Wiewiórkowate

rodzina ssaków

Wiewiórkowate[2] (Sciuridae) – rodzina ssaków z podrzędu wiewiórkokształtnych (Sciuromorpha) w obrębie rzędu gryzoni (Rodentia).

Wiewiórkowate
Sciuridae
G. Fischer, 1817[1]
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Nadgromada

żuchwowce

Gromada

ssaki

Infragromada

łożyskowce

Rząd

gryzonie

Podrząd

wiewiórkokształtne

Rodzina

wiewiórkowate

Typ nomenklatoryczny

Sciurus Linnaeus, 1758

Synonimy
  • Sciuriorum G. Fischer, 1817[1]
Podrodziny

7 podrodzin (w tym 2 wymarłe) + 9 rodzajów wymarłych o statusie incertae sedis – zobacz opis w tekście

Morfologia

Gryzonie te dysponują dobrym wzrokiem, co odgrywa istotną rolę, jako że ich aktywność przypada na dzień. Wyjątek stanowią nocne polatuchy[3].

Wiewiórkowate mają w szczęce siekacz, dwa przedtrzonowce (bądź jeden) oraz trzy trzonowce, w połówce żuchwy siekacz, przedtrzonowiec i 3 trzonowce. Podobne uzębienie występuje u sewelowatych (dwa przedtrzonowce szczęki)[3].

Wzór zębowyICPM
22=1023
1013
Wzór zębowyICPM
20=101-23
1013


Systematyka

W obrębie tej rodziny występuje pięć współcześnie występujących podrodzin[4][5][2]:

Obejmują one w sumie pół setki rodzajów, do których zalicza się około 270 gatunków[3].

Opisano również podrodziny wymarłe[6]:

  • Aepyosciurinae Wang Banyue & Qiu Zhanxiang, 2003
  • Cedromurinae Korth & Emry, 1991

oraz rodzaje wymarłe o niepewnej pozycji systematycznej:

  • Comtia Vianey-Liaud, 2014[7]
  • Dehmisciurus Marković, De Bruijn & Wessels, 2016[8] – jedynym przedstawicielem był Dehmisciurus obtusidens (Dehm, 1950)
  • Hesperopetes Emry & Korth, 2007[9]
  • Lagrivea Mein & Ginsburg, 2002[10] – jedynym przedstawicielem był Lagrivea vireti Mein & Ginsburg, 2002
  • Oligosciurus Wang Banyue & Qiu Zhanxiang, 2004[11] – jedynym przedstawicielem był Oligosciurus dangheensis Wang Banyue & Qiu Zhanxiang, 2004
  • Oriensciurus Qiu Zhuding & Yan Cuiling, 2005[12] – jedynym przedstawicielem był Oriensciurus linquensis Qiu Zhuding & Yan Cuiling, 2005
  • Sciurion Skwara, 1986[13] – jedynym przedstawicielem był Sciurion campestre Skwara, 1986
  • Similisciurus Stevens, 1977[14] – jedynym przedstawicielem był Similisciurus maxwelli Stevens, 1977
  • Vulcanisciurus Lavocat, 1973[15] – jedynym przedstawicielem był Vulcanisciurus africanus Lavocat, 1973

Rozmieszczenie geograficzne

Wiewiórkowate wyodrębniły się zapewne w Ameryce Północnej. Obecnie najwięcej gatunków zamieszkuje kontynenty północnoamerykański i w jeszcze większym stopniu azjatycki. To właśnie w tropikalnych lasach na południowym wschodzie Azji obserwuje się najwięcej gatunków wiewiórkowatych[3]. Występują jednak na wszystkich kontynentach poza Australią[16][17]. Nie obserwuje się ich na Madagaskarze i na Saharze, nie sięgają również południowego krańca Ameryki Południowej[3].

Ekologia i zachowanie

Większość wiewiórkowatych wiedzie dzienny tryb życia; wyłamują się aktywne nocą polatuchy. Niektórzy przedstawiciele tej rodziny wiodą społeczne życie, na przykład susły i nieświszczuki, zawiązując kolonie o dużej liczbie członków, którzy dzielą pomiędzy siebie role społeczne. Bezpieczeństwa takiej kolonii strzegą wystawieni na czatach wartownicy, którzy w razie niebezpieczeństwa zawiadamiają o nim inne osobniki za pomocą wydawanych przez siebie dźwięków, dysponując bogatym wachlarzem odgłosów[3].

Gryzonie te przyjmują pokarm roślinny i zwierzęcy. Przed nastaniem zimy magazynują tłuszcz, który zużywają, gdy zimą zapadają w długą, trwającą nawet i pół roku hibernację. Podczas snu zimowego ich procesy życiowe zwalniają. Serce bije wolniej, mniej oddechów przypada na jednostkę czasu. Obniża się także temperatura ciała. Przystosowanie takie sprzyja wydłużeniu życia[3].

Zagrożenia i ochrona

Liczni członkowie wiewiórkowatych są zagrożeni wyginięciem bądź też narażeni na nie. Zagrożenie takie wynikać może z utraty siedlisk bądź wypierania przez gatunki introdukowane przez człowieka. Tak dzieje się w przypadku choćby wiewiórki pospolitej na terenie Wielkiej Brytanii oraz w północnych Włoszech, gdzie wypiera ją przybyła z kontynentu północnoamerykańskiego wiewiórka szara[3].

Przypisy