2I/Borisov
2I/Borisov gizakiak atzemandako bigarren izarrarteko gorputza da.[1][2][3][4] Azken hipotesien arabera, izarrarteko kometa bat da eta ≈3-ko eszentrikotasun orbitala eduki zuen Eguzkitik hurbil igarotzean. Bere abiadura hiperbolikoa () ≈30 km/s-koa izateak izarrarteko gorputz bat dela frogatutzat uzten du, 3km/s-ko abiadura baino handiagoa duten gorputzak ezin baitira perturbazioen bidez azaldu.[5][6] Gorputza 2019ko abenduan pasako da Eguzki-sistemako ekliptikatik eta urte bereko abenduaren 8an hurbilduko da gehien Eguzkira, zehazki, harengandik 2 UA-ra kokatuko baita, une hori izango da egokiena hari buruzko azterketak egiteko.
| 2I/Borisov | |
|---|---|
 | |
| Behaketa | |
| Magnitude absolutua | 13,7 |
| Gorputz-gurasoa | baliorik ez |
| Aurkitzailea | Gennady Borisov |
| Aurkikuntza-data | 2019ko abuztuaren 30a |
| Aurkikuntza-lekua | Crimean Laboratory of Sternberg Astronomical Institute (en)  |
| Honen izena darama | Gennady Borisov |
| Konstelazioa | Pisces (konstelazioa) |
| Igoera zuzena | 0 ° |
| Deklinazioa | 0 ° |
| Orain duen posizioa ikusi | |
| Orbitaren ezaugarriak | |
| Apoapsis | baliorik ez |
| Periapsis | 2,0126273 AU |
| Ardatzerdi handia | −0,85161235602752 AU |
| Eszentrikotasuna | 3,155 |
| Orbita-periodoa | baliorik ez |
| Batezbesteko anomalia | 296,54425572941 ° |
| Makurdura orbitala | 44,052570686474 ° |
| Goranzko nodoaren luzera | 308,20581 ° |
| Periapsiaren argumentua | 209,12367864 ° |
| Ezaugarri fisikoak | |
| Erradioa | 0 R_J |
| Behin-behineko izendapenak | C/2019 Q4 |
Behaketak
Aurkikuntza
Gorputza 2019ko abuztuaren 30ean aurkitu zen MARGO behatokian (Nauchnyy, Krimea), Gennady Borisov astronomo afizionatuari esker, 0.65 m-ko teleskopio bat baliatu zuen horretarako.[7] Aurkitu zen unean Eguzkitik 3 UA-ra kokatzen zen, Lurretik 3,7 UA-ra eta 38º-ko eguzki-elongazioa zuen. Eguzkitik hurbilen egongo den eguna (perihelioa) 2019ko abenduaren 8a izango da.
Borisovek bere aurkikuntza era honetan deskribatu zuen:[8]
| « | Abuztuaren 29an behatu nuen, baina GMT orduan jada abuztuaren 30a zen. Markoan mugitzen ziharduen objektu bat ikusi nuen, baina bere mugimendua asteroide nagusienenarekin alderatuz gero, apur bat desberdina zen. Bere koordenatuak neurtu eta Planeta Txikien Zentroaren datu-basekoekin alderatu nituen. Gorputz berri bat zela jakin nuen. Gero, Lurretik hurbil dauden objektuei egiten zaien sailkapena egin nuen, hainbat parametro kontuan hartuta egiten da, eta %100-ekoa zela atera zen, hau da, arriskutsua. Halako kasuetan mundu mailako webgunean argitaratu behar ditut parametroak berehalakoan, bere izate arriskutsua ziurtatzeko eta hala, gorputz lauso bat zela eta asteroidea ez, kometa zela idatzi nuen. | » |
| Gennady Borisov | ||
Borisoven aurkikuntza Clyde Tombaughenarekin alderatu izan da, azken honek Pluton aurkitu zuen. Tombaugh, Borisov bezalaxe, astronomo afizionatu bat zen, bere teleskopioak eraikitzen zituena, nahiz eta Plutonen aurkikuntza Lowell Behatokiko astrograma baliatuz egin.[9]
2019–2020
.png)
Kometa bat-batean eta ezustean desintegratzen ez bada, 2020ko irailera arte ikusgai izango dugu.[10] 2I/Boisov Eguzki-sistemara sartzen zegoela aurkitu izanak, haren behaketa errazten du. ʻOumuamua argizagiarekin ez genuen zorte bera izan, Eguzki-sistematik irteten zegoela aurkitu baitzen eta hortaz, laurogei egunetan zehar baino ezin izan genuen behatu. Izarrarteko gorputza euskaldunon artean eta mundu zabalean ohikoak diren Gabon jaien inguruan iritsiko denez periheliora eta gainera, erosotasunez beha daitekeenez, zenbait zientzialarik "Gabonetako kometa" izena eman diote.[11] Hubble espazio teleskopioa baliatu zuten lehen behaketak urriaren 12an hasi ziren, kometa Eguzkiarengandik nahikoa alboratu zenean, bestela teleskopioarentzako kaltegarria izan zitekeelako.[12] Hubble teleskopioa espazioan kokatuta dagoenez, Lurreko teleskopioek baino hobeto bereiz dezake 2I/Borisov-en nukleoko argi kurba birakaria, komak eragindako nahasteak ekiditeko gai delako. Honek, kometaren tamainaren eta itxuraren inguruko zehaztapenak eskuratzea erraztu zuen. Lehen behaketa hauek beranduago egingo liratekeen beste batzuei oinarri sendoa ipini diete, kometari buruzko lehen datuak jaso eta haren espazioko ibilbidea zehaztu dute eta. Kometa desintegratuko balitz, Hubble Teleskopioa prozesu horren bilakaera behatu eta aztertzeko baliatzea aukera bat izango litzateke, aurrez beste kometa batzuekin egin den bezala.[13][14]
Izena
Kometaren izen ofiziala, Nazioarteko Astronomia Elkarteak (IAU) ezarritakoa, "2I/Borisov" da, alabaina, zenbait hedabide arrunt edo espezializatu gabeek "Borisov Kometa" deitura baliatu dute argizagia izendatzeko.[oh 1] 1I/ʻOumuamua argizagiaren ondoren, gizakiak atzemandako bigarren izarrarteko gorputza denez, IAUk "2I" izendapena txertatu dio deituran, zeinaren "I" hizkiak "Izarrarteko" adierazten duen.[15][16] "Borisov" izena ordea, aurkitzailearen abizenarengandik dator, izan ere, astronomoen munduan oso errotutako ohitura da aurkitzaileen izena jartzea argizagiei. Hala ere, behin betirako izena aditzera eman aurretik, ondorengo izenak baliatu ziren:
- Lurretik hurbil igarotzen diren objektuei egiten zaien froga burutu ostean, IAUren Planeta Txikien Zentroak (MPC) Lur-Hurreko Argizagien Egiaztapen Orrian (NEOCP) "gb00234" bezala izendatu zuen.[17]
- Beranduago gauzatu ziren behaketek kometak orbita hiperboliko bat zuela argi utzi zuten eta hortaz, hamahiru egunen buruan, argizagiak C/2019 Q4 (Borisov) izena jaso zuen MPCren eskutik, 2019ko irailaren 11an.[18] Aipatu beharra dago, une horretarako jada zenbait astronomok, hala nola, Davide Farnocchia, Bill Gray, and David Tholen, aurkitu berri zen gorputza izarrartekoa zela uste zuten ziurtasun handiz.[18]
- 2019ko irailaren 24an IAUk adierazi zuen Gorputz Txikien Izendapenerako Lantaldeak "Borisov" izena mantendu zuela eta 2I/Borisov izena ezarriko zuela behin betirako izen jator eta ofizialtzat. Hala onartu zen gaur egun duen izena.[15][16]
Ezaugarriak
Ezaugarri fisikoak
Asteroide itxura zuen ʻOumuamua izarrarteko argizagian ez bezala, 2I/Borisov-en nukleoa koma batek inguratzen du, hau da, hauts eta gasezko hodei batek.[19] Dave Jewitt eta Jane Luu zientzialariek, komaren tamaina behatuz, kometak, gutxi gorabehera, 2 kg/s hauts eta 60 kg/s ur galtzen dituela ondorioztatu zuten. Datu horiek oinarritzat hartuta, koma 2019ko ekainean martxan jarri zela uste dute, hau da, kometa Eguzkitik 4 edo 5 UA-ra zegoenean.[14] Alabaina, argazkien artxiboa begiratuta, zientzialariek 2I/Borisov 2018ko abenduaren 13ko argazki batean azaltzen dela jakin zuten, baina ez 2018ko azaroaren 21eko zeruaren zati berdineko argazkian, hortaz, ziurrenik denbora-tarte horretan zehar aktibatu zen koma.[20]
2I/Borisov kometaren nukleoa haren komak estaltzen duenez, soilik gutxi gorabeherako azterketak egin diezazkiokegu, tamainari dagokionean. Gai horri buruzko lehen azterketa Hawaiiko Unibertsitateko Karen Meech-en taldeak burutu zuen; lehen hurbiltze honen errore tartea handia bazen ere, kometaren tamainaren lehen lorratza eskaini zizkigun, 2 eta 16 kilometro arteko diametroa zuela jakin baikenuen.[21] Beranduago beste hainbat azterketa egin ziren, hala nola, Guzik-en taldearena (2 kilometro inguruko diametroa zuela esan zuten, baldin eta haren albedoa 0.04koa bazen eta haren gainazalaren %30a aktibo bazegoen),[22] Siraj-en taldearena (kilometro inguruko nukleoa zuela adierazi zuten, kometen ohiko tamaina-banaketak eta izarrek kanporatutako kometek eduki ohi duten tamaina oinarritzat hartuz)[23] eta Fitzsimmons-en taldearena (azken hauek zianuroaren ekoizpen-tasa baliatu zuten eta kometaren gainazalaren %4a baino gehiago aktibo zegoela suposatu zuten, hala, kometak 1.4 eta 6.6 kilometro arteko diametroa zuela baieztatzeko).[24] Kometa Lurretik 300 milioi kilometro ingurura (edo urrutiago) igaroko da eta hortaz, ezingo da radarra erabili argizagiaren tamaina eta itxura zuzenean zehazteko. Bada beste modu bat zehaztapen horiek jasotzeko, Lurretik begiratuta, 2I/Borisov-ek izarren bat estaliko balu, fenomeno hori baliagarria izango litzateke kometa zuzenean ikusi ahal izateko, alabaina, izar-estalpen bat aurreikusteko argizagiaren orbita zehaztasun ia osoz kalkulatu behar da aurretik eta gainera, fenomenoa behatzeko teleskopio txikien sare bat beharko litzateke.[25]
2I/Borisov-en osaerari dagokionean, dirudienez, Eguzki-sistemako mota bereko beste argizagien antzekoa da. Izarrarteko gorputzari egin zitzaion aurretiazko espektro ikusgarriaren azterketen emaitzek ez zituzten desberdintasun nabarmenik Oorten hodeiko beste gorputzenarekin alderatuz gero.[26][27] 388 nanometroko igorpenei esker jakin zen kometak zianuroa zuela (nitriloa, CN formulakoa), konposatu hori izan ohi da Eguzki-sistemako kometetan aurkitzen den lehena, adibidez, Halleyren osaerari buruzko lehen datua izan zen zianuroa zuela jakitea.[24] Kometa honetan aurkitu ziren izarrarteko gorputz baten lehen gas igorpenak.[28] Karbono diatomikoa ere detektatu zelakoan daude zientzialariak,[29] baina ezin izan da egiaztatu, hala ere, egiaztatuko balitz, CN eta C2-ren ratioa 0.3 baino txikiagoa izango litzateke.[30] Ezaugarri hori karbono katea agortuta duten kometa talde batena izan ohi da, kometa horien artean gehienak Jupiter familiakoak dira.[29] Oxigeno atomikoa ere hauteman zen eta horri esker, kometaren uraren desgasifikazioa Eguzki-sistemako beste kometenaren antzekoa zela ondorioztatu zuten behatzaileek.[31][32]
Kometa asko hurbilduko da Eguzkira, zehazki, beregandik 2 UAra kokatuko da eta distantzia horretan kometa ugari desintegratzen dira. Kometa bat desintegratzeko probabilitatea, hein handi batean, haren nukleoaren araberakoa da; Guzik-en taldeak probabilitate hori %10ekoa dela adierazi zuen, aurrez aipatutako kalkuluen bidez.[3] Jewitt eta Luuk aldiz, 2I/Borisov kometa C/2019 J2 kometarekin alderatu zuten, azken honek antzeko tamaina zuen eta 2019ko maiatzean desintegratu zen Eguzkiarengandik 1.9 UAra igarotzean.[33][14] 2I/Borisov desintegratzen bada, baliteke 'Oumuamuaren antzeko hondar-argizagi inaktibo bat eratzea.[14][34]
Ibilbidea
Lurretik ikusita, kometa iparraldeko zeruan ikus zitekeen irailetik azaro erdialdera bitarte. Plano ekliptikoa urriaren 26an gurutzatu zuen Regulus izarretik hurbil eta zeru-ekuatorea 2019ko azaroaren 13an zeharkatu zuen, hala, hegoaldeko zeruan sartuz.[35] 2019ko abenduaren 8an kometa periheliora helduko da (Eguzkitik gertuen egongo den unea)[1] eta asteroide gerrikoaren barne mugatik hurbil kokatuko da.[oh 2] Abenduaren bukaeran Lurretik gertuen egongo den kokalekura iritsiko da, guregandik 1.9 UA-ra kokatuko da, eta 80º inguruko eguzki-elongazioa edukiko du.[36] Atzerriko kometaren 44º-ko makurdura orbitala dela eta, ezingo da arriskutsuki hurbildu planetengana. 2i/Borisov Kasiopearen norabidetik sartu zen gure Eguzki-sistemara, Pertseo konstelazioarekin muga egiten duen puntu batetik. Norabide horrengatik badakigu kometa galaxia-planoan eratu zela eta ez galaxia-ziskuan.[37] Eguzki-sistema Teleskopioaren konstelazioak markatzen duen norabidetik utziko du, lehenago desintegratzen ez bada.[37] Izarrarteko espazioan 2I/Borisov kometak 9000 urte inguru beharko ditu argi-urte bat urruntzeko Eguzkiarengandik.[oh 3] Jakina da duela milioi bat urte inguru 2I/Borisov kometa Kruger 60 planeta-sistematik 5.7 argi-urtera igaro zela, abiadura oso motelean, 3.4 km/s-koan, hain zuzen.[38]
2I/Borisov-en ibilbidea oso hiperbolikoa da, hori dela eta, haren orbita-eszentrikotasuna 3.3 eta 3.4 artekoa da.[1][2][10] Eszentrikotasun hori gaur arte aurkitu direnen artean altuenetakoa da, izan ere, orbita heliozentrikoak dituzten hirurehun gorputz baino gehiago aurkitu dira gure Eguzki-sisteman, baina denek ere 1eko eszentrikotasuna dute gehienez eta ʻOumuamuak gutxi gorabehera 1.2koa zuen.[39][oh 4] Izarrarteko kometa honen abiadura hiperbolikoa ere oso altua da, 32 km/s-koa gutxi gorabehera, horregatik, ziurtzat jotzen da haren izarrarteko jatorria, perturbazioen bidez azal daitekeen abiadura maximoa erraz gainditzen duelako.[40][41] Alderaketa gisa balio dezake Voyager 1 zundaren aldentze abiadurak: 16.9 km/s, hau da, 3.47 UA/urte.[42] 2I/Borisovek ʻOumuamuak baino eszentrikotasun handiagoa du, aztergai dugun kometak abiadura azkarragoa duelako eta perihelioa urrunago izango duelako. Distantzia honi esker, izarrarteko kometak ez du Eguzkiaren eragin grabitazional handirik jasotzen eta horregatik, Eguzki-sisteman izango duen ibilbidea ez da hain baldintzatuta ageri.[37] Izan ere, zenbat eta gehiago hurbildu Eguzkiarengana, orduan eta eraldaketa gehiago pairatuko ditu kanpoko argizagiaren orbitak.
Oharrak
Erreferentziak
Ikus, gainera
Kanpo estekak
Datuak: Q67328765
Multimedia: 2I/Borisov / Q67328765
