Grecyjŏ
 | Ślabikŏrzowe abecadło Tyn artikel je narychtowany we ślabikŏrzowym zŏpisie ślōnskij gŏdki. Coby sie przewiedzieć wiyncyj, wejzdrzij do artikla ô nim. |
Grecyjŏ (gr. Ελλάδα Elláda / Ελλάς Ellás), Greckŏ Republika (Ελληνική Δημοκρατία Ellinikí Dimokratía) – państwo położōne we połedniowo-weschodnij czynści Ojropy, na połedniowym krańcowi Bałkańskij Bōny. Mŏ dostymp do sztyrech mōrz: Egejskigo i Kreteńskigo ôd weschodu, Jōńskigo ôd zŏchodu jak tyż Strzōdziymnego ôd połedniŏ. Grecyjŏ mŏ dziesiōntõ pod wzglyndym dugości piskã brzegowōm na świecie, ô dugości 14880 km. Poza tajlōm kōntynyntalnōm we skłŏd Grecyje wchodzi kole 2500 wysp, we tym 165 zamiyszkanych. Nojwŏżniyjsze to Kreta, Dodekanez, Cyklady i Jōńske Wyspy. Nojwyższym szpicōm je wysoki na 2918 m n.p.m. Mitikas we masywie Ôlimpu.
| |||||
| |||||
| Motto: Ελευθερία ή θάνατος (Swoboda abo śmiyrć) | |||||
| Hymn: (Hymn do Swobody) | |||||
 | |||||
| Kōnstytucyjŏ | Kōnstytucyjŏ Grecyje | ||||
| Ôficjalnŏ gŏdka | greckŏ | ||||
| Stolica | Atyny | ||||
| Polityczny systym | dymokratyczny | ||||
| Zorta państwa | parlamyntarnŏ republika | ||||
| Gowa państwa | prezydynt Ekaterini Sakielaropulu (Κατερίνα Σακελλαροπούλου) | ||||
| Szef rzōndu | prymier Kiriakos Mitsotakis (Κυριάκος Μητσοτάκης) | ||||
| Wiyrchnia • cołkŏ • wody strzōdlōndowe | 96. na świecie 131 957 km² 0,86% | ||||
| Liczba ludności (2017) • całkowita • tyngość zaludniyniŏ | 85. na świecie 10 768 000[1] 81,75 ôsōb/km² | ||||
| PKB (2018) • cołke • na ôsobã | 227 mld USD 21 145 USD | ||||
| PKB (PSN) (2018) • cołke • na ôsobã | 312 mld miyndzynŏr. dolarōw 29 058 miyndzynŏr. dolarōw | ||||
| waluta | 1 ojro = 100 ojrocyntōw (EUR, €) | ||||
| Samostanowiyniy | ôd Ôsmańskigo Imperyjum (ôgłoszynie: 25 marca 1821; uznanie: 3 lutego 1830) | ||||
| Czasowŏ strefa | UTC +2 – zima UTC +3 – lato | ||||
| Kod ISO 3166 | GR | ||||
| Internetowŏ dōmyna | .gr | ||||
| Kod autowy | GR | ||||
| Kod fligerowy | SX | ||||
| Telefōniczny kod | +30 | ||||
 | |||||
Gyjografijŏ
Terytorium Grecyje idzie potajlować na:
- kōntynyntalnõ Grecyjõ (społym z ôddzielōnym ôd nij Korynckim Kanałym bōnōm Peloponez), kerŏ wchodzi we skłŏd Bałkańskij Bōny
- wyspy rozrzucone na morzach Egejskim i Jōńskim.
Bezma 1/5 wiyrchnie Grecyje przipadŏ na kole 2500 wysp, z czego 165 je zamiyszkanych.
Nojsrogsze z nich to:
- Kreta (kol. 8260 km²),
- Eubea (kol. 3621 km²),
- Lesbos (kol. 1630 km²),
- Rodos (kol. 1400 km²),
- Chios (kol. 840 km²),
- Kefalinia (kol. 780 km²),
- Korfu (592 km²),
- Samos (kol. 476 km²),
- Lemnos (476 km²),
- Naksos (kol. 430 km²),
- Zakintos (406 km²),
- Thasos (kol. 390 km²).
Wiynkszość z wysp Grecyje wchodzi w skłŏd archipelagōw, z kerych bazowe to:
- Jōńske Wyspy
- Egejske Wyspy, we tym:
- Cyklady
- Sporady
- Dodekanez
Blisko 81% wiyrchnie Grecyje zajmujōm gōrske pasma (strzedniŏ wysokość 1200–1800 m n.p.m.), kere majōm południkowy ciōng. Nizinne teryny sōm niywielge i wystympujōm we bliżu wybrzyżōw (Niz. Salonickŏ, Trackŏ, Tesalskŏ jak tyż Argolidzkŏ). Chalcydyckŏ Bōna tworzi 3 wtōrne bōny: Kassandra, Sithonia i Athos.
Grecyjŏ graniczy z dalij pokŏzanymi państwami:
- na weschodzie:
Turcyjŏ (206 km)
- na pōłnocach:
Albanijŏ (450 km)
Bułgaryjŏ (450 km)
Pōłnocnŏ Macedōnijŏ (450 km)
Miasta
| Lp. | Miasto | Populacyjŏ[2] |
|---|---|---|
| 1. | Atyny | 3,090,508 |
| 2. | Salōniki | 824,676 |
| 3. | Patras | 167,446 |
| 4. | Larisa | 144,651 |
| 5. | Heraklion | 140,730 |
| 6. | Wolos | 86,046 |
| 7. | Janina | 65,574 |
| 8. | Trikala | 61,653 |
| 9. | Chalkida | 59,125 |
| 10. | Serres | 58,287 |
Historyjŏ
.jpg)
Grecyjŏ mŏ dugŏ historyjõ i zebrane kulturowe erbowizna. Uwŏżanŏ je za nŏstympcã antycznyj Grecyje. Jako takŏ, stanowi kolybkã cołkij zachodnij cywilizacyje, plac narodzin dymokracyje[3], filozofije[4], ôlimpijskich igrzysk, mocka bazowych prawiyń naukowych, zachodnij literatury, historiografije, politologije a tyż tyjatru[5], tak kōmedyje jak i dramatu. Świŏdectwym tyj spuścizny je 18 Ôbiektōw Kulturowyj Erbowizny UNESCO. Nowożytne grecke państwo ôstało utworzōne we wyniku zwyciynskigo powstōnia przeciwko Ôsmańskimu Imperyjum.
Ôd 2002 roku Grecyjŏ zrezygnowała z włŏsnyj waluty i przijōnła ojro. We 2013 trefiyła do grupy państw rozwijajōncych sie (piyrszy we historyji cufal degradacyje krŏju do tyj grupy)[6].
Religijŏ
Struktura religijnŏ krŏju we 2017 roku podle Pew Research Center[7]
- prawosławie – 90%
- katolicyzm – <1%
- inksi krześcijany – 3%
- islam – 2%
- inksze religije – <1%
- brak religije – 4%
