Битэмииннэр

Битэмиин — (лат. vita диэн тылтан «олох» диэн тылбаастанар) уустук тутулларынан уонна органическай эттиктэрин физиологическай активностарынан киһи-сүөһү этэ-хаана сөптөөхтүк үлэлииригэр-сайдарыгар наадалаахтар. Онон араас ыарыылар сүрүн төрүөттэрэ эттиктэр атастаһыыларын солбуйсууларын кэһиллиититтэн, битэмииннэр тиийбэттэрэ буолар. 30-ча араас битэмииннэр булуллан үөрэтиллибиттэр. Онуоха үксүлэрэ эмтээх үүнээйилэргэ баар эбит. Олортон ордук суолталаахтара А, В, Д, Е, К, РР битэмииннэр, аскорбиновай кислота уо.д.а.буолаллар.

Битэмииннэр араастара

Тарҕаммыт аата	Активнай агена ('Витамер') (толору буолбатах)	Суурааллыымтыата	АХШга сүбэлэнэр ахсаана (эр дьон, 19–70 саастаах)^[1]	Тиийбэтэҕинэ ыарыыта	Иһиитин улахан кыраныыссата (UL/day)^[1]	Передозировка	Ханнык аска баара
Витамин А	Ретинол, ретинал, уонна түөрт картеноидтар ол иһигэр бета-каротин	Арыы	900 µg	харах көрөрө мөлтүүр, баттах түһүүтэ күүһүрэр, ньиэрбэ үлэтэ кэһиллэр, куртах, оһоҕос үлэтэ мөлтүүр^[2]	3,000 µg	Гипервитаминоз витамина А	Быар, аперльсин, араҕас оҕуруот аһа, сэбирдэхтээх оҕуруот аһа, моркуоп, тыква, кабачок, шпинат, балык, соя үүтэ, үүт
Витамин В₁	Тиамин В1	Уу	1.2 mg	Берибери, Верник-Корсоков синдрома	Биллибэт^[3]	Сылайыы уонна былчыҥ сылайыыта.^[4]	Сибинньэ этэ, овсянка, коричневай рис, оҕуруот аһа, хортуоппуй, быар, сымыыт
Витамин В₂	Рибофлавин В2	Уу	1.3 mg	Арибофлавиноз, глоссит, стоматит	биллибэт		Үрүҥ ас, бананнар, попкорн, күөх фасоль, спаржа
Витамин В₃	Ниацин, Ниацинамид	Уу	16.0 mg	Пеллагра	35.0 mg	Быар буорту буолуута (doses > 2g/day)^[5] уонна атын ыарырҕатыылар	Эт, балык, сымыыт, араас оҕуруот аһа, тэллэй, эриэхэлэр
Витамин В₅	Пантоненовай аһыы	Уу	5.0 mg^[6]	Парестезию	Даннай суох	Диарея; сороҕор хотуолааһын уонна изжога.^[7]	Эт, броколли, авокадо
Витамин В₆	Пиридоксин В6	Уу	1.3–1.7 mg	Анемия^[8] периферальнай нейропатия	100 mg	Ниэрбэ ыарыылара (Күҥҥэ 100 mg тан элбэх)	Эт, оҕуруот аһа, эриэхэлэр, банан
Витамин В₇	Биотин	Уу	30.0 µg	Дерматит, энтерит	Биллибэт		Буспатах сымыыт, быар, эриэхэ, күөх сэбирдэхтээх оҕуруот аһа
Витамин В₉	Фолиевай аһыы	Уу	400 µg	Мегалобластическай анемия хат дьахтар дэбэссииттэнэр буоллаҕына оҕото чэччик буолан төрүүр	1,000 µg	В 12 битэмиин тиийбэт курдук сибикилэнэр.	Сэбирдэхтээх оҕуруот аһа, паста, килиэп, овсяной хлопьялар, быар
Витамин В₁₂	Цианкобаламин	Уу	2.4 µg	Анемия^[9]	Даннай суох	[causality is not conclusively established].	Эт, куурусса, балык, сымыыт, үүт
Витамин С	Аскорбиновай аһыы	Уу	90.0 мг	Цинга	2,000 мг	Vitamin C гипертвитаминоһа	Фрукта уонна оҕуруот аһын элбэх көрүҥнэрэ, быар
Витамин D	Холекальциферол (D3), Эргокальциферол (D2)	Сыа	10 µg^[10]	Рахит уонна остеомаляция	50 µg	Гипервитаминоз D	Балык, сымыыт, быар, тэллэйдэр
Витамин E	токофероллар, токотриеноллар	Сыа	15.0 мг	Битэмиин тиийбэтэ олус сэдэх; эр дьон оҕото суох буолуу, дьахтарга оҕо куотуута, төрөөбүт оҕо анемията.^[11]	1,000 мг	Чинчийии түмүгэр сүрэх тохтуон сөбүн көрдөрбүтэ.^[12]	Фрукта уонна оҕуруот аһын элбэх көрүҥнэрэ, эриэхэлэр
Витамин K	Филлохинон	Сыа	120 µg	Хааннаах диатез	Даннай суох	Хаан хойдуута.^[13]	Лабаалаах оҕуруот аһа, ол курдук шпинат, сымыыт желтога, быар

Быһаарыылар

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]