Warszawa Zachodnia
Warszawa Zachodnia – jedna z najważniejszych stacji kolejowych w Warszawie, znajdująca się na linii średnicowej, na zachód od stacji Warszawa Centralna, w pobliżu ronda Zesłańców Syberyjskich.
 Dworzec od strony Alei Jerozolimskich | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Lokalizacja | |
| Zarządca | |
| Liczba pasażerów (2018) | 14 673 tys.[1] |
| Dane techniczne | |
| Liczba peronów | 9 |
| Liczba krawędzi peronowych | 18 |
| Kasy |
|
| Linie kolejowe | |
| |
Położenie na mapie Warszawy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
 52°13′08″N 20°57′38″E/52,218889 20,960556 | |
| Strona internetowa | |
Według klasyfikacji PKP ma najwyższą kategorię dworca Premium[2]. W obrębie kompleksu dworcowego znajduje się również dworzec autobusowy i biurowiec, w którym siedzibę ma PKP, PKP Intercity i PKP Informatyka.
Historia
W rejonie ulicy Tunelowej na przełomie XIX i XX w. zbudowano parowozownię z żurawiem i obrotnicą oraz składy węgla. Infrastruktura ta była związana z ówczesną stacją towarową Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej położoną bardziej na wschód, później przekształconą w stację Warszawa Główna Osobowa[3].
Stacja Warszawa Zachodnia powstała w ramach przebudowy linii średnicowej prowadzonej w latach 1919–1933[4]. Początkowo nosiła nazwę Warszawa Czyste[5].
W czasie okupacji niemieckiej 4 marca 1944 roku oddział Kedywu Armii Krajowej przeprowadził na dworcu akcję „Panienka” – zamach na Karla Schmalza, dowódcę posterunku Bahnschutzpolizei znajdującego się na dworcu[6].
Podczas powstania warszawskiego i po jego zakończeniu z Dworca Zachodniego odchodziła większość transportów, którymi Niemcy przewozili warszawiaków do obozów w Pruszkowie i Ursusie[4]. Ruch na dworcu przywrócono w lutym 1945[7].
Po wojnie dworzec nie rozwijał się i pełnił podrzędną rolę. Jego zabudowa była traktowana jako prowizoryczna. W połowie lat 60. XX w. planowano jego modernizację z budową nowego budynku dworca i nastawni. W 1965 ogłoszono konkurs, ale ostatecznie zrealizowano tylko wieżę nastawni, starą nastawnię przeznaczając na potrzeby gospodarcze[8]. Dopiero w latach 70. XX w. połączono perony tunelem podziemnym z przystankiem Warszawskiej Kolei Dojazdowej, a w roku 1980 zintegrowano z Dworcem Autobusowym[4].
16 czerwca 2011 PKP i słowackie przedsiębiorstwo HB Reavis podpisały umowę na budowę nowego budynku dworcowego wraz z kompleksem biurowców West Station w ramach Partnerstwa Publiczno-Prywatnego[4][9].
20 maja 2012 pobliski przystanek Warszawa Wola na linii obwodowej został formalnie włączony do stacji Warszawa Zachodnia jako peron nr 8[10]. Od 19 grudnia 2021 nosi numer 9[11].
Pod koniec 2014 roku rozpoczęto budowę dworca po stronie południowej stacji (od strony Alei Jerozolimskich)[9]. 9 grudnia 2015 dworzec ten został otwarty[12][13]. Pod koniec października otwarty został pierwszy z 2 planowanych biurowców West Station[14], a w grudniu swoje siedziby przeniosły do niego PKP, PKP Intercity i PKP Informatyka[15].
22 czerwca 2017 PKP PLK podpisało z Torprojektem umowę na projekt gruntownej przebudowy stacji[16], które obejmuje m.in. poszerzenie przejścia podziemnego z 8 do 60 metrów i przedłużenie go do peronu na linii obwodowej (peron 9), budowę nowego peronu, zlokalizowanie tam nowej hali z poczekalnią, kasami i sklepami, całkowite zadaszenie i wymianę nawierzchni peronów oraz instalację tam schodów ruchomych i wind[17]. 7 lipca 2020 podpisano umowę na realizację prac budowlanych z przedsiębiorstwem Budimex[18][19]. Prace budowlane rozpoczęły się w październiku 2020[20], a ich zakończenie zaplanowano do końca 2024[21].
Infrastruktura
Dworzec kolejowy od strony południowej
Od końca 2015 funkcjonuje dworzec położony po południowej stronie stacji kolejowej (na Ochocie) od strony Alei Jerozolimskich (pod numerem 142)[22]. Znajduje się w nim 6 stanowisk kasowych, biletomaty, bankomaty, poczekalnia, przechowalnia bagażu, toalety, pokój dla matki z dzieckiem, Punkt Obsługi Pasażera ZTM część handlowo-usługowa. Przed dworcem dodatkowo powstała strefy postojowe typu kiss&ride. Dworzec znajduje na poziomie -1, a jego powierzchnia wynosi 1300 m²[9][23][12][24].
Dworzec kolejowy od strony północnej (wyburzony)
Po północnej stronie stacji kolejowej (na Woli) od strony ul. Tunelowej (pod numerem 6), znajdował się stary budynek dworca, w którym dla pasażerów dostępne były kasy biletowe, informacja, toaleta, kiosk, pomieszczenie ochrony, bankomat i automat z napojami[25]. Powierzchnia dworca wynosiła 400 m²[23]. Na terenie dworca była możliwość skorzystania z bezpłatnego internetu bezprzewodowego[26]. Budynek został zamknięty w 2021 r. i wyburzony w ramach przebudowy dworca[27].
Perony i tunel
Znajduje się tutaj 9 peronów: 8 z nich znajduje się pomiędzy ul. Tunelową a Al. Jerozolimskimi. Pod 8 pierwszymi peronami znajduje się tunel łączący oba dworce[25]. Schody z peronów do tunelu pozbawione są ułatwień dla niepełnosprawnych[28][29]. W tunelu przy wejściu na peron nr 2 znajduje się kasownik biletów ZTM[30].
Peron nr 9 znajduje się pomiędzy ul. Tunelową i al. Prymasa Tysiąclecia, dojście do niego możliwe jest jedynie w poziomie szyn[31].
Peron nr 1 (WKD) znajduje się na wysokości 400 mm nad poziomem główki szyny[32], perony o numerach od 2 do 8 na wysokości 860 mm, a peron nr 9 na wysokości 830 mm[31]. Na peronie WKD znajduje się automat biletowy WKD[30].
Obiekty zabytkowe
W rejonie stacji znajduje się kilka budynków wpisanych w latach 2012–2016 do gminnej ewidencji zabytków: zespół parowozowni Warszawa Zachodnia (ul. Tunelowa 2A), budynek magazynowy DŻWW (ul. Tunelowa 2A), budynek techniczny parowozowni DŻWW (ul. Tunelowa 2B), budynek warsztatowy (ul. Tunelowa 5)[33], nastawnia dysponująca WZD (ul. Tunelowa 8), budynek dawnej nastawni kolejowej (ul. Tunelowa 2). Obie nastawnie zostały wpisane również do rejestru zabytków – stara pod numerem A-1457 z 2018-09-25, nowa A-1725 z 2022-09-22[8]. Ponadto w pobliżu stacji znajduje się kilka wpisanych do rejestru zabytków schronów bojowych Ringstand 58c z 1944[33].
Nastawnię dysponującą WKZ zaprojektowano w 1965 w Biurze Projektów Kolejowych w stylu modernistycznym. Zastąpiła nastawnię z lat 30. XX w. Nastawnia jest wieżą. Główne pomieszczenie ma kształt spłaszczonego cylindra o średnicy ok. 12 m osadzonego na dziesięciometrowym wsporniku, do którego przylega klatka schodowa[8].
Dworzec autobusowy
Częścią kompleksu Dworca Zachodniego był Centralny Dworzec Autobusowy PKS zaprojektowany przez Zygmunta Kłopockiego[34]. Właścicielem i operatorem dworca jest przedsiębiorstwo Polonus. Dworzec posiada 11 stanowisk odjazdowych dla autobusów, dodatkowo znajdują się w nim m.in. kasy biletowe, informacja, przechowalnia bagażu, punkty gastronomiczne, usługowe i handlowe, punkt pocztowy, toalety oraz hostel[25][35].
W 2018 roku z dworca odjechało 130 tys. autobusów, z których skorzystało 3 mln podróżnych[36].
Kompleks biurowy West Station
W bezpośrednim sąsiedztwie stacji, przy Al. Jerozolimskich 142a w latach 2016−2017 powstał kompleks biurowy West Station[37]. Swoje siedziby mają w nim m.in.: PKP, PKP Intercity i PKP Informatyka[14][15]. Budynek posiada bezpośrednie połączenie z dworcem kolejowym na poziomie -1[38].
Ruch pociągów
W 2017 roku stacja obsługiwała około 1 tys. pociągów i 60 tys. pasażerów dziennie, co czyniło ją najbardziej obciążoną stacją w Polsce[16].
Regionalnych i aglomeracyjnych
| Przewoźnik | Linia | Trasa | |
|---|---|---|---|
| KM | R1 | Warszawa Wschodnia (pozostałe kursy) – Warszawa Główna (wybrane kursy) – Warszawa Zachodnia – Skierniewice | [39] |
| R2 | Warszawa Zachodnia – Warszawa Wschodnia – Łuków | [39] | |
| R3 | Warszawa Główna – Warszawa Zachodnia – Kutno – Gostynin – Płock | [39] | |
| R6 | Warszawa Zachodnia - Warszawa Wschodnia - Tłuszcz | [40] | |
| R7 | Warszawa Zachodnia – Warszawa Wschodnia – Dęblin | [39] | |
| R8 | Warszawa Wschodnia (pozostałe kursy) – Warszawa Główna (wybrane kursy) – Warszawa Zachodnia – Skarżysko-Kamienna | [39] | |
| R9 | Warszawa Główna (wybrane kursy) – Warszawa Zachodnia – Warszawa Gdańska – Działdowo | [39] | |
| SKM | S1 | Otwock – Warszawa Śródmieście – Warszawa Zachodnia – Pruszków | [41] |
| S2 | Sulejówek Miłosna – Warszawa Śródmieście – Warszawa Zachodnia – Warszawa Lotnisko Chopina | [42] | |
| S3 | Radzymin – Legionowo - Warszawa Gdańska – Warszawa Zachodnia | [43] | |
| WKD | WKD | Warszawa Śródmieście WKD – Warszawa Zachodnia WKD – Grodzisk Mazowiecki Radońska / Milanówek Grudów | [44] |
Dalekobieżnych
Na stacji zatrzymują się:
- wszystkie pociągi obsługiwane przez PKP IC, tj. kategorii: Express InterCity Premium, Express InterCity, Euronight, Intercity oraz TLK;
- pociągi Interregio (na trasie Warszawa – Łódź) obsługiwane przez Polregio;
- weekendowe pociągi osobowe Łódzkiej Kolei Aglomeracyjnej (również na trasie Warszawa – Łódź)[45];
- komercyjne pociągi osobowe Dragon (Warszawa – Kraków) i Słoneczny (Warszawa – Gdynia/Ustka) obsługiwane przez spółkę Koleje Mazowieckie[46].
Powiązania komunikacyjne
Po południowej stronie dworca znajduje się przystanek ZTM Dworzec Zachodni, a po stronie północnej znajduje się przystanek Dworzec Zachodni (Tunelowa). Po stronie południowej znajduje się również postój taksówek. Po obu stronach dworca znajdują się parkingi[47][25].
Plany na przyszłość
Władze Warszawy zaplanowały, aby podczas budowy linii tramwajowej z Wilanowa do Dworca Zachodniego powstał tunel tramwajowy pod dworcem i torami. Długość tunelu ma wynieść 850–1000 m, a przystanki mają znaleźć się po obu stronach torów kolejowych[48]. W podpisanej 7 lipca 2020 umowie na kompleksową przebudowę stacji zakresem prac objęto budowę tunelu tramwajowego pod stacją, podziemnego przystanku tramwajowego w stanie surowym między linią kolejową a Alejami Jerozolimskimi, wraz z przejściem podziemnym łączącym przystanek ze stacją[18]. Planowany przystanek miał być podobny do stacji metra z peronami tramwajowymi znajdującymi się bardzo blisko peronów przystanku WKD na poziomie –2, a na poziomie –1 zaplanowano powstanie korytarza łączącego wszystkie perony[18]. 20 lutego 2024 podpisano umowę na budowę trasy tramwajowej w ciągu ulicy Bitwy Warszawskiej 1920 r., tunelu tramwajowego pod parkiem Pięciu Sióstr i Alejami Jerozolimskimi oraz wyposażenie pierwszego przystanku tramwajowego położonego między linią kolejową a Alejami Jerozolimskimi[49].
Właściciel dworca autobusowego – przedsiębiorstwo Polonus również planuje budowę nowego dworca autobusowego[50].
W przeszłości planowano, że pod stacją kolejową znajdzie się również stacja metra planowanej linii M3[51], jednakże później zaniechano tych planów[52].
Ruch pasażerski
| Rok | Wymiana roczna | Wymiana pasażerska na dobę | miejsce w Polsce |
|---|---|---|---|
| 2017[53] | 15 100 000 | 41 400 | 6 |
| 2018[54] | 14 700 000 | 40 200 | 8 |
| 2019[53] | 13 700 000 | 37 600 | 8 |
| 2020[53] | 8 600 000 | 23 400 | 6 |
| 2021[53] | 8 000 000 | 22 000 | 8 |
| 2022[55] | 10 800 000 | 29 500 | 10 |
Galeria
Peron 6 po przebudowie, widok w stronę Warszawy Głównej
Peron 6 (po prawej), widok w stronę Warszawy Włochy
Nowa hala peronowa, po prawej Al. Jerozolimskie
Widok z przejścia nad torami w kierunku Warszawy Głównej
Przypisy
Bibliografia
- Tomasz Strzembosz: Akcje zbrojne podziemnej Warszawy 1939–1944. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1983. ISBN 83-06-00717-4.
| Warszawa Zachodnia | ||
| Linia 1 Warszawa Zachodnia – Katowice (3,082 km) | ||
 | odległość: 3,722 km | |
| Linia 2 Warszawa Zachodnia – Terespol (-2,619 km) | ||
| | odległość: 2,619 km | |
| Linia 3 Warszawa Zachodnia – Kunowice (3,082 km) | ||
| | odległość: 3,722 km | |
| Linia 8 Warszawa Zachodnia – Kraków Główny (3,082 km) | ||
| | odległość: 3,085 km | |
| Linia 20 Warszawa Główna Towarowa – Warszawa Praga (4,360 km) | ||
  odległość: 1,186 km |  | odległość: 0,914 km |
| Linia 23 Warszawa Główna – Warszawa Zachodnia (2,640 km) | ||
| odległość: 1,213 km |  | |
| Linia 42 Warszawa Główna – Warszawa Szczęśliwice (3,083 km) | ||
| odległość: 1,213 km | | odległość: 1,186 km |
| Linia 46 Warszawa Zachodnia – Warszawa Czyste (3,366 km) | ||
| | odległość: 1,186 km | |
| Linia 447 Warszawa Zachodnia – Grodzisk Mazowiecki (3,082 km) | ||
| | odległość: 3,722 km | |
| Linia 448 Warszawa Zachodnia – Warszawa Rembertów (-2,396 km) | ||
| | odległość: 1,488 km | |
| Linia 918 Warszawa Zachodnia – Warszawa Bema (3,350 km) | ||
| |  Warszawa Bemaodległość: 1,466 km | |
| Linia 919 Warszawa Zachodnia – Warszawa Ochota Postojowa (3,208 km) | ||
| | Warszawa Ochota Postojowa odległość: 1,399 km | |
