Makirriain (Ezkabarte)
Makirriain[1][a] (olaibarreraz: Makerriain)[b] Ezkabarte ibarreko kontzeju bat da, Euskal Herriko Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta. Iruñeko merindadean eta Iruñerria eskualdeko Ibarrak azpieskualdean dago, Iruñea hiriburutik 9,8 kilometrora. 2020 urtean 81 biztanle zituen.
| Makirriain | ||
|---|---|---|
 Nafarroa Garaia, Euskal Herria | ||
 Herriko etxe tradizional bat | ||
 | ||
| Kokapena | ||
| Herrialdea | Nafarroa Garaia | |
| Eskualdea | Ibarrak (Iruñerria) | |
| Udalerria | Ezkabarte | |
| Administrazioa | ||
| Mota | kontzeju | |
| Izen ofiziala |  Makirriain | |
| Posta kodea | 31194 | |
| Herritarra | makirriaindar, makerriaindar | |
| Geografia | ||
| Koordenatuak | 42°52′20″N 1°38′40″W / 42.87222°N 1.64444°W | |
| Azalera | 1,97 km² | |
| Garaiera | 559 metro | |
| Distantzia | 9,8 km (Iruñetik) | |
| Demografia | ||
| Biztanleria | 81 (2020:  1) | |
Bertako biztanleak makirriaindarrak (olaibarreraz: makerriaindarrak) dira.
Izena
Makirriain edo Makerriain toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:[2]
- Makirreg (1098)
- Maquirreng (1098)
- Maquirein (1158)
- Maquirriein (1174)
- Maquiirriain (1268)
- Maquirian (1275)
- Maquerenh (1279)
- Maquiriayn (1341)
- Maquiriain (1366)
- Maquirriain (1534)
- Macaryayn (1587)
- Maquirriain (1802)
- Maquerriain (1829)
- Makiriain (1928)
- Makirriain (1966)
- Makirriain (2009)
Ezaugarriak
Armarria
Makirriaingo armarria Ezkabarteko armarria da. Armarri honek honako blasoi hau du:[3]
| « | Armarri erdibituta: lehen hondo urdin batez eta aurrean urrezko arrano batez osatuta dago eta bigarren hondo hori batez eta aurrean lehoi gorri batez. | » |
Geografia
Makirriain Ezkabarte ibarrean dago, Iruñeko merindadean.
Ingurune naturala eta kokapena
Ezkabarte udalerria Iruñeko saihesbideak (PA-30) eta N-121-A errepide nagusiak zeharkatzen dute, baita Aitzoainekin lotzen den tokiko errepide batek ere. Udalerriaren erliebea Ultzama ibaiaren ibarrak definitzen du ekialdean, eta Pirinioaurreko lur-eremu menditsu batek gainerako lurraldean. Hegoaldean, gainera, Ezkaba mendia nabarmentzen da (895 metro), Iruñearekiko eta haren metropoli-eremuarekiko hegoaldeko muga egiten duena.
Klima eta landaredia
Ezkabartek klima atlantiarra dauka, urteko batez besteko balioek erakusten duten moduan. Urteroko prezipitazioak 1.000mm eta 1.400mm bitartekoak dira, eta tenperaturak 10 eta 13 gradu artekoak. Egun euritsuak 120 inguru izaten dira. Euria urte osoan zehar egiten badu ere, uda garaian hilabete bateko lehortea izan ohi da.
Prezipitazio ugariek eraginda, landaredia eta basoak ugariak dira. Basa pinuak, pagoak eta beste hainbat zuhaitz espezie daude ibarreko basoetan.
Estazio meteorologikoa
Ezkabarten ez dago estazio meteorologikorik. Hala ere, Txulapain pareko udalerrian, estazio bat dagoen Beltzuntze kontzejuan, itsasoaren mailatik 530 metrora, Nafarroako Gobernuak 1988an jarritako estazio meteorologikoa dago.[4]
 Datu klimatikoak (Beltzuntze, 1988-2022)  | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
| Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) | 18.0 | 20.0 | 25.0 | 28.0 | 33.3 | 39.5 | 40.3 | 40.5 | 37.0 | 30.0 | 22.0 | 17.1 | 40.5 |
| Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | 8.5 | 10.0 | 13.3 | 16.3 | 20.0 | 25.3 | 27.6 | 27.8 | 23.9 | 19.1 | 12.1 | 8.9 | 17.7 |
| Batez besteko tenperatura (ºC) | 5.2 | 6.0 | 8.6 | 11.3 | 14.4 | 18.9 | 21.1 | 21.3 | 18.1 | 14.4 | 8.7 | 5.6 | 12.8 |
| Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | 1.9 | 2.0 | 3.8 | 6.2 | 8.8 | 12.6 | 14.7 | 14.8 | 12.3 | 9.6 | 5.3 | 2.3 | 7.9 |
| Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) | -8.0 | -8.0 | -9.0 | -1.8 | -1.0 | 2.0 | 7.0 | 8.0 | 4.0 | -2.0 | -7.0 | -10.0 | -10.0 |
| Pilatutako prezipitazioa (mm) | 113.4 | 100.1 | 95.5 | 106.3 | 74.5 | 63.0 | 34.7 | 35.8 | 57.1 | 80.4 | 134.8 | 112.6 | 1008.3 |
| Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm) | 75.0 | 49.0 | 57.5 | 63.0 | 44.0 | 63.0 | 45.0 | 84.0 | 72.0 | 63.0 | 80.5 | 122.0 | 122.0 |
| Prezipitazio egunak (≥ 1 mm) | 13.8 | 12.8 | 12.3 | 14.9 | 12.4 | 8.7 | 6.6 | 6.3 | 8.7 | 11.8 | 16.0 | 13.9 | 138.0 |
| Elur egunak (≥ 1 mm) | 0.1 | 0.2 | 0.4 | 0.4 | 0.4 | 0.2 | 0.3 | 0.2 | 0.0 | 0.0 | 0.1 | 0.1 | 2.2 |
| Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua[5] | |||||||||||||
Aukeratu beheko zatian urte-tarte bat, urte horiek goian xehetasun handiagoz ikusteko.
Ikusi edo aldatu datu gordinak.
Historia
Noble-jaurerria izan zen, Eneko Sanz Erraondok 1098an Leireko San Salbatore monasterioari utzi zion arte, Iruñeko katedralarentzat gordetako lursail bat izan ezik.
1594. urtean eztabaida biziak izan ziren Eusako apaizaren eta Makirriainekoen eta Ezkabarteko gainerako herrien artean, bikarioak uste baitzuen Eusako gurutzea lehen postuan zegoela eskualdeko ermitetara egiten ziren prozesioetan. Auzia epaitegietara eramanda, epaiak arrazoia eman zion eusatarrari, Eusaren gurutzea besteen aurretik jarririk.[6]
XX. mendearen hasieran, Juan Manuel Espoz Bergara jaunak irakaskuntza hobetzeko sortutako fundazio bat zegoen, Ongintzako Batzorde Probintzialaren babespean. Haurrentzat bereizitako eskolak mantentzen zituen herrian.[7]
Demografia
2020 urteko erroldaren arabera 81 biztanle zituen Makirriainek.[8]
| 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 50 | 54 | 53 | 58 | 64 | 66 | 72 | 75 | 74 | 72 | 69 | 68 | 75 | 79 | 70 | 70 | 75 | 81 | 76 | 81 |
Kultura
Euskara
Luis Luziano Bonapartek, 1869an, Ezkabarteko herri guztiak sailkatu zituen, hegoaldeko goi-nafarrera euskalkian.[9]
Koldo Zuazok, 2010ean, Ezkabarte ez-euskal-eremuan sailkatu zen.[10]
Ibar honetan hitz egiten den euskarak bere berezitasunak ditu. Horregatik sailkatzen da Olaibarreraz. Euskara batuaren itzalean alfabetatutako hainbat euskaldun baden arren, Goñerriko mintzaira zaharrak hiztun gaberik dakite.
Nafarroako Gobernuak onartutako Euskararen Foru Legearen arabera, Ezkabarte eremu mistoko udalerria da, eta hori dela eta, euskarak eskubide batzuk ditu. 2010ko erroldaren arabera, herritarren %12,35k zekien euskaraz hitz egiten eta 2018n % 16,70k.
Jaiak
- San Martin jaiak, azaroaren bigarren asteburuan
Ondasun nabarmenak
- San Martin eliza, XII. mendeko kristau eliza, erromaniko estiloan.
Makirriaindar ospetsuak
- Jesus Moriones (1934-), txirrindulari.
- Iosu Eskiroz (1998-), pilotari.
Oharrak
Erreferentziak
Ikus, gainera
Kanpo estekak
Datuak: Q12262900
Multimedia: Makirriain / Q12262900
