Zamach w Omagh
Zamach w Omagh – zamach bombowy wykonany przez Real Irish Republican Army przy pomocy samochodu pułapki w dniu 15 sierpnia 1998 roku w Omagh w Irlandii Północnej. W wyniku zamachu zginęło 29 osób i około 220 zostało rannych. Powodem zamachu był sprzeciw wobec porozumienia wielkopiątkowego, a celem był sąd w Omagh.
| Państwo | |
|---|---|
| Prowincja | |
| Miejsce | |
| Data | 15 sierpnia 1998 |
| Godzina | 15:10 |
| Liczba zabitych | 29 osób |
| Liczba rannych | ok. 220 osób |
| Typ ataku | Samochód-pułapka |
| Sprawca | |
Położenie na mapie Irlandii Północnej  | |
Położenie na mapie Wielkiej Brytanii  | |
 54°36′01″N 7°17′56″W/54,600278 -7,298889 | |
Zamach jest określany jednym z najokrutniejszych w ciągu całego konfliktu w Irlandii Północnej[1][2][3][4]. Natura zamachu rozpoczęła głośną krytykę RIRA. Organizacja ta za zamach przeprosiła.
Przebieg zamachu
Tło zamachu
RIRA rozpoczęła swoją paramilitarną kampanię przeciwko porozumieniu już w styczniu 1998 podkładając samochód-pułapkę w Banbridge. Został on jednak rozbrojony przez oddziały specjalne. Kolejny atak, po którym zostało rannych 35 osób, miał miejsce w tym samym mieście kilka miesięcy później[5]. Przypuszcza się, że RIRA w tym okresie jest również odpowiedzialna za dziesięć podobnych zamachów w innych miastach Irlandii Północnej[6]. Zamach bombowy w Omagh miał miejsce trzynaście tygodni po podpisaniu porozumienia wielkopiątkowego.
Przebieg
Samochód Vauxhall Cavalier, którym zamachowcy posłużyli się do zamachu, został skradziony dwa dni przed zamachem w Carrickmacross w Irlandii. W samochodzie podmieniono tablice rejestracyjne na brytyjskie oraz zainstalowano około 500 funtów (ok. 227 kg) materiałów wybuchowych, których głównym składnikiem były nawozy sztuczne. Samochód przekroczył granicę Irlandii Północnej już w dniu zamachu[7].
Zamachowców było dwóch i planowali zaparkować samochód-pułapkę przy sądzie w Omagh, lecz nie mogli znaleźć miejsca parkingowego wokół budynku. Ostatecznie samochód zaparkowano na ulicy Lower Market Street przy sklepie odzieżowym. Zamachowcy uzbroili bombę, po czym opuścili samochód i skierowali się w kierunku wschodnim.
Przed wybuchem zostały wykonane trzy telefony ostrzegawcze o podłożeniu bomby w mieście[8]. O 14:32 miał miejsce pierwszy telefon wykonany do Ulster TV ze słowami: Jest bomba, sąd, Omagh, główna ulica, 500 funtów, eksplozja 30 minut[a]. Minutę później telewizja otrzymała kolejną informację telefoniczną: Bomba, miasto Omagh, 15 minut[b]. W kolejnej minucie telefon otrzymało również biuro Samarytan w Coleraine, w którym zamachowiec informował o podłożeniu bomby: Czy dodzwoniłem się do Omagh? To jest ostrzeżenie o bombie. Ona wybuchnie w ciągu 30 minut[c]. Osoba dzwoniąca użyła zwrotu "main street" jako miejsce podłożenia bomby, co było przyczyną niejasności w określeniu jej prawdziwego położenia[d]. Wiadomość ta została przekazana do Royal Ulster Constabulary (RUC). W rzeczywistości jednak samochód znajdował się około 400 jardów (ok. 360 metrów) od sądu. Policja zaczęła ewakuować budynki przy ulicy High Street oraz wokół sądu w kierunku ulicy Market Street nieświadoma tego, że właśnie tam znajdowała się bomba[7].
Bomba została zdetonowana po godzinie 15 GMT zabijając na miejscu 21 osób znajdujących się wokół samochodu. Kolejnych 8 zmarło w drodze do szpitala. Samochód został rozerwany na drobne części, które zostały rozrzucone na odległość 300 jardów (275 metrów). Na miejscu zginęła między innymi kobieta w bliźniaczej ciąży, sześcioro dzieci oraz osoby z trzech pokoleń jednej rodziny[7][9][10].
Samochód-pułapka oraz miejsce zdarzenia na kilka minut przed wybuchem zostały sfotografowane przez hiszpańskich turystów[11].
Po zamachu
Reakcje
Następny dzień w Irlandii Północnej ogłoszono dniem żałoby narodowej[12].
Zamach ten, będący atakiem na proces pokojowy w Irlandii Północnej, spotkał się z wielką międzynarodową krytyką[13]. Został potępiony przez ówczesnego premiera Wielkiej Brytanii Tony'ego Blaira oraz królową Elżbietę II[1][14]. Zamach potępił również przewodniczący Sinn Féin Gerry Adams[14]. Partia ta, będąca politycznym skrzydłem IRA, po zamachu odmówiła współpracy z RUC[1][15]. Lider partii Martin McGuinness zaznaczył, że w zamachu zginęli zarówno katolicy, jak i protestanci[16].
Odpowiedzialność
W dniu ataku nikt nie przyznał się do zamachu, ale policja Irlandii Północnej (RUC) podejrzewała o to RIRA[1]. Trzy dni po zamachu RIRA przyznała się do zamachu i jednocześnie za niego przeprosiła[17]. 22 września 1998 RUC i Garda aresztowała 12 osób połączonych z zamachem, których jednak wypuszczono bez oskarżenia[14].
25 lutego 1999 zostało aresztowanych 7 osób i trzy dni później wniesiono akt oskarżenia tylko wobec jednej osoby – Colma Murphy[14].
9 października 2000 roku program telewizyjny Panorama stacji BBC udostępnił publicznie nazwiska podejrzanych osób. Byli to: Oliver Traynor, Liam Campbell, Colm Murphy oraz Seamus Daly[18]. Policja zaznaczyła, że zna te nazwiska, ale nie jest w stanie wszcząć postępowania, ponieważ nie posiada wystarczających dowodów, aby postawić te osoby przed sądem. 28 października 2000 roku rodziny czworga dzieci zabitych w zamachu wniosły pozew cywilny przeciwko tym czterem podejrzanym[19].
15 marca 2001 roku rodziny wszystkich 29 zabitych osób wystąpiły z pozwem cywilnym przeciwko RIRA żądając 2 mln funtów odszkodowania. Osoby, którym postawiono zarzuty, to: Seamus McKenna, Michael McKevitt, Liam Campbell, Colm Murphy oraz Seamus Daly. Wszyscy odrzucili oskarżenia, jakoby brali udział w zamachu bombowym[20]. 8 czerwca 2008 sąd wydał wyrok skazujący na czterech z nich: Colma Murphy'ego, Michaela McKevitta, Liama Campbella i Seamusa Daly'ego, natomiast Seamus McKenna został zwolniony z wszelkich zarzutów. Sąd przyznał 12 rodzinom ponad 1,6 miliona funtów odszkodowania[21][14].
Upamiętnienie
Ze względu na niewielką ilość wolnej przestrzeni w miejscu wybuchu, wybudowano pomnik składający się z dwóch części. Jedna znajduje się na miejscu zdarzenia – jest to przezroczysty obelisk z lustrem w kształcie serca. Druga część to większy pomnik położony 300 m dalej w Memorial Park. Jest on zbudowany z jednego lustra, które skupia promienie przesuwającego się po nieboskłonie słońca i odbija je do 31 małych luster, na których wyryte są imiona ofiar (łącznie z dwoma nienarodzonymi bliźniakami). Małe lustra ułożone są w taki sposób, aby połączyć wszystkie promienie w jedną wiązkę, która następnie zostaje przesłana na serce na obelisku w miejscu wybuchu[22]. Pomnik ten został odsłonięty w 10. rocznicę zamachu[23].