Nihilizm

Nihilizm (od łac. nihil – nic) – różnorodnie rozumiany termin filozoficzny, którego kluczowym pojęciem jest negacja. Nihilizm moralny neguje obowiązujące normy moralne (lub moralność jako taką), polityczny nihilizm neguje ustalone autorytety (lub wszelką władzę), nihilizm egzystencjalny głosi brak celu, sensu, wartości (w tym wartości życia).

Rozróżnia się kilka kategorii tego pojęcia:

• Nihilizm ontologiczny traktuje o nieistnieniu żadnego bytu. W starożytności reprezentowany przez Gorgiasza. Według innego rozumienia nihilizmu tylko niektóre aspekty życia nie istnieją jako takie (zob. też rzecz sama w sobie) oraz że nie istnieją konkretne obiekty będące desygnatami istniejących pojęć (przykład: „Andrzeja Partuma nihilizm ontologiczny”^[1]).
• Nihilizm epistemologiczny (zob. epistemologia) ukazuje, iż poznanie nie jest w ogóle możliwe (skrajny sceptycyzm poznawczy) i nie istnieje żaden sposób otrzymania wiedzy pewnej (skrajny sceptycyzm metodologiczny), albo zaprzecza nawet istnieniu jakiejkolwiek formy wiedzy pewnej.
• Nihilizm egzystencjalny^[2] głosi brak celu, sensu, znaczenia i wartości życia (zob. aksjologia).
• Nihilizm moralny wyraża pogląd nieistnienia pewnych ani absolutnych, niewychodzących poza abstrakcję, wartości moralnych (zob. normy moralne, etyka – niektóre systemy etyczne).

W filozofii społecznej nihilizm jest czasami wykorzystywany do określenia takiego stanu społecznego, w którym jednostki są przeświadczone o braku celowości wraz z doświadczeniem pustoty znaczeniowej wszelkich regulacji i unormowań prawnych, zwyczajowych czy kulturowych.

Gwałtowny rozkwit różnych form nihilizmu przypadł na epokę modernizmu, jednakże nieprzerwanie rozwija się on w czasach obecnych. Pogłębianie się tendencji nihilistycznych w społeczeństwie przewidział Fryderyk Nietzsche^[3][4].