Serengeti Parke Nazionala

Serengeti izena masai leinuak ematen dion siringet hitzetik dator eta "amaiera gabeko lautada" esan nahi du^[3].

Zokalo edo basamentu multzoa honako hauek osatzen dute: Arkear Nyanzian sistemako haitz berdeak (2,81 – 2,63 Gu adinekoak), granito-gneiss arkear intrusioak (2,72 – 2,56 Gu adinekoak), orain dela 180 Mu altxatu zirenak muino lekuko eta muino luzexkak osatuz; Mozambikeko gerriko neoproterozoikoa, kuartzitaz eta granitoz osatua, eta Ikorongo talde neoproterozoikoa, hareharriz, harriz (xale) eta silizioz osatua. Parkearen hego-ekialdean, neogenoen garaiko arroka bolkanikoa eta Ol Doinyo Lengai holozenoren garaiko errauts bolkanikoa daude. Grumeti, Mara, Mbalageti eta Orangi ibaiak mendebaldera doaz, Victoria aintzirara; Oldupai ibaia, berriz, ekialdera doa, Olbalbaleko zingiretara^[4].

Parkearen ekialdean, Serengeti sumendien belardiak daude, Tropikal Larreen Ekogunea dena. Belardiak duela 150.000 urte lehertu zen Kerimasi sumendiaren errauts bolkanikoen metaketetan hazten dira, eta baita Ol Doinyo Lengai sumendiaren erupzioetan ere, zeinak kareharrizko tuff geruzak eta lurzoru kalzitiko gogorra (bertisolak) sortu zituen sumendiek sortutako laba natrokarbonatitaren agregazio azkarraren ondorioz^[5][6][7].

Masai jendeak abereak bertan bazkatzen zituen aurreneko esploratzaile europarrak iritsi baino 200 urte lehenago.

1892an Oscar Baumann esploratzaile eta geografo alemaniarra iritsi zen Serengetira eta hiru errinozero ehizatu zituen Ngorongororen kraterraren inguruan^[8]. 1913an Stewart Edward White esploratzaile britainiarrak lautadaren iparraldeko eremua esploratu zuen. 1920ko hamarkadan itzuli zen, Seronera ingurura orduan. Hiru hile egin zituen bertan eta hark eta haren taldekideek 50 lehoi akatu zituzten^[9]. Lehoien ehiza intensiboa gertatu zen orduan eta haien kopurua jaisten zihoala ikusita 1930ean britainiarrek Serengeti hegoaldea eta ekialdea hartuko zituen 2.286 km²-ko azalerako eremu bat babestea erabaki zuten. 1940an parke nazional bihurtu zuen Tanganikako gobernuak eta 1948an babes gorena eman zitzaion. Masai leinuak baino ez zuen bertan libreki ibiltzeko baimena. 1951. urtean muga berriak ezarri zitzaizkion erreserbari^[10].

1959an parke nazionalaren ekialdeko 8.300 km²-ko eremua banatu egin zen eta Ngorongoro Kontserbazio Eremua sortu zen, masai jendearen nekazaritza tradizionala bermatu asmoz. 1981ean Serengetiko parke nazionalak 12.950 km²-ko azalera zuen, Serengeti lautadaren erdia baino gutxiago^[11]. Gaur egun 14.750 km²-ko azalera hartzen du^[12].

Serengeti parke nazionala Tanzaniaren ipar-mendebaldean kokaturik dago. Iparraldean Kenya du eta bertako Masai Mara parkearekin bat egiten du. Hego-ekiladean Ngorongoro Kontserbazio eremua du, hego-mendebaldean hiru joko-erreserba, Maswa, Ikorongo eta Grumeti. Joko-erreserbak animaliak libre bizi baina kirol gisa ehizaldi kontrolatuak egiten diren eremuak dira.

Serengetiren paisaia nahiko anitza da. Lautadetan sabanak eta belardi zabalak nagusitzen dira eta muinoetan basoak daude. Ibaiertzetako ekosistemak ere aurkitzen dira. Antzinako sumendien jarduerak zizelkatu zuen Serengetiren lurraldea, horrela muinoak eta krater zaharrak nabaritzen dira lautada zabaletan. Eguraldiak izugarri baldintzatzen du basabizitza, beroak eta haizeak urte-sasoiaren arabera animaliak migratzera bultzatzen baitituzte. Pakean urte osoan ura duen ibai bakarra Mara ibaia da, Masai Mara parkean hasi eta Victoria aintzirarako bidean Serengeti zeharkatzen duena.

Parkean hiru eremu desberdintzen dira:

• Serengetiko lautadak: zuhaitzik apenas dagoen belardi zabalak dira, parkearen hegoaldean aurkitzen dira. Tarteka granitozko muino lekuko ugari aurkitzen dira eta hor kokatzen dira harrapariak belarjale talde handiak ikuskatzeko.
• Mendebaldeko korridorea: Grumeti eta Mbalageti ibaiek osatzen duten pasabidea da. Ibaiertzetako landaretza aurkitzen da. Altuera txikiko mendilerro batzuk ere badira ibaien inguruan. Animalien migrazio handiak maiatza eta uztaila artean zeharkatzen du korridorea. Victoria aintzirara hurbiltzean korridorea estutu egiten da.
• Serengetiren iparraldea: baso zabalek eta muinoek markatzen dute paisaia. Isolatu samarra dagoen eremua da.

Bost ugaztun aipagarrienak

Serengeti parke nazionalean aurkitzen diren bost animalia aipagarrienak lehoia, lehoinabarra, elefantea, afrikar bufaloa eta errinozeroa dira.

Afrikan dagoen lehoi populazio handiena dago Serengetin. 3.000 aletik gora bizi dira bertan eta 2005. urtean Lehoien Kontserbazio Unitatea osatu zen Serengeti eta Masai Mararen artean^[13]. Lehoinabar afrikarraren dentsitatea 5'41 100 km²-koa da sasoi lehorrean^[14].

Ezkutuko ehizak eraginda elefante afrikarraren kopurua asko jaitsi zen 1980. hamarkadan. Ordutik aurrera babes neurriak hartu dira eta 2014an 5.000 ale baziren dagoeneko. Bufaloarekin ere beste hainbeste gertatu zen eta 2008an dagoeneko 28.524 bufalo kontatu ziren^[15]. Errinozeroarekin ez da ordea hainbesteko arrakastarik izan eta gaur egun 50 ale baino gutxiago daude parkean. Hauek belar luzeak jaten dituzte eta sasoi lehorrean ohikoak diren suteak oztopo izan dira errinozeroaren populazioa handitzeko^[16].

• 
  Lehoia.
• 
  Afrikar lehoinabarra.
• 
  Afrikar elefantea.
• 
  Afrikar bufaloa.
• 
  Errinozero beltza.

Gainerako ugaztunak

Ugaztunen aniztasuna oso handia da.

• Harrapariak: Gepardoa, hiena pikarta, bi txakal espezie, otso afrikarra, azkonar eztijalea, hiena marraduna, karakala, serbala, zazpi mangosta espezie eta bi igaraba espezie.
• Belarjaleak: ñu urdina, hipopotamoa, fakokeroa, jirafa, zebra arrunta, Grant zebra, Thompson gazela, afrikar altzea, uretako antilopea, inpala...
• Primateak: babuinoak (Papio cynocephaluseta Papio anubis), Erythrocebus patas, Chlorocebus pygerythrus eta Colobus guereza^[17].

Narrastiak

Narrasti aipagarrienak Nilotar krokodiloa, lehoinabar dortoka, Pelusios sinuatus dortoka, Agama agama, Nilotar baranoa, kamaleoia, Seba pitoia, manba beltza, kobra listukaria eta Bitis arietans sugegorria dira.

Hegaztiak

500 hegazti espezietik gora zerrendatu dira parkean. Aipagarrienak honako hauek dira:

Ostruka, idazkaria, Kori basoiloa, kurrilo koroatua, ibis sakratua, pintada arrunta, Goliat lertxuna, koartzatxo itzaina, lertxuntxo beltza, amiamoko zuria, marabua, flamenko txikia, Afrikako arrano arrantzalea, pelikano grisa, Egiptoar antzara, zorri-zozo mokogorria, Pternistis rufopictus, Vanellus armatus, Bubalornis niger, Bucorvus leadbeateri, Sarkidiornis melanotos, Ephippiorhynchus senegalensis, Mycteria ibis, Burhinus capensis, Balaeniceps rex, Ciconia abdimii, Scopus umbretta, Bostrychia hagedash, Tockus ruahae, Polemaetus bellicosus, Agapornis, Plectropterus gambensis eta hainbat sai espezie^[18].

Lurrean gertatzen den migrazio luzeena da. 800 kilometro inguruko ibilbidea egiten dute ugaztun handiek. Ibilbidearen hegoaldean Ngorongoro Kontserbazio Eremua aurkitzen da eta bertan 500.000 ñu inguru jaiotzen dira urtarrila eta martxoaren artean. Martxoan hasten da sasoi lehorra eta 1'5 milioi ñuk eta 250.000 zebrak iparralderanzko bidea hartzen dute, Masai Mara Erreserbara. Thompson gazela eta afrikar altzea gehitzen zaizkie bidean. Apirila eta maiatza artean mendebaldeko korridorea zeharkatu eta Masai marara iristen dira. Bidean ordea Grumeti eta Mara ibaiak zeharkatu behar dituzte eta 3.000 krokodilo izaten dituzte uretan zain. Urrian amaitzen da sasoi lehorra eta animaliek atzera bideari ekiten diote. Serengetira itzultzen direnean lehoiak izaten dituzte zain^[1].

Urtero 250.000 ñu eta 30.000 zebra hiltzen dira harraparien erruz, ibaietan itota, nekeak jota, egarriz edo gaixotasunen erruz^[1].

UNESCOk Gizateriaren ondare izendatu zuen 1981. urtean. II. kategoriako babesturiko eremua da eta Naturaren Kontserbaziorako Nazioarteko Elkarteak kudeatzen du. Honek ekosistemak eta prozesu ekologikoak zaintzea du helburu^[19]. Administratiboki Tanzaniako parke nazionalen arduradunaren menpe daude herrialdeko parke nazional eta natura erreserbak.

Serengeti parke nazionalean dagoen basabizitzak hainbat mehatxu larri ditu:^[20]

• Mau Basoaren deforestazioak Mara ibaiaren hidrologia aldatu egin du.
• Espezie inbaditzaileak agertu dira; Chromolaena odorata, Opuntia, Tanacetum partheniumeta Tithonia rotundifolia esate baterako.
• Parkearen inguruan biztanleria asko handitzen ari da. 1996ko ikerketa batek parkearen mendebaldeko ertzean populazioaren urteroko igoera %4-oa zela adierazi zuen. Honek nekazaritza eta abeltzaintzarako lur gehiago erabiltzea dakar.
• Ezkutuko ehizak mehatxu handia izaten jarraitzen du. World Conservation Monitoring Centre elkarteak 2001ean egindako ikerketaren arabera urtero 200.000 animalia hiltzen dituzte ezkutuko ehiztariek.

• Webgune ofiziala