Aras
Aras[3] ([aɾas̺] ofizialki; batzuetan Hiru Aras [iɾu aɾas̺] edo Tres Aras [tres aɾas̺] formetarekin ere bai) Nafarroa Garaiko mendebaldeko udalerri bat da. Lizarrako merindadeko mendebaldeko muturrean kokatzen den herri honek 184 biztanle zituen 2014. urteko erroldaren arabera. Nafarroako hiriburutik 88 kilometrora dago.
| Aras | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Nafarroa Garaia, Euskal Herria | |||||||||||
 | |||||||||||
| |||||||||||
 | |||||||||||
| Kokapena | |||||||||||
| Herrialdea |  Euskal Herria | ||||||||||
| Lurraldea | Nafarroa Garaia | ||||||||||
| Merindadea |  Lizarra | ||||||||||
| Eskualdea | Vianaldea | ||||||||||
| Administrazioa | |||||||||||
| Estatua |  Espainia | ||||||||||
| Erkidegoa | Nafarroa | ||||||||||
| Izen ofiziala |  Aras | ||||||||||
| Alkatea | Jesus Carlos Fernandez Rubio (Independenteak) | ||||||||||
| Posta kodea | 31239 | ||||||||||
| INE kodea | 31026 | ||||||||||
| Herritarra | arastar | ||||||||||
| Geografia | |||||||||||
| Koordenatuak | 42°33′43″N 2°21′18″W / 42.561944444444°N 2.355°W | ||||||||||
| Azalera | 17,72 km² | ||||||||||
| Garaiera | 640 metro | ||||||||||
| Distantzia | 88 km (Iruñetik) | ||||||||||
| Demografia | |||||||||||
| Biztanleria | 148 (2023:  −6) | ||||||||||
| |||||||||||
| Dentsitatea | 8,39 biztanle/km² | ||||||||||
| Zahartzea[1] | % 36,61 | ||||||||||
| Ugalkortasuna[1] | ‰ 41,67 | ||||||||||
| Ekonomia | |||||||||||
| Jarduera[1] | % 0 (2011) | ||||||||||
| Desberdintasuna[1] | % 0 (2011) | ||||||||||
| Langabezia[1] | % 2,37 (2013) | ||||||||||
| Euskara | |||||||||||
| Euskaldunak[1][2] | % 4,10 (2018:  %3,18) | ||||||||||
| Datu gehigarriak | |||||||||||
| Webgunea | http://www.ayto-aras.es/ | ||||||||||
Geografia
Ingurune naturala eta klima
Klima
Arasek Ebro ibaiko depresiogunearen berezko klima mediterraneo-kontinentala dauka. Neguak hotzak, udak beroak, aldaketa termiko handiak, eta euriak nahiko eskasak eta irregularrak izaten dira (batez ere udaberrian eta udazkenean egiten du euria).
Udalerri mugakideak
Arasek Azuelorekin eta Aguilar Kodeskoarekin egiten du muga iparraldean, Bargotarekin ekialdean, eta Vianarekin mendebaldean eta hegoaldean.
Historia
1850eko hamarkadara arte Arasek Armañantzasekin udalerri bakarra osatu zuen.
Ekonomia
Aguilar Kodes eta Azuelo udalerrien artean, Las Llanas de Codés izeneko gunean, Nafarroako gobernuak eraikitako "Codés Azuelo" izeneko parke eolikoa dago. Instalaturiko potentzia 43,20 megawatteko da eta parkearen jabea Acciona Energia da gaur egun.
Demografia
| Arasko biztanleria |
|---|
 |
| Datu-iturria: www.ine.es |
2008ko erroldaren arabera, Espainiaz kanpoko bederatzi etorkin bizi ziren herrian, biztanleriaren %4,62 (Nafarroako batezbestekoaren azpitik).
Politika
Udaletxea
Arasko udaletxeko idazkaria, Aguilar Kodeskoa, Cabredo, Genevilla, Lapoblacion eta Marañongo idazkari ere bada.
- HELBIDEA: Konstituzio Plaza, 13
Udal hauteskundeak
Arasko alkatea PSN alderdiko Francisco Javier Murgiondo Markinez da, 2007ko udal hauteskundeez geroztik. Nafarroako Alderdi Sozialistak aukeraturiko zinegotzi guztiak lortu zituen, aurkeztu zen talde bakarra izan baitzen. Zuri emandako botoak 25 izan ziren (emandako boto guztien %19,84). Eta baliogabeko botoak 13 izan ziren (emandako botoen %9,35)
| Alderdia | Botoak | Aukeratua? |
| Francisco Javier Murguiondo Marquinez (PSN) | 56 | Bai |
| Jose Luis Ibarrondo Los Arcos (PSN) | 56 | Bai |
| Isabel Abecia Diaz de Otazu (PSN) | 49 | Bai |
| Maria Antonia Fernandez Fernandez (PSN) | 48 | Bai |
| Jesus Javier Saenz Gonzalez (PSN) | 47 | Bai |
2011n ez zen zerrendarik aurkeztu[4]. Hortaz, Murgiondok segitzen du alkate.
Alkateak
Hauek izan dira Arasko azken alkateak:
| Alkatea | Agintaldi hasiera | Agintaldi amaiera | Alderdia[5] | |
| Maximino Perez Jubera[5] | 1979 | 1983 | Independenteak | |
| Juan Jose Los Arcos Murguiondo[5] | 1983 | 1987 | Independenteak | |
| Javier Murguiondo Los Arcos[5][6] | 1987 | 1991 | Nafarroako Alderdi Sozialista | |
| Javier Murguiondo Los Arcos[5] | 1991 | 1995 | Nafarroako Alderdi Sozialista | |
| Javier Murguiondo Los Arcos[5] | 1995 | 1999 | Nafarroako Alderdi Sozialista | |
| Jesus Jubera Rubio[5][7][8][9] | 1999 | 2003 | Nafarroako Demokraten Elkargunea | |
| Jose Manuel Saenz Quintero[5][7] | 2003 | 2007 | Agrupación Independiente Aras[10] | |
| Francisco Javier Murguiondo Marquinez[5][9] | 2007 | 2011 | Nafarroako Alderdi Sozialista | |
| Francisco Javier Murguiondo Marquinez[5][11] | 2011 | 2015 | Nafarroako Alderdi Sozialista | |
| Francisco Javier Murguiondo Marquinez[5] | 2015 | 2019 | Nafarroako Alderdi Sozialista | |
| Jesus Carlos Fernandez Rubio[5][12] | 2019 | 2023 | Agrupación Independiente Tres Aras | |
| Jesus Carlos Fernandez Rubio[13] | 2023 | Jardunean | Agrupación Independiente Tres Aras[13][14] | |
Azpiegiturak
Zerbitzuak
Aras "Kodes Mendizerrako Zerbitzuen Mankomunitateko" kidea da. Erakundeak Aguilar Kodeskoan du egoitza nagusia.
Kultura
Jaiak eta ospakizunak
Arasko herriko jaiak Gurutze Santuaren omenez ospatzen dira irailaren 14aren inguruan. Horrez gain, gainontzeko ospakizunen artean herriko patroi diren San Sebastianen eguna urtarrilaren 20an, San Isidro Nekazariaren eguna eta San Rokeren ospakizuna nabarmentzen dira.
Ondasun nabarmenak
Arasko Andre Mariaren eliza Erdi Aroko jatorria duen eraikina da, baina gaur egungo itxura XVI. mendean eginiko zaharberritze baten ondorioa da. Portada errenazentista eta erretaula nagusia daude ikusgai, erretaula 1594an egin zen estilo erromanistan eta Ama Birjinaren bizitzako atalak irudikatzen ditu. Horrez gain, elizaren barruan, San Sebastian, San Roke, Jesusen Bihotza eta Sortzez Garbiaren irudiak gordetzen dira.
Baselizen artean, Kristo Santuaren baseliza XVII. mendean egina eta San Isidro Nekazariaren baseliza nabarmentzen dira. Horrez gain, hegoaldean, Sortako San Joanen komentuaren arrastoak daude: eraikina 1440an eraiki zen eta mende batzuk geroago, XVII. mendean, Bertan behera utzi zuten han bizi ziren abadeek.
Arastar ezagunak
- Vicente de Santa María (1742-1806), misiolari frantziskotarra.
Erreferentziak
Ikus, gainera
Kanpo estekak
| Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Nafarroa |
- (Gaztelaniaz) Arasi buruzko informazioa Nafarroako Gobernuaren webgunean.
- Arasko Kale Nagusia Google Street View-n ikusia.
Datuak: Q1645807
Multimedia: Aras (Navarra) / Q1645807
Liburuak: Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Aras
