Języki uralo-ałtajskie
Języki uralo-ałtajskie (liga uralo-ałtajska) – niegdyś uznawana rodzina językowa[1], łącząca języki uralskie i języki należące do kwestionowanej rodziny ałtajskiej. Posługuje się nimi około 188 mln użytkowników, zamieszkujących tereny od Europy Wschodniej (rodzina ugrofińska – język węgierski, estoński, fiński i inne) poprzez Syberię (z językami samojedzkimi) i Mongolię (z językiem mongolskim) aż po Azję Środkową i Azję Mniejszą (języki turkijskie). Języki te łączy szereg wspólnych cech morfologicznych i fonologicznych.
Hipotezę o pokrewieństwie języków uralskich i ałtajskich wysunął Matthias Castrén w 1844 roku. Koncepcja rodziny uralo-ałtajskiej była powszechnie akceptowana w XIX-wiecznym językoznawstwie[2][3]. Wśród dzisiejszych lingwistów hipoteza uralo-ałtajska została całkowicie odrzucona[4][5]. Przyjmuje się, że podobieństwa między językami uralo-ałtajskimi należy tłumaczyć ich wzajemnym oddziaływaniem w zamierzchłej przeszłości (liga językowa). Niektórzy lingwiści próbują bądź próbowali udowodnić przynależność do grup ałtajskiej i uralo-ałtajskiej także języka koreańskiego i japońskiego[5][6].
Klasyfikacja języków uralo-ałtajskich
Poniższe zestawienie przedstawia uproszczoną klasyfikację genetyczną języków ligi uralo-ałtajskiej.
- <języki uralo-ałtajskie> (ok. 176 mln)
- języki uralskie (ok. 24 mln)
- języki ugrofińskie (ok. 24 mln)
- języki fińskie (ponad 9,6 mln)
- języki bałtycko-fińskie (ok. 6,5 mln)
- fiński (ok. 5,3 mln)
- estoński (ok. 1,1 mln)
- karelski (ok. 200 tys.)
- język võro (ok. 70 tys.)
- język wepski (ok. 5 tys.)
- język ingryjski (ok. 0,2 tys.)
- język wotycki (ok. 0,1 tys.)
- liwoński (kilkadziesiąt osób)
- języki wołżańskie (ok. 1,9 mln)
- maryjski (czeremiski) (ok. 550 tys.)
- mordwiński (ok. 1,3 mln)
- języki permskie (ok. 1,2 mln)
- komi (zyriański) (ok. 280 tys.)
- komi-permiacki (ok. 150 tys.)
- udmurcki (ok. 700 tys.)
- lapoński (ok. 35 tys.)
- języki bałtycko-fińskie (ok. 6,5 mln)
- języki ugryjskie (ponad 14 mln)
- chantyjski (ok. 20 tys.)
- mansyjski (wogulski) (ok. 8 tys.)
- węgierski (ok. 14 mln)
- języki fińskie (ponad 9,6 mln)
- języki samojedzkie (ok. 35 tys.)
- nieniecki (juracki) (ok. 31 tys.)
- nganasański (tawgi-samojedzki, tawgijski) (ok. 0,5-1 tys.)
- eniecki (jenisej-samojedzki) (ok. 300)
- selkupski (ostiak-samojedzki) (ok. 1,5-3 tys.)
- kamasyjski † (ostatnia osoba zmarła w 1989)
- języki ugrofińskie (ok. 24 mln)
- języki ałtajskie (ok. 152 mln)
- języki tureckie (ok. 140 mln)
- czuwaski (ok. 1,5 mln)
- języki wschodniotureckie
- uzbecki (ok. 15 mln)
- nowoujgurski (ze staroujgurskim †)
- języki północnotureckie
- języki południowotureckie
- turecki (ok. 80 mln)
- turkmeński (ok. 1,5 mln)
- azerski (ok. 21 mln)
- gagauski (ok. 175 tys.)
- krymskotatarski (ok. 300 tys.)
- języki zachodniotureckie
- kirgiski (ok. 2 mln)
- kazachski (ok. 5,3 mln)
- kipczacki †
- baszkirski
- karakałpacki (ok. 350 tys.)
- karaimski (ok. 100)
- język tatarski (ok. 6 mln)
- języki mongolskie
- języki tungusko-mandżurskie
- ewenkijski (ok. 48 tys.)
- eweński (lamucki) (ok. 13 tys.)
- mandżurski
- nanajski (goldyjski) (ok. 9 tys.)
- udehejski
- języki tureckie (ok. 140 mln)
- języki uralskie (ok. 24 mln)