Більбаа

Більбаа
Герб[d]	Сцяг
Краіна	Іспанія
Аўтаномная супольнасць	Краіна Баскаў
Правінцыя	Біская
Камарка	Гран-Більбаа
Каардынаты	43°15′25″ пн. ш. 2°55′25″ з. д.HGЯO
Унутраны падзел	8 акруг
Мэр	Іньякі Аскуна
Заснаваны	1300
Плошча	41,3 км²
Вышыня НУМ	19 м
Водныя аб’екты	Estuary of Bilbao[d]
Афіцыйная мова	баскская, іспанская
Насельніцтва	353 200 чалавек (2005)
Шчыльнасць	8 615 чал./км²
Этнахаронім	більба́асцы, більба́асец; ; більба́йцы, більба́ец
Часавы пояс	UTC+1, летам UTC+2
Тэлефонны код	+34 94
Паштовыя індэксы	48001-48015
Аўтамабільны код	BI
Афіцыйны сайт	bilbao.net; (баскск.)(ісп.)(англ.)
Дэвіз	La Muy Noble y Muy Leal e Invicta; (Самы высакародны, самы; сумленны і непакорны)
Мянушка	El Botxo («дзіра»)
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Більбаа (ісп.: Bilbao; баскск.: Bilbo) — горад на поўначы Іспаніі, які размяшчаецца ў аўтаномнай супольнасці Краіна Баскаў, з’яўляючыся самым населеным горадам супольнасці. У Більбаа (як і ва ўсёй Краіне Баскаў) дзве афіцыйныя мовы — іспанская і баскская.

Гісторыя

Рэшткі старажытнага паселішча, якія былі выяўлены на вяршыні гары Мальмасін, датуюцца прыкладна III ці II стагоддзем да нашай эры^[1]. На месцы сучаснага горада існавала старажытнае паселішча, якое было згада яшчэ Плініем Старэйшым і Пталамеем.

Горадам Більбаа стаў 15 чэрвеня 1300 года калі герцаг Біскаі Дыега Лопес V дэ Ара праз муніцыпальны статус заснаваў тут горад. Пазней 4 студзеня 1301 года гэта рашэнне было падтрымана каралём Кастыліі і Леона Фердынандам IV.

21 чэрвеня 1511 года каралева Хуана I Вар’ятка дала загад стварыць у Більбаа консульства. Гэтая ўстанова стала самым уплывовым інстытутам гораду на працягу стагоддзяў. Пад кантролем консульства быў порт Більбаа, які стаў адным з найбольш важных у Іспаніі. У 1602 годзе Більбаа стаў сталіцай Біскаі, якая раней знаходзілася ў Бермеа^[2].

У канцы XVII стагоддзя Більбаа пераадолеў эканамічны крызіс, які ў гэты час быў у Іспаніі, дзякуючы гандлю жалезнай руды, пастаўкі якой адбываліся з мясцовага порту ў Англію і Нідэрланды. У XVIII стагоддзі горад працягваў квітнець і амаль вычарпаў свае невялікія прасторы. Краіна Баскаў была адным з галоўных месцаў бітв Карлісцкіх войнаў і карлісты вельмі жадалі заваяваць горад, які з’яўляўся эканамічным бастыёнам лібералаў. Горад быў абложаны тры разы паміж 1835 і 1874 гадамі, але ўсе яны апынуліся беспаспяховымі.

Геаграфія

Більбаа размешчаны каля 14 кіламетраў на поўдзень ад Біскайскага заліва, у вусце ракі Нерв’ён, яго прыгарады выходзяць да ўзбярэжжа. Горад акружаны дзвюма маленькімі горнымі хрыбтамі з сярэдняй вышынёй калі 400 метраў.

Клімат

Клімат Більбаа
Паказчык	Сту	Лют	Сак	Кра	Май	Чэр	Ліп	Жні	Вер	Кас	Ліс	Сне	Год
Абсалютны максімум, °C	23,4	26,8	29,8	33,1	36,0	41,2	42,0	41,9	41,7	33,4	27,6	24,6	42,0
Сярэдні максімум, °C	13,2	14,5	15,9	16,8	20,1	22,6	25,2	25,5	24,4	20,8	16,4	14,0	19,1
Сярэдняя тэмпература, °C	9,0	9,8	10,8	11,9	15,1	17,6	20,0	20,3	18,8	15,8	12,0	10,0	14,3
Сярэдні мінімум, °C	4,7	5,1	5,7	7,1	10,1	12,6	14,8	15,2	13,2	10,8	7,6	6,0	9,4
Абсалютны мінімум, °C	−7,6	−8,6	−5	−1,2	0,4	3,6	6,6	6,8	3,8	0,6	−6,2	−7,4	−8,6
Норма ападкаў, мм	126	97	94	124	90	64	62	82	74	121	141	116	1 195
Крыніца: Agencia Estatal de Meteorología^[3]^[4]

Эканоміка

Більбаа з’яўляецца эканамічным цэнтрам краіны Баскаў з часоў консульства, у асноўным дзякуючы гандлю ў кастыльскімі прадуктамі праз гарадскі порт. Банк Більбаа быў заснаваны ў 1857 годзе, Банк Біскаі быў створаны ў 1901 годзе, таксама ў Більбаа. Абедзве фінансавыя арганізацыі аб’ядналіся ў 1988 годзе, стварыўшы, такім чынам, карпарацыю BBV, да якой потым была далучана Архентарыя ў 1999 годзе, пасля чаго карпарацыя на сёння вядома як BBVA.

Спорт

Як і ў большасці гарадоў Іспаніі, футбол з’яўляецца самым папулярным відам спорту. На другім месцы знаходзіцца баскетбол. Асноўным футбольны клубам у горадзе з’яўляецца клуб «Атлетык». Ён гуляе на стадыёне «Сан-Мамес», які з’яўляецца найстарэйшым стадыёнам у Іспаніі^[5]. «Атлетык» з’яўляецца адным з членаў-заснавальнікаў іспанскай футбольнай лігі, Ла Лігі.