Nafarroako Foru Aldundia

Nafarroa aldundia Espainiako probintziako aldundi gisa sortu zen, Nafarroako Erresumako Aldundia ordezkatzeko.1867 eta gero, Foru "abizena" hartu zuen^[2]. Beraz, aurrekaria Erresumako Aldundi hori izan zuen, indarrez desegina Lehen Karlistaldiaren erdian. Honek XV. mendetik 1501era sei ahaldun izan zituen^{[erreferentzia behar]}, bina Nafarroako Gorteetako estatu bakoitzak eta 1678tik 1839ra zazpi: eklesiastikoa bat, bi militarra eta lau hiriek. Helburua zergak kudeatzea eta foruak defenditzea zituen. Hala ere, gertuko Aragoiko Erresumaren Aldundi Orokorrak baino diru eta botere gutxiago izan zituen^[Noiz?][1].

1836an sortu zen, eta Nafarroako Erresuma de facto indargabetzen zuen. Lehendabiziko aldundiak zazpi ahaldun zituen: merindade bakoitzak bana, Iruñea eta Lizarra izan ezik. Horiek bi zituzten, beren biztanleria eta aberastasunak zirela eta. Erakunde berriak lehen Erresumako Aldundiak eta Nafarroako Batzordeak zituen helburu eta eginbeharrak batu zituen, baina ez zen organo subiranoa. Horrela 1833an Javier de Burgosen diseinuak agindutako Espainiaren probintzia erregimenarekin bat egin zuen Nafarroak.

1841an, Foruak Eraldatzeko Legea ezarri ondoren, bere antolakuntza laster aldatu zuten:

Gainera 13. artikuluak gobernadore zibil herrialdeko aginpide zibil nagusien bilakatu zuen, Espainiako probintzien moduan^[3].

1898an kontsultarako erakundea sortu zuen: Foru Batzordea hain zuzen ere, 1979an Nafarroako Parlamentuak ordezkatu zuena.

Nafarroako Foru Aldundiak 1839 eta 1984 artean iraun zuen, eta urte hartan Nafarroako Gobernuak ordezkatu zuen. Hura 1982ko Nafarroako Foru Eraentza Berrezarri eta Hobetzeari buruzko Lege Organikoak sortutako erakundea da.

Foru Aldundiaren presidentea Nafarroako Gobernadore Zibila izan zen. Espainiako Gobernuak aukeratzen zuen eta gutxitan izan zen nafarra^[4] 1979ko urtarrila eta gero, kargu biak banatu egin ziren^[5].

• 1979ko apirila: Jaime Ignacio del Burgo.
• 1980ko iraila: Juan Manuel Arza Muñazuri.
• 1984ko urtarrilaren 14a: Jaime Ignacio del Burgo.

Nafarroako Gobernu bilakatu zen.

Kargu nagusia Gobernadore Zibilak zuenez, barneko kargu nagusia ahaldun nagusiordearena izan zen. Hona hemen zerrenda:

1930ean sortutako Batzorde kudeatatzailea

1930eko urtarrilean Dámaso Berenguer, Miguel Primo de Rivera uko egin ondoren Espainiako presidentea, 1923 eta aurreko ahaldunak berreskuratu zituen^[6].

1931n sortutako Batzorde kudeatatzailea

Errepublikano-socialista blokearen presioa zela eta, Gobernuak Batzorde kudeatatzaile aukeratu zuen apirilaren 25ean. 1933ko ekainean Gobernuak aginduta bete gabeko lau postuak aukeratu zuen 1934ko urtarrilera arte^[6].

1935ean sortutako Batzorde kudeatatzailea

1934ko Iraultza eta gero, Nafarroako 32 ezkertiar udalak indargabetu zituzten eta kargu berriak aukeratu behar izan zituzten aldundirako^[7]:

1979ko apirilaren 3an lehendabiziko Nafarroako Parlamenturako hauteskundeen ondorioz, 1979ko urtarrilaren 25an argitaratutako aginduak sortutako Nafarroako Gobernua aukeratu zuten^[8].

Orduan Nafarroa Garaia zazpi hauteskunde-barrutitan banatu zuten: merindade bakoitzak bana izanik, Iruñea ez ezik (honek bi zeuzkan). Parlamentarioak era proportzional batean aukeratu zituzten: 10 Lizarran, 9 Erriberin, 18 Iruñeko hirian, 13 Iruñerrian, 9 Zangozan eta 11 Tuteran. Barutietako bost bozkatuenek ahaldun bihurtu eta Nafarroako Gobernu edo Aldundiaren presidente aukeratu zuten. Sistema orduko Ahaldun nagusiordea zen Amadeo Marcok Adolfo Suárez Espainiako presidentearekin eta Rodolfo Martín Villa barne ministroarekin adostu zuen^[9]. Hona hemen Jaime Ignacio del Burgok zuzendutako gobernu berria:

• Nafarroako jauregia
• Gipuzkoako Foru Aldundia
• Arabako Foru Aldundia
• Bizkaiko Foru Aldundia