Miss Universe
„Miss Universe“ har yili o‘tkaziladigan xalqaro go‘zallik tanlovi bo‘lib, u Filippinda joylashgan „Miss Universe“ tashkiloti tomonidan o‘tkaziladi. Bu 190 dan ortiq hududlarda 500 milliondan ortiq tomoshabinga ega boʻlgan dunyodagi eng koʻp tomosha qilinadigan tanlovlardan biri hisoblanadi[1]. „Miss World“, „Miss International“ va „Miss Earth“ bilan bir qatorda "Miss Universe „Big Fout international beauty pageants“ xalqaro goʻzallik tanlovlaridan biri hisoblanadi[2].
„Miss Universe“ tashkiloti hozirda „Endeavour“ kompaniyasiga tegishli[3]. „Telemundo“ 2023-yilgacha tanlovni efirga uzatish uchun litsenziya huquqiga ega bo‘lgan[4].
Hozirgi „Miss Universe“ hindistonlik Xarnaaz Sandxu bo‘lib, unga 2021-yil 13-dekabrda Isroilning Eylat shahrida toj kiydirilgan[5].
Tarixi
„Miss Universe“ unvoni birinchi marta 1926-yilda Xalqaro „Pulchritude“ tanlovida ishlatilgan. Ushbu tanlov har yili, Buyuk Depressiya va Ikkinchi Jahon Urushidan oldingi boshqa voqealar uning yoʻq boʻlishiga olib kelgan. Tanlov 1935-yilgacha oʻtkazilgan.
Hozirgi „Miss Universe“ tanlovi 1952-yilda Kaliforniyada joylashgan kiyim-kechak ishlab chiqaruvchi va „Catalina Swimwear“ ishlab chiqaruvchi Pacific Knitting Mills tomonidan tashkil etilgan. Kompaniya 1951-yilgacha „Miss America“ tanlovining homiysi boʻlgan, oʻshanda gʻolib Yolande Betbeze oʻzlarining mayo kiyimida suratga tushishdan bosh tortgan. 1952-yilda Pacific Trikotaj fabrikalari „Miss USA“ va „Miss Universe“ tanlovlarini tashkil qilgan hamda ularga oʻnlab yillar davomida homiylik qilgan.
Birinchi „Miss Universe“ tanlovi 1952-yilda Kaliforniyaning Long-Bich shahrida boʻlib oʻtgan. Unda finlandiyalik Armi Kuusela gʻolib boʻlgan. Ammo u turmushga chiqganligi sababli oʻz unvonidan voz kechgan[6]. 1958-yilgacha „Miss Universe“ unvoni, xuddi „Miss America“ singari, tanlovdan keyingi yilga toʻgʻri kelgan, shuning uchun oʻsha paytda Kuusela xonimning unvoni 1953-yilgi „Miss Univese“ ga toʻgri keladi. Oxir-oqibat, „Pacific Mills“ va uning shoʻba korxonalari „Kayser-Roth“ korporatsiyasi tomonidan sotib olingan, „Miss Universe“ keyinchalik „Gulf“ va „Western Industries“ tomonidan sotib olingan.
Tanlov birinchi marta 1955-yilda televideniyada namoyish etilgan. CBS 1960-yilda „Miss Universe“ va „Miss America“ tanlovlarini, 1965-yilda esa alohida tanlovlar sifatida translyatsiya qila boshlagan. 30 yildan koʻproq vaqt oʻtgach, CBS bilan 2002-yilgacha translyatsiya qilish kelishuvi bilan Donald Trump tanlovni 1996- yilda ITT Corp dan sotib olgan[7].
2015-yil iyun oyida NBC Meksikadan chegarani kesib o‘tgan noqonuniy muhojirlar haqidagi bahsli bayonotlarga javoban Tramp va „Miss Universe“ tashkiloti bilan barcha biznes aloqalarini bekor qildi[8]. Huquqiy kelishuv doirasida 2015-yil sentabrida Tramp NBC telekanalining kompaniyadagi 50 % ulushini sotib oldi va uni kompaniyaning yagona egasiga aylantirgan. Uch kundan keyin u butun kompaniyani WME/MG ga sotdi[9][10].
2015-2019-yillar oraligʻida „Miss Universe“ „FOX“ tomonidan jonli efirda namoyish etiladi va har yili Stiv Xarvi mezbonlik qiladi. Sahna orqasidagi muxbirlar qatoriga 2015-yilda Roselin Sanches, 2016-yildan 2018-yilgacha Eshli Grem, 2019-yilda Oliviya Kulpo boʻlgan. 2020-yilda „Miss USA“ va „Miss Teen USA“ brendlari „Miss Universe“ tashkilotidan Kristl Styuart tomonidan boshqariladigan mustaqil tashkilotga ajralgan.
Musobaqa ishtirokchisini tanlash
„Miss Universe“ tanlovida ishtirok etish uchun mamlakatga mahalliy kompaniya yoki shaxs franchayzing toʻlovi orqali tanlovning mahalliy huquqlarini sotib olishi kerak. Toʻlovga rasm, brend hamda tanlov bilan bogʻliq barcha huquqlar kiradi. Koʻpincha franchayzing egasi franchayzani „Miss Universe“ tashkilotiga qaytaradi, u esa uni yangi manfaatdor tomonga sotadi.
Bosh tanlovi
„Miss Universe“ tarixi davomida asosiy tanlov yillik taqvim jihatidan juda xilma-xil boʻlgan. Soʻnggi oʻn yillikda „Miss Universe“ tanlovi doimiy ravishda noyabr oyining boshidan yanvar oyining oxirigacha boʻlgan ikki haftalik davrda oʻtkazib kelinmoqda. Televizion jadval talablari yoki tashkil etish jarayonida sodir boʻladigan favqulodda hodisalar tufayli. Agar jadval talab qilsa, tadbir baʼzan keyingi yilga qoldiriladi. Tanlovning soʻnggi soni 2021-yil 13-dekabrda Isroilning Eylat shahrida boʻlib oʻtgan. 1970-yillarning boshidan 2000-yillarning oxirigacha tanlov toʻliq bir oyni oʻz ichiga olgan.
„Miss Universe“ tojlari
„Miss Universe“ning toji o‘zining 70 yillik tarixi davomida to‘qqiz marta o‘zgargan[11].