Wielka Krokiew

W 1886 r. Zakopane oficjalnie uzyskało status uzdrowiska. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości każde uzdrowisko w kraju miało obowiązek opracowania tzw. planu regulacyjnego, polegającego na uporządkowaniu polityki przestrzennej miasta i określenia obszaru niezabudowanego, przeznaczonego na rekreację i sport. W 1923 r., z inicjatywy Ministerstwa Robót Publicznych, obszar od Kuźnic poprzez Bogówkę po szczyt Krokiew został objęty nowym projektem zagospodarowania architektonicznego – sporządzonym w 1922 r. przez inż. Karola Stryjeńskiego – jako park turystyczno-sportowy, który został włączony do planu regulacyjnego miasta Zakopane. W projekcie tym umieszczono liczne obiekty sportowe, w tym m.in. skocznię narciarską. W celu realizacji poczynionych zamierzeń powołano spółkę „Park Sportowy” (z księdzem-taternikiem Janem Humpolą jako prezesem)^[4] i rozpoczęto realizację inwestycji^[5].

Skocznia pod Krokwią nie jest najstarszym tego typu obiektem w Polsce, już w 1920 r. zbudowano bowiem skocznię w dolinie Jaworzynce. Po kilku latach, odległości jakie można było na niej osiągać (poniżej 40 m) przestały dorównywać możliwościom, które niósł szybki rozwój dyscypliny. Konstrukcja obiektu w rejonie góry Krokiew miała umożliwiać bezpieczne skoki ponad 40 m. Jeszcze jeden aspekt czynił nową skocznię lepszą od tej jaworzyńskiej – lokalizacja (usytuowana bliżej centrum miasta i na stoku gwarantującym dłuższe utrzymywanie się pokrywy śnieżnej).

Na miejsce budowy wybrano północny stok szczytu Krokiew – teren wydzierżawiony przez spółkę „Park Sportowy” na 50 lat, na bardzo korzystnych warunkach, od hrabiego Władysława Zamoyskiego. Projekt ogólny skoczni sporządził w 1923 r. Karol Stryjeński^[4], a dokumentację techniczną – szwedzki inżynier nazwiskiem Sellström, bądź Sandström. Przed rozpoczęciem budowy całe zamierzenie uzyskało pozytywną opinię Państwowej Rady Ochrony Przyrody oraz – jak donosił „Głos Zakopiański” z 25 grudnia 1923 – było konsultowane z „powagami narciarskimi”^[4]. Podkreślano bezpieczeństwo konstrukcji skoczni i jej nowoczesność. Jednak z powodu niewystarczających środków finansowych prace nie mogły być prowadzone zgodnie z zaplanowanym harmonogramem. Z inicjatywy Stryjeńskiego chętni mogli kupować udziały na budowę, a dużą rolę w pracach budowlanych odegrało wojsko. Znaczna większość robót została wykonana przed końcem 1924 r., jednak prowizorycznie wykończony obiekt – o rozbiegu długości 78 m, zeskoku długości 114 m oraz nachyleniu progu 38 stopni – oddano do użytku pod koniec stycznia 1925 r. (w styczniu 1925 r. Rada Gminna Zakopanego wsparła „Park Sportowy” subwencją na rzecz skoczni). Uroczysta inauguracja, połączona z konkursem skoków, miała miejsce 22 marca 1925. Pierwszym zwycięzcą i rekordzistą Wielkiej Skoczni został Stanisław Gąsienica-Sieczka (30 m, 36 m), za nim uplasowali się kolejno Henryk Mückenbrunn (32 m, 29 m) i Aleksander Rozmus (29,5 m, 33 m). Po przeprowadzeniu zawodów wykonywano jeszcze ostatnie roboty budowlane. Pierwszy rekord nie był zachwycający, jak na ówczesne czasy (zawody odbyły się jednak przy fatalnej pogodzie oraz na kiepskim śniegu)^[4] i nie uległ zmianie w czasie kolejnego konkursu (mistrzostw Zakopanego rozegranych w dniach 16–17 stycznia 1926), ale z powodu niedostatku śniegu rozbieg był wówczas skrócony o połowę. Mimo tego Stanisław Gąsienica-Sieczka uzyskał odległość 34,5 m. Jednak pierwsze miejsce zajął Norweg Wilhelm Stolpe, trener amator, który szkolił w sezonie skoczków z zakopiańskiego klubu. Już kilka dni później, 24 stycznia 1926, Tadeusz Zaydel ustanowił nowy rekord (40,5 m) i od tej pory posypała się lawina coraz lepszych wyników uzyskiwanych na Wielkiej Krokwi, która była wtedy kilkukrotnie przebudowywana, a prasa pisała o dużych możliwościach, które ona daje.

Trzykrotnie Wielka Krokiew była miejscem rozgrywania konkursów skoków podczas mistrzostw świata w narciarstwie klasycznym (więcej razy – siedmiokrotnie – ta impreza odbywała się jedynie w Lahti oraz w Falun – pięciokrotnie). Specjalnie na odbywające się tu Mistrzostwa Świata w 1929 r. zmieniono nieco rozbieg, zeskok (na którym wybudowano trybuny), profil skoczni oraz postawiono lożę sędziowską. Zmagania skoczków, w temperaturze minus 30 stopni, śledziło około 10 tys. widzów. W 1932 r. zmarł jeden z twórców Wielkiej Krokwi – Karol Stryjeński i od tej pory do 1989 r. skocznia nosiła jego imię. Wielka Krokiew jeszcze dwukrotnie gościła światowy czempionat – w 1939 r. i 1962 r. W obu przypadkach z powodu braku śniegu trzeba go było zwozić spoza Zakopanego – przed ostatnimi mistrzostwami jak się okazało niepotrzebnie, gdyż na kilka dni przed zawodami spadł obfity śnieg, który musiał zostać usunięty przez spychacze i ludzi na nartach. W dniu konkursu ustanowiono dwa rekordy: liczby widzów pod skocznią (ponad 120 tys., do dziś nie pobity) oraz długości skoku (103 m Helmuta Recknagela).

Od 1980 r. (z przerwami w latach: 1981–1989, 1991–1995, 1997, 2001) na Wielkiej Krokwi odbywają się zawody najważniejszego cyklu w skokach narciarskich – Pucharu Świata. Pierwszy konkurs Pucharu Świata zgromadził na trybunach 40 000 widzów. W latach: 1999, 2001, 2007 i 2008 odbywały się tu również konkursy skoków Pucharu Świata w kombinacji norweskiej.

W 1989 r. Rada Narodowa Zakopanego zmieniła patrona skoczni – został nim Stanisław Marusarz, zwany „królem Wielkiej Krokwi”. Na Wielkiej Krokwi podczas zimowej uniwersjady (2001) odbył się konkurs skoków, którego zwycięzcą został Łukasz Kruczek. 6 czerwca 1997, podczas VI. podróży apostolskiej do Polski, pod Wielką Krokwią odbyła się msza święta, celebrowana przez papieża Jan Paweł II, w której udział wzięło od 250 tys. do 300 tys. wiernych^[6]. 1 stycznia 2000, Wielka Krokiew straciła homologację FIS, przez co nie mogły być na niej rozgrywane żadne zawody pod egidą tej organizacji. Ostatnia została przyznana na posiedzeniu w Harrachovie pod warunkiem przebudowy skoczni, łącznie ze zmianą starej wieży sędziowskiej. Prace rozpoczęto 3 sierpnia 2000, a większość zakończono już 4 miesiące później. Koszt prac wyniósł 2,2 mln złotych. Oprócz zmiany parametrów (przesunięcie punktu konstrukcyjnego, zmiana kąta nachylenia progu i zeskoku, skrócenie zeskoku, zmniejszenie nachylenia wybiegu skoczni z 7 do 0 st.) przebudowano sieć kanalizacji burzowej oraz wykonano drenaż na zeskoku i wybiegu. Podczas wykonanej latem 2004 r. przebudowy na zeskoku położono igelit, a Zakopane otrzymało prawo organizacji Letniej Grand Prix w skokach narciarskich. W latach 2009–2011, za kwotę ponad 12 milionów złotych pod skocznią wybudowano trzykondygnacyjny pawilon, mieszczący pomieszczenia dla VIP-ów, sale ekspozycyjno-wystawowe i stanowiska dla komentatorów sportowych. W latach 2016–2017 skocznia przeszła rozbudowę, przeprowadzoną w dwóch etapach. W połowie sierpnia 2016 r. rozpoczęto pierwszy etap przebudowy, na który składała się między innymi rozbiórka starej konstrukcji, a następnie wykonanie nowej, betonowej, a ponadto także montaż torów lodowych i zmiana kąta nachylenia progu skoczni z 10,5 na 11 stopni. Zakończenie prac zaplanowano na listopad-grudzień 2016 r.^[7][8] Przebudowa najazdu zakończyła się zgodnie z planem^[9] i 26 grudnia 2016 na obiekcie odbyły się mistrzostwa Polski w skokach narciarskich. Wiosną 2017 r. rozpoczął się drugi etap, podczas którego przebudowany został zeskok skoczni: obniżona została bula, dolna część zeskoku została nieco pogłębiona, wymienione zostały bandy i schody, ponadto skocznia otrzymała nowy igelit. Planowane koszty modernizacji miały wynieść ok. 10 milionów złotych^[10], lecz po zakończeniu prac w listopadzie 2017 r. oszacowano je na 12 milionów złotych^[11][12]. 19 listopada 2017 skocznia otrzymała homologację FIS, ważną do 18 listopada 2022, niezbędną do przeprowadzenia zawodów najwyższej rangi, takich jak Puchar Świata, Puchar Kontynentalny, Letnie Grand Prix, FIS Cup, Letni Puchar Kontynentalny, czy Puchar Świata w kombinacji norweskiej^[13][14]. Po przebudowie punkt konstrukcyjny wynosi 125 metrów, a rozmiar skoczni – 140 metrów^[12].

Wielka Krokiew jest bazą treningową dla skoczków Wisły Zakopane i AZS Zakopane.

Obecnie jest największą skocznią w Polsce, posiadającą homologację FIS.

Parametry skoczni^[14]

• Punkt konstrukcyjny: 125 m
• Wielkość skoczni (HS): 140 m
• Długość najazdu: 98,7 m
• Nachylenie najazdu: 35°
• Długość progu: 6,5 m
• Nachylenie progu: 11°
• Wysokość progu: 3,13 m
• Nachylenie zeskoku: 34,3°

Trybuny

Obecnie trybuny i okolice Wielkiej Krokwi mogą pomieścić ok. 30 tys. osób, dzięki czemu jest to jeden z największych obiektów sportowych w Polsce pod względem pojemności trybun. Obecnie przy okazji zawodów najwyższej rangi Pucharu Świata ze względów bezpieczeństwa i komfortu oglądania przez widzów udostępniane są bilety w liczbie do 22 tysięcy^[15]. Rekord oglądalności na Wielkiej Krokwi padł podczas mistrzostw świata w narciarstwie klasycznym w 1962 r., gdy konkurs skoków oglądała rekordowa liczba 120 tys. kibiców. Podczas konkursu Pucharu Świata w 2002 r. (w szczycie małyszomanii) pod skocznią zgromadziła się ponad 53-tysięczna publiczność^[16].

Krajowe

• Mistrzostwa Polski
• Puchar TZN
• Konkurs Świąteczny

Międzynarodowe

Osobny artykuł: Puchar Świata w skokach narciarskich w Zakopanem.

Osobny artykuł: Letnie Grand Prix w skokach narciarskich w Zakopanem.

• Puchar Świata w skokach narciarskich (1980, 1990, 1996, 1998, 1999, od 2002)
• Puchar Świata w kombinacji norweskiej (1999, 2001, 2007, 2008)
• Puchar Kontynentalny w skokach narciarskich (1994, 1997, 2003–2011, od 2013)
• FIS Cup w skokach narciarskich (od 2013)
• Letnie Grand Prix w skokach narciarskich (2004–2009, 2011, 2019)
• Mistrzostwa świata w narciarstwie klasycznym (1929, 1939, 1962)

Oficjalny rekord skoczni wynosi 147 m, należy do Yukiyi Satō, a ustanowiony został 25 stycznia 2020 podczas drugiej serii konkursu drużynowego Pucharu Świata sezonu 2019/2020. Jest on o 3,5 m lepszy od wcześniejszego rekordu, ustanowionego przez Dawida Kubackiego. Do Yukiyi Satō należy również letni rekord skoczni – 145 m, który uzyskał podczas pierwszej serii konkursu indywidualnego Letniej Grand Prix 2019.

Zgodnie z wytycznymi Międzynarodowej Federacji Narciarskiej nie uznaje się rekordów ustanowionych podczas mistrzostw kraju, czy w przedkonkursowych treningach (ponadto rekordy z Pucharu Kontynentalnego – także z konkursów głównych – nie są odnotowywane jako oficjalne).

Tabela rekordów

Kursywą rekordy nieoficjalne

Lp.	Data	Zawodnik	Wynik	Zawody
1.	25.03.1925	Stanisław Gąsienica-Sieczka	36 m	konkurs skoków
2.	1925	Stanisław Gąsienica-Sieczka	39 m
3.	24.01.1926	Tadeusz Zaydel	40,5 m	konkurs skoków
4.	01/02.1927	Józef Lankosz	47 m	pozakonkursowa seria MP 1927
5.	01/02.1927	Józef Lankosz	49,5 m	pozakonkursowa seria MP 1927
6.	18.03.1928	Bronisław Czech	61 m	MP 1928
7.	10.02.1929	Bronisław Czech	63 m	pozakonkursowa seria MŚ 1929
–	10.02.1929	Sigmund Ruud	71,5 m	pozakonkursowa seria MŚ 1929, upadek
(7.)	10.02.1929	Franciszek Cukier	63 m	pozakonkursowa seria MŚ 1929
9.	10.02.1929	Stanisław Gąsienica-Sieczka	66 m	pozakonkursowa seria MŚ 1929
10.	1932	Stanisław Marusarz	72 m
11.	11.02.1934	Stanisław Marusarz	74 m	MP 1934
12.	24.02.1935	Reidar Andersen	76 m	MP 1935
13.	22.01.1938	Andrzej Marusarz	76,5 m
14.	19.02.1939	Josef Bradl	80 m	MŚ 1939
15.	19.02.1939	Birger Ruud	81,5 m	MŚ 1939
–	19.02.1939	Jan Kula	85,5 m	pozakonkursowa seria MŚ 1939
16.	1948	Stanisław Marusarz	83,5 m
17.	1948	Stanisław Marusarz	85 m
–	1954	Stanisław Marusarz	92,5 m	upadek
18.	1955	Antoni Wieczorek	86,5 m
19.	18.03.1956	Harry Glaß	88 m	MBCziHM 1956
20.	02.04.1956	Roman Gąsienica-Sieczka	93,5 m	pozakonkursowa seria wielkanocnego konkursu skoków
–	02.04.1956	Andrzej Gąsienica-Daniel	98 m	pozakonkursowa seria wielkanocnego konkursu skoków, podparty
21.	1961	Karl Schramm	98,5 m
22.	25.02.1961	Nikołaj Szamow	99,5 m	MBCziHM 1961
23.	26.02.1961	Nikołaj Szamow	100 m	MBCziHM 1961
24.	25.02.1962	Helmut Recknagel	103 m	MŚ 1962
25.	20.03.1966	Horst Queck	105,5 m	MBCziHM 1966
26.	24.01.1967	Jiří Raška	107 m	PP 1967
27.	1967	Józef Kocyan	107,5 m
28.	10.03.1968	Józef Przybyła	108,5 m	MBCziHM 1968
29.	1968	Józef Przybyła	109 m
30.	05.03.1969	Manfred Wolf	111,5 m	MBCziHM 1969
31.	20.03.1971	Hans Schmid	112 m	MBCziHM 1971
32.	01.04.1973	Tadeusz Pawlusiak	113 m	wiosenny konkurs skoków
33.	09.02.1975	Marek Pach	114 m	MP 1975
34.	09.02.1975	Stanisław Bobak	115,5 m	MP 1975
35.	12.03.1978	Keijo Korhonen	116 m	MBCziHM 1978
36.	18.02.1979	Piotr Fijas	116,5 m	MBCziHM 1979
37.	03.1985	Piotr Fijas	117 m	MBCziHM 1985
38.	03.1985	Jiří Malec	119 m	MBCziHM 1985
39.	03.1986	Jan Kowal	122,5 m	MBCziHM 1986
40.	14.03.1987	Jan Kowal	123 m	MBCziHM 1987
41.	1992	Zbigniew Klimowski	124 m
42.	22.01.1995	Arve Vorvik	128 m	PK 1994–95
–	31.03.1995	Wojciech Skupień	130 m	MP 1995 (trening)[17]
43.	27.01.1996	Primož Peterka	130 m	PŚ 1995–96
–	1996	Aleksander Bojda	130,5 m
–	04.03.2001	Stefan Kaiser	135,5 m	PK 2000–01
–	26.12.2002	Adam Małysz	136,5 m	MP 2002
44.	18.01.2003	Sven Hannawald	140 m	PŚ 2002–03
L1.	05.09.2004	Daniel Forfang	139,5 m	GP 2004, letni
–	11.03.2005	Juha-Matti Ruuskanen	141,5 m	PK 2004–05
(L1.)	25.08.2007	Adam Małysz	139,5 m	GP 2007, letni
(44.)	23.01.2010	Gregor Schlierenzauer	140 m	PŚ 2009–10
46.	23.01.2010	Simon Ammann	140,5 m	PŚ 2009–10
–	18.08.2013	Adam Ruda	139,5 m	PFIS 2013–14, letni
–	24.03.2015	Klemens Murańka	144 m	MP 2015, podparty
–	24.03.2015	Piotr Żyła	141,5 m	MP 2015, podparty
–	24.03.2015	Kamil Stoch	141,5 m	MP 2015
47.	27.01.2018	Kamil Stoch	141,5 m	PŚ 2017–18
–	18.02.2018	Piotr Kudzia	143,5 m	OOM 2018 (kombinacja norweska)
–	23.09.2018	Anže Semenič	140 m	LPK 2018, letni (seria próbna)
48.	19.01.2019	Markus Eisenbichler	143 m	PŚ 2018–19
49.	19.01.2019	Dawid Kubacki	143,5 m	PŚ 2018–19
–	17.03.2019	Bor Pavlovčič	143,5 m	PK 2018–19, seria próbna
–	17.08.2019	Dawid Kubacki	142 m	GP 2019, letni (seria próbna)
L3.	17.08.2019	Karl Geiger	141,5 m	GP 2019, letni
L4.	17.08.2019	Tilen Bartol	144 m	GP 2019, letni
L5.	18.08.2019	Yukiya Satō	145 m	GP 2019, letni
50.	25.01.2020	Yukiya Satō	147 m	PŚ 2019–20
–	13.03.2021	Benjamin Østvold	150 m	PK 2020–21, seria próbna
-	17.03.2024	Paweł Wąsek	147 m	PK 2023–24, 2 seria konkursowa rekord nieoficjalny

• 
  Wielka Krokiew przed renowacją
• 
  Wielka Krokiew podczas konkursu PŚ (2007)
• 
  Wielka Krokiew widziana z ulicy Piłsudskiego

• Kompleks Średniej Krokwi im. Bronisława Czecha
• Puchar Świata w skokach narciarskich w Zakopanem

• Zakopane (Polska) – HS 134 m. skijumping.pl. [dostęp 2015-04-29].
• Wielka Krokiew, Zakopane. skisprungschanzen.com. [dostęp 2017-10-13].

• Strona internetowa COS OPO Zakopane