica, z państwa będącego kandydatem do Unii Europejskiej lub należącego do EFTA. W 2021 roku stolicą kultury będzie serbski Nowy Sad^[3].

Miasta kandydackie muszą spełnić szereg warunków przewidzianych w aktach prawa unijnego – m.in. promowanie własnej kultury poprzez instytucję Ambasadora Kultury, czyli twórcy silnie związanego z miastem, współpracę międzynarodową, akcentowanie wartości europejskich oraz prowadzenie działań kulturalnych promujących miasto i region. Nie bez znaczenia są też metody propagowania informacji o kandydacie: coraz większą wagę przykłada się tu do technologii informatycznych.

Europejskie stolice kultury na mapie

• 1985: Ateny (Grecja)
• 1986: Florencja (Włochy)
• 1987: Amsterdam (Holandia)
• 1988: Berlin Zachodni (Berlin Zachodni)
• 1989: Paryż (Francja)
• 1990: Glasgow (Wielka Brytania)
• 1991: Dublin (Irlandia)
• 1992: Madryt (Hiszpania)
• 1993: Antwerpia (Belgia)
• 1994: Lizbona (Portugalia)
• 1995: Luksemburg (Luksemburg)
• 1996: Kopenhaga (Dania)
• 1997: Saloniki (Grecja)
• 1998: Sztokholm (Szwecja)
• 1999: Weimar (Niemcy)
• 2000: Reykjavík (Islandia), Bergen (Norwegia), Helsinki (Finlandia), Bruksela (Belgia), Praga (Czechy), Kraków (Polska), Santiago de Compostela (Hiszpania), Awinion (Francja), Bolonia (Włochy)
• 2001: Rotterdam (Holandia), Porto (Portugalia)
• 2002: Brugia (Belgia), Salamanka (Hiszpania)
• 2003: Graz (Austria)
• 2004: Genua (Włochy), Lille (Francja)
• 2005: Cork (Irlandia)
• 2006: Patras (Grecja)
• 2007: Luksemburg (Luksemburg), Sybin (Rumunia)
• 2008: Liverpool (Wielka Brytania), Stavanger (Norwegia)
• 2009: Wilno (Litwa)^[4], Linz (Austria)
• 2010: Essen/Zagłębie Ruhry (Niemcy), Pecz (Węgry), Stambuł (Turcja)
• 2011: Turku (Finlandia), Tallinn (Estonia)
• 2012: Guimarães (Portugalia), Maribor (Słowenia)
• 2013: Marsylia-Prowansja (Francja), Koszyce (Słowacja)
• 2014: Umeå (Szwecja), Ryga (Łotwa)
• 2015: Mons (Belgia), Pilzno (Czechy)
• 2016: Wrocław (Polska), San Sebastián (Hiszpania)
• 2017: Aarhus (Dania), Pafos (Cypr)
• 2018: Leeuwarden (Holandia), Valletta (Malta)
• 2019: Matera (Włochy), Płowdiw (Bułgaria)
• 2020: Rijeka (Chorwacja), Galway (Irlandia)
• 2021: Timișoara (Rumunia), Eleusis (Grecja), Nowy Sad (Serbia)^[5][6] (z powodu pandemii koronawirusa Timisoara i Eleusis zostały przeniesione na rok 2023, a Nowy Sad na 2022)^[7].
• 2022: Kowno (Litwa)^[8], Esch-sur-Alzette (Luksemburg)^[9], Nowy Sad (Serbia; przeniesione z 2021)^[10]
• 2023: Veszprém (Węgry), Timișoara (Rumunia; przeniesione z 2021), Eleusis (Grecja; przeniesione z 2021)^[11]
• 2024: Tartu (Estonia), Bad Ischl (Austria), Bodø (Norwegia)^[12]

Przyszłe Europejskie Stolice Kultury

• 2025: Nova Gorica^[13] (Słowenia, kandydatura łączona z Gorizią po włoskiej stronie granicy)^[14], Chemnitz (Niemcy)^[15]
• 2026: Trenczyn (Słowacja)^[16], Oulu (Finlandia)^[17]
• 2027: Lipawa (Łotwa)^[18], Évora (Portugalia)^[19]
• 2028: Czeskie Budziejowice (Czechy)^[20][21], Bourges (Francja)^[22] oraz Skopje (miasto z kraju kandydującego do UE)^[23][24]
• 2029: Polska, Szwecja
• 2030: Cypr, Belgia
• 2031: Malta, Hiszpania
• 2032: Bułgaria, Dania
• 2033: Holandia, Włochy

Do tej pory dwa polskie miasta zostały wyróżnione tym tytułem – Kraków oraz Wrocław.

Kraków jako Europejska Stolica Kultury

Pierwszym miastem był Kraków, wybrany w 2000 roku. Rok ten był traktowany przez Unię Europejską wyjątkowo, jako podkreślenie trwałego dziedzictwa i wkładu miast europejskich w osiągnięcia kultury i cywilizacji światowej^[25]. W związku z tym wybrano aż dziewięć miast: Awinion, Helsinki, Bruksela, Bolonia, Santiago de Compostela, Reykjavík, Bergen, w tym dwa miasta z nowych państw członkowskich UE, mających wstąpić dopiero 1 maja 2004 – Kraków i Pragę. Decyzja o wyborze spośród polskich miast właśnie Krakowa została podjęta przez rząd polski. Nie odbywały się prezentacje ani konkursy poszczególnych miast.

Kandydaci do ESK 2016

9 listopada 2009 roku minister kultury i dziedzictwa narodowego ogłosił oficjalny konkurs o tytuł Europejskiej Stolicy Kultury 2016, w którym wszystkie polskie miasta miały równe szanse w jego otrzymaniu. Chęć wystartowania wyraziły: Białystok, Bydgoszcz^[26], Gdańsk^[27], Katowice^[28], Lublin^[29], Łódź^[30], Poznań^[31], Szczecin^[32], Toruń^[33], Warszawa^[34] i Wrocław^[35]. Na początku października 2010 dokonano preselekcji miast hiszpańskich kandydujących do tytułu. Rywalizacja toczyła pomiędzy sześcioma miastami: Burgos, San Sebastián, Las Palmas, Kordobą, Segowią i Saragossą^[36]. Dnia 28 czerwca 2011 na hiszpańską Europejską Stolicę Kultury wybrano miasto San Sebastián.

Wrocław jako Europejska Stolica Kultury

Osobny artykuł: Europejska Stolica Kultury Wrocław 2016.

21 czerwca 2011 roku do tytułu Europejskiej Stolicy Kultury spośród polskich kandydatów nominowany został Wrocław. Głównym autorem aplikacji ESK, która przyczyniła się do wyboru Wrocławia, jest Adam Chmielewski. W lipcu 2012 roku powstała oficjalna instytucja odpowiedzialna za przygotowanie Wrocławia do obchodów ESK 2016, która jest połączeniem Centrum Sztuki IMPART oraz biura Wrocław 2016.

Informacje w projektach siostrzanych

Multimedia w Wikimedia Commons

Cytaty w Wikicytatach

Definicje słownikowe w Wikisłowniku

• Europejska Stolica Młodzieży
• Europejska Stolica Sportu
• Zielona Stolica Europy