Aguilar Kodes
Aguilar Kodes[1] ([aɣuilaɾ koðes̺] euskaraz Euskaltzaindiaren arabera; Arranotegi [aranoteɣi] euskaraz baina ez ofizialki) Nafarroa Garaiko mendebaldeko udalerri bat da, Lizarrako merindadekoa. 94 biztanle zituen 2014. urteko erroldan.
| Aguilar Kodes | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Nafarroa Garaia, Euskal Herria | |||||||||||
 Aguilar Kodesen ikuspegi orokorra. | |||||||||||
| |||||||||||
 | |||||||||||
| Kokapena | |||||||||||
| Herrialdea |  Euskal Herria | ||||||||||
| Lurraldea | Nafarroa Garaia | ||||||||||
| Merindadea |  Lizarra | ||||||||||
| Eskualdea | Vianaldea | ||||||||||
| Administrazioa | |||||||||||
| Estatua |  Espainia | ||||||||||
| Erkidegoa | Nafarroa | ||||||||||
| Izen ofiziala |  Aguilar de Codés | ||||||||||
| Alkatea | Amparo Labeaga Díaz de Zerio (AIAC, indep.) | ||||||||||
| Posta kodea | 31xxx | ||||||||||
| INE kodea | 31008 | ||||||||||
| Herritarra | aguilartar[1] | ||||||||||
| Geografia | |||||||||||
| Koordenatuak | 42°36′46″N 2°23′21″W / 42.6128°N 2.3892°W | ||||||||||
| Azalera | 18,16 km² | ||||||||||
| Garaiera | 731 metro | ||||||||||
| Distantzia | 84,5 km (Iruñetik) | ||||||||||
| Demografia | |||||||||||
| Biztanleria | 76 (2023:  0) | ||||||||||
| |||||||||||
| Dentsitatea | 4,09 biztanle/km² | ||||||||||
| Zahartzea[2] | % 44 | ||||||||||
| Ugalkortasuna[2] | ‰ 153,85 | ||||||||||
| Ekonomia | |||||||||||
| Jarduera[2] | % 0 (2011) | ||||||||||
| Desberdintasuna[2] | % 0 (2011) | ||||||||||
| Langabezia[2] | % 7,55 (2013) | ||||||||||
| Euskara | |||||||||||
| Euskaldunak[2][3] | % 6,50 (2018:  %4,67) | ||||||||||
| Datu gehigarriak | |||||||||||
| Webgunea | http://www.aguilardecodes.es/ | ||||||||||
Izena
Euskaltzaindiaren 1979ko Euskal Herriko udalen izendegia bi forma eman zituen herriarentzat, Agilar eta Arranotegi: bata, grafia euskaratua; eta bestea, asmakuntza.[4] Hala ere, Nafarroa Garaiko herrien izenak arautu dituen Euskaltzaindiaren 155. arauak Aguilar Kodes finkatu zuen euskara baturako araututako izentzat, 2008an.[5]
Geografia
Aguilar Kodes Lizarrako merindadearen mendebaldeko muturrean dago, Arabarekiko mugan.
._Navarra._Spanien.jpg)
Herrigunearen kanpoaldean, Viana eta Kanpezu batzen dituen errepidetik gertu, eta itsasoaren mailatik 736 metrora, Nafarroako Foru Erkidegoko Gobernuak jarritako meteorologia estazioa dago.[6]
Aukeratu beheko zatian urte-tarte bat, urte horiek goian xehetasun handiagoz ikusteko.
Ikusi edo aldatu datu gordinak.
Udalerri mugakideak
Aguilar Kodesek mugakide ditu Cabredo eta Genevilla eta Arabako Santikurutze Kanpezu, iparraldean; Azuelo, ekialdean; Aras, Viana eta Arabako Oion, hegoaldean; eta Lapoblación eta Marañón, mendebaldean.
Auzoak
Herriak auzo hauek ditu: Kale Nagusia, Solana, Auzo Berria, Etxe Merkeak eta Gurutzeko kalea
Historia
1219an Antso Azkarrak hiribildua eratu zuen. Lehen Karlistaldian hainbat borroka izan ziren herriaren inguruetan, eta Tomas Zumalakarregik zuzendutako gizonek herrian hartu behar izan zuten babesa behin baino gehiagotan.
Ekonomia
Parke eolikoa
Aguilar Kodes eta Azuelo udalerrien artean, Las Llanas de Codés izeneko gunean, Nafarroako Foru Erkidegoko Gobernuak eraikitako bi parke eoliko daude, Codés Aguilar eta Codés Azuelo izenekoak. Lehenak 50,00 megawatteko potentzia dauka; eta bigarrenak, 43,20 megawattekoa. Parkeen jabea Acciona Energia da gaur egun.
Demografia
| Aguilar Kodesko biztanleria |
|---|
 |
| Datu-iturria: www.ine.es |
2008ko erroldaren arabera, Espainiaz kanpoko hiru etorkin bizi ziren herrian, biztanleriaren %2,73 (Nafarroako batezbestekoaren azpitik).
Politika
Udaletxea
- HELBIDEA: Herriko Plaza, z. g.
Alkateak
Hauek izan dira Aguilar Kodesko azken alkateak:
| Alkatea | Agintaldi hasiera | Agintaldi amaiera | Alderdia | |
| 1979 | 1983 | Independenteak[7] | ||
| 1983 | 1987 | Aliantza Popularra/Alderdi Demokrata Popularra/Batasun Liberala[7] | ||
| 1987 | 1991 | Nafarroako Alderdi Sozialista[7] | ||
| 1991 | 1995 | Kudeaketa batzordea[7] | ||
| 1995 | 1999 | Kudeaketa batzordea[7] | ||
| 1999 | 2003 | |||
| 2003 | 2007 | Nafar Herriaren Batasuna[7] | ||
| Amparo Labeaga Diaz de Cerio | 2007 | 2011 | Agrupacion Independiente Aguilar de Codes[7] | |
| Amparo Labeaga Diaz de Cerio | 2011 | 2015 | Agrupacion Independiente Aguilar de Codes[7] | |
| Carlos Diaz de Cerio Perez[7] | 2015 | 2019 | Independenteak | |
| Jesus Angel Amescua Martinez de Rituerto[7] | 2019 | Jardunean | Agrupacion Independiente Aguilar de Codes[8] | |
Azpiegiturak
Garraioak
La Estellesa autobus konpainiak Aguilar Kodes eta Iruñea bitarteko autobus linea ustiatzen du. Lineak bi zerbitzu ditu Aguilar Kodesko noranzkoan, eta lau zerbitzu kontrako noranzkoan. Linearen ibilbidea honako hau da:
- Aguilar Kodes - Cabredo - Marañon - Genevilla - Zuñiga - Antzin - Murieta - Lizarra - Villatuerta - Zirauki - Mañeru - Gares - Obanos - Legarda - Zizur Nagusia eta Iruñea
Zerbitzuak
Aguilar Kodes Kodes Mendizerrako Zerbitzuen Mankomunitateko kidea da. Erakundearen egoitza nagusia Aguilar Kodesen bertan dago, Plaza Nagusian.
Euskara
Nafarroako Foru Erkidegoko Gobernuak gobernuak onartutako Euskararen Foru Legeari jarraituz, Aguilar Kodes eremu ez-euskaldunean dago. Hori dela eta, hizkuntza ofizial bakarra gaztelania da. 2001eko erroldan, herritarren % 2,04k zekiten euskaraz hitz egiten.
Jaiak
Aguilar Kodesko jaiak Santa Barbararen eta San Kristobalen omenez ospatzen dira. Erromeriak antolatzen dituzte izen bereko baselizetara.
Ondasun nabarmenak
- Gurutze Santuaren parrokia
- San Bartolome baseliza
- San Kristobal baseliza
- San Jose baseliza
Aguilartar ezagunak
- Joaquin Martinez de Zuñiga (1760-1818), elizgizon eta historialaria.
- Juan Antonio Guergué (1789-1839), militarra.
- Domingo Hergueta (1856-1940), historialaria.
Erreferentziak
Ikus, gainera
Kanpo estekak
| Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Nafarroa |
- (Gaztelaniaz) Aguilar Kodesko Udalaren webgunea.
- (Gaztelaniaz) Aguilar Kodesi buruzko informazioa, Nafarroako Foru Erkidegoko Gobernuaren webgunean.
- Herriko sarrera, Google Street View zerbitzuan.
Datuak: Q1635769
Multimedia: Aguilar de Codés / Q1635769
Liburuak: Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Aguilar Kodes
