గుల్బర్గా జిల్లా
గుల్బర్గా జిల్లా (ఆంగ్లం:Gulbarga District), అధికారికంగా కలబురగి జిల్లాగా పిలువబడుతుంది, [1] దక్షిణ భారతదేశంలోని కర్ణాటక రాష్ట్రంలోని 30 జిల్లాలలో ఒకటి. గుల్బర్గా నగరంలో జిల్లా పరిపాలనా ప్రధాన కార్యాలయం, డివిజన్ ప్రధాన కార్యాలయం కూడా ఉన్నాయి. [2]
గుల్బర్గా జిల్లా Gulbarga District | |
|---|---|
కర్ణాటక, కర్ణాటక జిల్లాల జాబితా | |
| కలబురగి జిల్లా | |
 గుల్బర్గా కోట | |
 భారతదేశంలోని కర్ణాటక | |
| Coordinates: 17°20′N 76°50′E / 17.33°N 76.83°E | |
| దేశం |  భారతదేశం |
| జిల్లా | కర్ణాటక |
| డివిజన్ | గుల్బర్గా డివిజన్ |
| ప్రధాన కార్యాలయం | గుల్బర్గా |
| Area '† | |
| • Total | 10,951 km2 (4,228 sq mi) |
| Elevation | 454 మీ (1,490 అ.) |
| Population (2011)† | |
| • Total | 25,66,326 |
| • Density | 230/km2 (610/sq mi) |
| భాషలు | |
| • ప్రాంతం | కన్నడం |
| Time zone | UTC+5:30 (IST) |
| పిన్‌కోడ్ | 585101 |
| Telephone code | 91 8472 |
| Vehicle registration | KA-32 |
| తాలుకాల సంఖ్య | 11 |
| †website | |
ఈ జిల్లా ఉత్తర కర్ణాటకలో 76 ° .04 '77 ° .42 తూర్పు రేఖాంశం, 17 ° .12' 17 ° .46 'ఉత్తర అక్షాంశాల మధ్య ఉంది, ఇది 10,951 హెక్టార్ల విస్తీర్ణంలో ఉంది. ఈ జిల్లాకు పశ్చిమాన బీజాపూర్ జిల్లా మహారాష్ట్ర రాష్ట్రంలోని సోలాపూర్ జిల్లా, ఉత్తరాన బీదర్ జిల్లా, ఉస్మానాబాద్ జిల్లా మహారాష్ట్ర రాష్ట్రంలోని లాతూర్ జిల్లా, దక్షిణాన యాద్గిర్ జిల్లా తూర్పున రంగా రెడ్డి జిల్లా, మెదక్ జిల్లాలు ఉన్నాయి.
చరిత్ర
కన్నడలో ప్రాంతం పేరు కాలా-బురగి, అంటే "రాతి భూమి". 6 వ శతాబ్దంలో, ఈ జిల్లా చాళుక్యుల ఆధీనంలో ఉంది. రాష్ట్రకూటలు ఈ ప్రాంతాన్ని స్వాధీనం చేసుకున్నారు, కాని తరువాతి రెండు శతాబ్దాలుగా ఈ ప్రాంతాన్ని పరిపాలించిన చాళుక్యులచే తరిమివేయబడ్డారు. కలాచురి రాజవంశం ఆపై ప్రాంతంలో స్వాధీనం 12 వ శతాబ్దం, వారు యుద్ధములో అపజయం పొందేవరకూ పాలించిన యాదవులు . తరువాత దీనిని కాకతీయులు పాలించారు, 1324 వరకు వారి రాజ్యం ఢిల్లీ సల్తనత్ పాలనలోకి వెళ్ళింది. స్థానిక గవర్నర్ల ఆశయాలు గుల్బర్గాను తమ రాజధానిగా చేసుకున్న బహమనీ సామ్రాజ్యం ఏర్పాటుకు దారితీశాయి. చివరికి బహమనీలు కూడా యుద్ధంలో ఓడిపోయినారు, వారి స్థానంలో 5 దక్కన్ ఢిల్లీ సల్తనత్ పరిపాలన వచ్చింది. బీజాపూర్ వారు చేజిక్కించుకునే వరకు బీదర్ సుల్తానేట్ పాలించింది. మరికొన్ని రోజుల్లో ఈ జిల్లా మొఘల్ సామ్రాజ్యంలో పరిపాలనలోకి వచ్చింది, కాని దక్కన్ అసఫ్ జాహి గవర్నర్లు తరువాత విడిపోయి వారి స్వంత హైదరాబాద్ రాజ్యం ఏర్పాటు చేశారు, గుల్బర్గా వారిచే పరిపాలించబడింది. ఈ రాష్ట్రం 1948 లో భారతదేశం చేజిక్కించుకునే వరకు బ్రిటిష్ ఇండియా రాచరిక రాష్ట్రంగా మారింది. తరువాత, గుల్బర్గా, బీదర్ రాయచూర్లతో కలిసి కర్ణాటకలో భాగమైంది, హైదరాబాద్-కర్ణాటక ప్రాంతం అని పిలువబడింది. ఈ సమయం నుండి, ఈ ప్రాంతం నిరంతరం రాష్ట్రంలోని మిగిలిన ప్రాంతాలను సామాజిక సూచికలలో వెనుకబడి ఉంది. ఇది కర్ణాటక అత్యంత వెనుకబడిన ప్రాంతంగా పరిగణించబడుతుంది.[3]
భౌగోళికం
గుల్బర్గా వద్ద ఉన్న దక్కన్ పీఠభూమిలో ఉంది17°20′N 76°50′E / 17.33°N 76.83°E [4] సాధారణ ఎత్తు సముద్ర మట్టానికి 300 నుండి 750 మీటర్ల వరకు ఉంటుంది. కృష్ణ, భీముడు అనే రెండు ప్రధాన నదులు జిల్లాలో ప్రవహిస్తున్నాయి.
ఆర్థిక వ్యవస్థ
2006 లో పంచాయతీ రాజ్ మంత్రిత్వ శాఖ గుల్బర్గాను దేశంలోని అత్యంత వెనుకబడిన 250 జిల్లాలలో ఒకటిగా పేర్కొంది (మొత్తం 640 లో ). [5] ప్రస్తుతం వెనుకబడిన ప్రాంతాల గ్రాంట్ ఫండ్ ప్రోగ్రాం (బిఆర్‌జిఎఫ్) నుండి నిధులు పొందుతున్న కర్ణాటకలోని ఐదు జిల్లాల్లో ఇది ఒకటి.
చారిత్రక ప్రదేశాలు
- చితాపూర్ తాలూకాలోని భీమా నది ఒడ్డున ఉన్న సన్నాటి అనే చిన్న గ్రామం అశోక శాసనాలు, బౌద్ధ స్థూపం అశోక చక్రవర్తి (క్రీ.పూ. 274–232) ఏకైక చిత్రం. [6]
- మన్యాఖేట, లో కగినా నది ఒడ్డున ఉన్న ఒక గ్రామం సేడం తాలూకా రాజధాని నగరంగా ఉంది రాష్ట్రకూట వంశానికి. ఈ గ్రామం 40 కి.మీ. ఆగ్నేయంలో జిల్లా ప్రధాన కార్యాలయం గుల్బర్గా 18 కి.మీ. తాలూకా ప్రధాన కార్యాలయం సెడమ్‌కు పశ్చిమాన ఉంది.
- 1347 లో నిర్మించిన గుల్బర్గా కోట చాలా క్షీణించిన స్థితిలో ఉంది, అయితే ఇది లోపల అనేక ఆసక్తికరమైన భవనాలను కలిగి ఉంది, వీటిలో జామా మసీదుతో సహా, 14 వ శతాబ్దం చివరిలో లేదా 15 వ శతాబ్దం ప్రారంభంలో ఒక మూరిష్ వాస్తుశిల్పి నిర్మించినట్లు పేరుపొందింది. స్పెయిన్లోని కార్డోబాలోని గొప్ప మసీదు. [7] మసీదు విశిష్టమైనది భారతదేశం మొత్తం ప్రాంతంలో ఉండగా మూలలలో నాలుగు చిన్నవి 75 చిన్న ఇప్పటికీ అన్ని మార్గం చుట్టూ కవరింగ్ ఒక భారీ గోపురం. ఈ కోటలో 15 టవర్లు ఉన్నాయి. గుల్బర్గాలో బహమనీ రాజుల సమాధి (హాఫ్ట్ గుంబాజ్) కూడా ఉంది.
జనాభా
2011 జనాభా లెక్కల ప్రకారం గుల్బర్గా జిల్లా జనాభా 2,566,326, [8] కువైట్ దేశానికి [9] లేదా యు.ఎస్ రాష్ట్రమైన నెవాడాకు సమానం. [10] ఇది భారతదేశంలో 162 వ ర్యాంకును ఇస్తుంది (మొత్తం 640 లో ). జిల్లాలో జనాభా సాంద్రత ప్రతి కిలోమీటర్కి 233 మంది జనాభా ఉంది. 2001-2011 దశాబ్దంలో దాని జనాభా వృద్ధి రేటు 17.94%. గుల్బర్గాలోని ఉంది లింగ నిష్పత్తిని ప్రతి 971 ఆడవారికి 1000 పురుషులు, ఒక అక్షరాస్యత రేటు 64,85%. హిందూ మతం అత్యంత ప్రాచుర్యం పొందిన మతం: జనాభాలో 78.36% మంది ఆచరిస్తారు, ఇస్లాం 19.99% మంది ఉన్నారు. ఇతర మతాలలో చిన్న మైనారిటీలు ఉన్నారు.
2011 జనాభా లెక్కల ప్రకారం, జనాభాలో 65.7% కన్నడ, 18,15% ఉర్దూ, 6,98% లంబాడ 4.08% తెలుగు, 2.47% మరాఠీ 2.05% హిందీ వారి మొదటి భాషగా మాట్లాడుతారు.
ఉపవిభాగాలు
గుల్బర్గా జిల్లా ప్రస్తుతం యాద్గిర్ జిల్లాను వేరు చేసిన తరువాత ఈ క్రింది 11 తాలూకాలను కలిగి ఉంది. [11]
- గుల్బర్గా
- అలండ్
- అఫ్జల్‌పూర్
- జెవర్గి
- సెడమ్
- షాహాబాద్
- కల్గి
- కమలాపూర్
- చితాపూర్
- చిన్చోలి
- యెడ్రామి