Purana
Purana (Skt. पुराण IAST: purāṇa "qadimiy doston") - qadimgi hind adabiyotining sanskrit tilidagi matnlari. Bular, asosan, Vedadan keyingi davr yozuvlari boʻlib, unda koinotning yaratilishidan to halokatgacha boʻlgan tarixi, shohlar, qahramonlar va devalar nasabnomasi, shuningdek, hind falsafasi va kosmologiyasi tasvirlangan.[1]
Purananing aksariyati hinduizmning turli oqimlarining kanonik yozilmalaridandir.[2][3][4] Puranalar asosan hikoyalar shaklida yozilgan. Hinduizm an'analarida Puranalar tuzuvchisi Vedik Rishi Vyasa hisoblanadi.[5]
Puranalar haqida eng qadimgi eslatma Chandogya Upanishadda (7.1.2) bo'lib, u yerda donishmand Narada Itihasa Puranam Panchama Vedanam deb ataladi. Chandogya Upanishad Puranalar va Itihasalarga "beshinchi Veda" maqomini beradi.[6]
Sana
Olimlar, asosan, ma'lum bir filologik xususiyatlarga asoslanib, Maxapuranalar eramizning 3-12-asrlari oralig'ida tuzilgan deb hisoblashadi.[7]
Tasniflash
Puranalar mahapuranalarga ("buyuk") va upapuranalarga ("qo'shimcha") bo'linadi. Matsya Puranaga[8] ko'ra, ular panchalakshana ("beshta farqlovchi xususiyat") deb nomlangan beshta asosiy mavzuni belgilab oldilar:
Sarga - koinotning yaratilishi.Pratisarga - ikkilamchi yaratilish, halokatdan keyin qayta yaratish.Vamsha - xudolar va donishmandlarning nasabnomasi.Manvantara — inson zotining yaratilishi.