คตินิยมสิทธิสตรี
คตินิยมสิทธิสตรี หรือ สตรีนิยม หรือ เฟมินิสม์ (อังกฤษ: feminism) เป็นกลุ่มขบวนการและอุดมการณ์ซึ่งมีเป้าหมายเพื่อนิยาม จัดตั้งและปกป้องสิทธิทางการเมือง เศรษฐกิจและสังคมแก่สตรี[1][2] ซึ่งรวมถึงการแสวงจัดตั้งโอกาสที่เท่าเทียมแก่สตรีในการศึกษาและการจ้างงานด้วย ทั้งนี้ ระวังสับสนกับลัทธินิยมผู้หญิงหรือวูแมนนิสม์ (Womanism) ซึ่งเป็นแนวคิดคนละอย่างกัน
ชาร์ล ฟูรีเย นักปรัชญาชาวฝรั่งเศส ได้รับการกล่าวถึงว่าเป็นผู้ให้กำเนิดคำว่า "เฟมินิสม์" ในปี 1837[3] คำว่า "เฟมินิสม์" และ "เฟมินิสต์" ปรากฏครั้งแรกในฝรั่งเศสและเนเธอร์แลนด์ในปี 1872[4] บริเตนใหญ่ในคริสต์ทศวรรษ 1890 และสหรัฐอเมริกาในปี 1910[5][6], และพจนานุกรมภาษาอังกฤษ ฉบับออกซฟอร์ดระบุว่า ปี 1894 เป็นปีที่ปรากฏคำว่า "เฟมินิสต์" ครั้งแรก และปี 1895 ปรากฏคำว่า "เฟมินิสม์" ครั้งแรก[7] ปัจจุบัน พจนานุกรมภาษาอังกฤษ ฉบับออกซฟอร์ด นิยามเฟมินิสต์ว่าเป็น "ผู้สนับสนุนสิทธิและความเสมอภาคของสตรี"[8]
ทฤษฎีคตินิยมสิทธิสตรี ซึ่งกำเนิดขึ้นจากขบวนการคตินิยมสิทธิสตรีเหล่านี้ มีเป้าหมายเพื่อทำความเข้าใจความไม่เสมอภาคทางเพศสภาพโดยการสังเกตบทบาททางสังคมและประสบการณ์ชีวิตของสตรี มีการพัฒนาทฤษฎีในหลายสาขาวิชาเพื่อตอบสนองต่อประเด็นอย่างการประกอบสร้างเพศและเพศภาวะ[9][10] คตินิยมสิทธิสตรีในอดีตบางรูปแบบถูกวิจารณ์ว่า คำนึงถึงแต่มุมมองของสตรีผิวขาว ชนชั้นกลางและมีการศึกษาเท่านั้น ซึ่งนำไปสู่คตินิยมสิทธิสตรีรูปแบบเจาะจงเชื้อชาติหรือหลายวัฒนธรรม[11]
การรณรงค์สิทธิสตรีของนักเคลื่อนไหวคตินิยมสิทธิสตรี เช่น ในกฎหมายสัญญา กรรมสิทธิ์และการออกเสียงเลือกตั้ง ขณะที่สนับสนุนความชอบธรรมในร่างกาย การตัดสินใจเรื่องส่วนบุคคลและสิทธิอนามัยเจริญพันธุ์แก่สตรี การรณรงค์คตินิยมสิทธิสตรีได้เปลี่ยนแปลงสังคม โดยเฉพาะอย่างยิ่งในโลกตะวันตก โดยการบรรลุสิทธิออกเสียงเลือกตั้งของผู้หญิง ความเป็นกลางของเพศสภาพในภาษาอังกฤษ การจ่ายค่าจ้างเท่าเทียมแก่สตรี สิทธิอนามัยเจริญพันธุ์ของสตรี รวมถึงการเข้าถึงการคุมกำเนิดและการทำแท้ง และสิทธิในการทำสัญญาและเป็นเจ้าของกรรมสิทธิ์[12][13] นักคตินิยมสิทธิสตรีทำงานเพื่อปกป้องสตรีและเด็กหญิงจากความรุนแรงในครอบครัว การล่วงละเมิดทางเพศและการทำร้ายทางเพศ[14][15][16] พวกเขายังสนับสนุนสิทธิในที่ทำงาน รวมถึงการลาคลอด และต่อต้านการเลือกปฏิบัติต่อสตรีทุกรูปแบบ[12][13][17] แต่เพราะคตินิยมสิทธิสตรีแสวงความเท่าเทียมทางเพศ จึงมีนักคตินิยมสิทธิสตรีบางคนแย้งว่า การปลดปล่อยบุรุษก็เป็นส่วนที่จำเป็นของคตินิยมสิทธิสตรีเช่นกัน และว่าบุรุษเองก็ถูกทำร้ายจากลัทธิกีดกันทางเพศและบทบาทประจำเพศเช่นกัน[18]
ทฤษฎี
ทฤษฎีสตรีนิยมเป็นส่วนขยายของคตินิยมสิทธิสตรีในด้านทฤษฎีหรือปรัชญา ครอบคลุมการทำงานในสาขาวิชาต่าง ๆ รวมทั้งมานุษยวิทยา สังคมวิทยา เศรษฐศาสตร์ การศึกษาของสตรีการวิจารณ์วรรณกรรม[19][20]ประวัติศาสตร์ศิลปะ[21] จิตวิเคราะห์[22] และปรัชญา[23][24] ทฤษฎีสตรีนิยมมีจุดมุ่งหมายเพื่อทำความเข้าใจเกี่ยวกับความไม่เสมอภาคทางเพศและมุ่งเน้นไปที่การเมือง ความสัมพันธ์ อำนาจ และเรื่องทางเพศ ในขณะที่การให้คำวิจารณ์เกี่ยวกับความสัมพันธ์ทางสังคมและการเมืองเหล่านี้ ทฤษฎีสตรีนิยมส่วนใหญ่ยังเน้นการส่งเสริมสิทธิและความสนใจของสตรี หัวข้อการอภิปรายหลัก ได้แก่ การเลือกปฏิบัติ สามัญทัศน์ การทำให้เป็นวัตถุโดยเฉพาะทางเพศ (objectification) การกดขี่ และการปกครองแบบผู้ชายเป็นใหญ่[25][26]
อ้างอิง
