Język nias

Język nias (Li Niha) – język austronezyjski używany w prowincji Sumatra Północna w Indonezji, przez ludność wyspy Nias i wysp Batu, u zachodniego wybrzeża Sumatry^[1][2]. Jest głównym językiem grupy etnicznej Nias^[3].

Według danych z 2000 roku posługuje się nim ok. 770 tys. osób^[1]. Dzieli się na trzy dialekty (północny, centralny, południowy)^[4], czasem wyróżnia się też dialekty zachodni i północno-zachodni^[1]. Różnice między nimi dotyczą cech wymowy i leksyki^[4]. Odmiana z wysp Batu to zasadniczo dialekt południowy^[4][5]. Funkcję lingua franca pełni dialekt północny, który uchodzi za prestiżowy i ma największą liczbę użytkowników^[6]. Odmiana z rejonu miasta Gunungsitoli została wypromowana przez niemieckich misjonarzy jako język literacki^[7].

Jest powszechnie używany w różnych sferach życia, na terenie całej wyspy Nias. W użyciu jest także język indonezyjski, który jest wykorzystywany w edukacji^[8].

Ze względu na swoją izolację geograficzną jest dość odrębny od pozostałych języków austronezyjskich^[3]. Zdołał oprzeć się wielu wpływom innych języków^[9]. Jego najbliższymi krewnymi są najprawdopodobniej języki batackie oraz język mentawai^[10]. Wskazuje się także na jego bliski związek z językiem sikule^[11][12].

Istnieje dość obszerny zasób materiałów nt. tego języka, w dużej mierze przygotowanych przez misjonarzy w XIX i XX w. Początkowo badaniem języka nias zajmowali się autorzy zachodni (J.W. Thomas, E.A. Taylor Weber, Heinrich Sundermann(inne języki)). Pierwszy słownik, omawiający dialekt północny, ukazał się w 1887 roku (Niasch-Maleisch-Nederlandsch woordenboek)^[13][14]. Dialektowi północnemu poświęcono również wczesne opracowanie gramatyczne (Niassische Sprachlehre, 1913)^[13][15] . W 1905 r. ukazał się słownik niha-niemiecki (Niassisch-deutsches Wörterbuch)^[16] . W swoich publikacjach H. Sundermann zdołał uwzględnić pewne dane z dialektu południowego, w ramach współpracy z innymi misjonarzami (H. Lagemann, W. Frickenschmidt)^[5][17]. Antropolog Willem Steinhart zebrał dużą ilość materiałów tekstowych z różnych zakątków wyspy (1934, 1937, 1950–1951, 1954)^[18].

Dialekt południowy został bliżej opisany w postaci opracowania z 2001 roku (A grammar of Nias Selatan)^[19] . W języku indonezyjskim wydano opis gramatyczny Struktur bahasa Nias (1983)^[20] , a także szereg słowników: Li Niha ba li Indonesia (1982)^[21], Kamus Nias-Indonesia (1985)^[22], Kamus Li Niha / Nias-Indonesia (2011)^[23]. Słownik z 1985 r., sporządzony przez rodzimą użytkowniczkę języka, podaje dane z dwóch obszarów dialektalnych (północnego i południowego) i zawiera dużą ilość przykładów zdań^[24].

W piśmiennictwie stosuje się alfabet łaciński^[25]. Wypracowano konwencje ortografii dla dialektów północnego i południowego^[26].