ایرباس ای۳۸۰، (به انگلیسی: Airbus A380) هواپیمای مسافربریپهنپیکر، چهار موتوره و دو طبقه است که توسط شرکت ایرباس طراحی و ساخته شده‌است. این هواپیما هم‌اکنون بزرگترین هواپیمای مسافربری در جهان به‌شمار می‌رود.
ساخت ایرباس ای۳۸۰ از ۱۹۹۶ میلادی با پروژه‌ای به‌نام ای۳ایکس‌ایکس (به انگلیسی: A3XX) آغاز شد و از ۱۹۹۸ میلادی با نام کنونی شناخته می‌شود.[۳] نخستین پرواز آزمایشی آن در ۲۷ آوریل ۲۰۰۵ میلادی از تولوزفرانسه بود. دو سال پس از آن در ۲۵ اکتبر ۲۰۰۷ میلادی نخستین پرواز بازرگانی آن از سنگاپور به سیدنی، برای شرکت هواپیمایی سنگاپور انجام شد.
ایرباس ای۳۸۰ توانایی جابجایی شمار زیادی مسافر دارد و کاربرد آن در سفرهای بین‌المللی و مسافت‌های طولانی است. شمار صندلی اندازه استاندارد آن با سه کلاس مسافربری، بیش از ۵۲۵ نفر و برد آن هشت هزار مایل دریایی است. در مدل‌هایی که تنها دارای یک کلاس اقتصادی هستند این گنجایش تا ۸۵۳ نفر نیز قابل گسترش است. علی‌رغم اندازه بزرگ این هواپیما، ای۳۸۰ براساس اندازه‌های معمول و استوانه‌ای شکل، همانند بوئینگ ۷۴۷ ساخته شده و بدنهٔ آن تنها اندکی از بوئینگ ۷۴۷ پهن‌تر است.
در نمای ظاهری، ای۳۸۰ دارای بال‌هایی است که در بخش پائین بدنه نصب شده‌اند (Low-Mounted) و اندکی متمایل به عقب هستند و چهار نقطه برای اتصال موتور در آن‌ها پیش‌بینی شده‌است. بخش ارابهٔ فرود هواپیما ۲۲ چرخ دارد که شیوهٔ جاگذاری آن‌ها مانند چرخ‌های بوئینگ ۷۴۷ و بوئینگ ۷۷۷ است. این نوع طراحی در بخش ارابهٔ فرود با بیشتر باندهای فرود در فرودگاه‌های بزرگ سازگاری دارد. با وجود مساحت زیاد بال‌های هواپیما در بیشتر فرودگاه‌های بزرگ با باند پهن، دو هواپیمای ای۳۸۰ می‌توانند از کنار یکدیگر عبور نمایند.
در سال ۲۰۲۱ میلادی شرکت ایرباس ساخت بزرگترین هواپیمای جهان را به دلیل فروش کمتر از انتظار، متوقف کرد.[۴][۵]
پس از گذشت بیش از ۲۰ سال از ورود هواپیمای موفق بوئینگ ۷۴۷ به خدمت، نیاز به ساخت هواپیمایی تازه‌تر و به‌روزتر احساس می‌شد که از پیشرفت‌های عمده در فناوری طراحی، مواد و روش‌های تازه ساخت استفاده نماید. در اوایل دهه ۱۹۹۰ میلادی شرکت‌های هواپیماسازی ایرباس با طرح ای۳ایکس‌ایکس و بوئینگ با طرح ۷۴۷ایکس و مک‌دانل داگلاس با طرح ام‌دی-۱۲ فعالیت خود را برای ورود به این بازار آغاز کردند. طرح ام‌دی-۱۲ پس از مدتی به علت شکست در بازاریابی توسط مک‌دانل داگلاس کنار گذاشته شد و پس از خریده‌شدن این شرکت توسط بوئینگ در سال ۱۹۹۷ میلادی عملاً مک‌دانل داگلاس از دور رقابت‌ها خارج شد.[۶]
هدف شرکت ایرباس برای پروژه‌ای۳ایکس‌ایکس در ابتدا تولید هواپیمای غول‌پیکر تازه‌ای بود که هزینهٔ عملیاتی آن ۱۵٪ درصد از هزینه‌های عملیاتی بوئینگ ۷۴۷-۴۰۰ کمتر باشد. در همین حال طرح ۷۴۷ایکس شرکت بوئینگ برای رقابت با ایرباس، تغییر هواپیمای ۷۴۷ مدل ۴۰۰ برای افزایش ظرفیت مسافر و کاهش هزینه‌های عملیاتی شود. اما بوئینگ نتوانست توجه شرکت‌های هواپیمایی را به سرمایه‌گذاری جلب کند و در سال ۲۰۰۱ میلادی طرح ۷۴۷ را کنار گذاشت.[۶]
بحران مالی جنوب شرق آسیا در اواخر دهه ۱۹۹۰ شرکت ایرباس را وادار کرد که طرح ای۳ایکس‌ایکس را به شیوه‌ای تغییر دهد که هزینه‌های عملیاتی آن تا ۲۰٪ درصد کمتر از هزینه‌های عملیاتی بوئینگ ۷۴۷-۴۰۰ باشد تا شرکت‌های هواپیمایی را به سرمایه‌گذاری تشویق کند. طرح نهایی ایرباس منجر به ساخت نخستین هواپیمای مسافربری کاملاً دو طبقه شد. این هواپیما همچنین از برتری‌هایی چون کاهش چشمگیر مصرف سوخت، استفاده از فناوری‌های تازه در ساخت مواد کامپوزیت، پیشرانه‌های مدرن و کاهش هزینه‌های نگهداری نسبت به هر صندلی برخوردار بود.[۶]
طرح ای۳ایکس‌ایکس در نهایت به‌ای۳۸۰ تغییر نام داد. این هواپیما در سال ۲۰۰۲ میلادی وارد مرحله تولید و ساخت نخستین نمونه بازرگانی هواپیمای ایرباس ای۳۸۰ از مه ۲۰۰۴ آغاز شد. نخستین پرواز این هواپیما نیز سپس، با موتورهای رولز-رویس لیمیتد انجام شد و از اواخر سال ۲۰۰۷ وارد خدمت ناوگان هوایی شرکت هواپیمایی سنگاپور و دیگر شرکت‌های سفارش دهنده شد.[۶]
مشخصات فنی
خدمه:
دو نفر: یک خلبان و یک کمک خلبان.
مقایسه ابعاد بوئینگ ۷۴۷ با ایرباس A380تعداد مسافران:
ای۳۸۰–۸۰۰ دستکم ۵۵۵ نفر در سه کلاس یا ۸۴۰ نفر در یک کلاس.
نمونهٔ نخستی که با نام ای۳ایکس‌ایکس-۵۰ یا ای۳ایکس‌ایکس-۵۰آر شناخته می‌شد و برای برد پروازی بیشتر ولی با تعداد مسافر ۴۸۳ نفر پیشنهاد شده بود.
ای۳۸۰–۸۰۰
نمونهٔ نخستی که پیشتر ای۳ایکس‌ایکس-۱۰۰ شناخته می‌شد و نخستین مدل ساخته شده بر پایه جابجایی ۵۵۵ مسافر است.
ای۳۸۰–۸۰۰سی۷
نمونه‌ای که بر پایه جابجایی مسافر و بار بر پایه مدل ای۳۸۰–۸۰۰ پیشنهاد شد و دارای ۷ سکوی جابجایی بار بود.
ای۳۸۰–۸۰۰سی۱۱
نمونه‌ای که بر پایه جابجایی ترکیبی از مسافر و بار پیشنهاد شد و دارای ۱۱ سکوی جابجایی بار بود.
ای۳۸۰–۸۰۰اف
مدلی که در ابتدا به نام ای۳ایکس‌ایکس-۱۰۰اف شناخته می‌شد و بر پایه مدل ای۳۸۰–۸۰۰ برای جابجایی بار در نظر گرفته شده بود و دارای ۲۵ سکو در طبقهٔ فوقانی، ۳۳ سکو در طبقهٔ اصلی، و ۱۳ سکوی جابجایی بار در طبقهٔ زیرین بود.
دارای ظرفیت جابجایی ۵۵۵ مسافر.
ای۳۸۰–۸۰۰اس
مدلی بر پایه ایرباس ای۳۸۰–۸۰۰ است که برد پروازی در آن کاهش یافته‌است.
ای۳۸۰–۹۰۰
در ابتدا با نام ای۳ایکس‌ایکس-۲۰۰ شناخته می‌شد و دارای بدنه‌ای کشیده‌تر برای جابجایی ۶۵۶ مسافر است.
ای۳۸۰–۹۰۰اس
مدلی بر پایه ایرباس ای۳۸۰–۹۰۰ است که برد پروازی در آن، کاهش یافته‌است.
این هواپیما توسط چهار دستگاه موتور توربوفن نیرودهی می‌شود که هر یک بیشینه ۷۰٬۰۰۰ پوند نیرو تولید می‌کنند. بسته به نوع سفارش، این هواپیما به موتورهای بریتانیایی رولز-رویس هلدینگز (رولز-رویس ترنت ۹۰۰) یا موتورهای آمریکایی ساخت شرکت‌های جنرال الکتریک و پرت اند ویتنی (Engine Alliance GP7000) مجهز می‌شوند. به وسیله این موتورها عملیات برخاست می‌تواند در باندی تقریباً به طول ۳ کیلومتر در سطح دریا در دمای ۱۵ درجه بالای صفر با بیشینه وزن انجام پذیرد. هر یک از این موتورها در مقایسه با موتورهای هواپیمای بوئینگ ۷۴۷ حدود ۷٬۰۰۰ پوند بیشتر قدرت دارند، که البته با توجه به وزن بیشتر هواپیمای ایرباس ای۳۸۰ که به مراتب از جامبوجت بالاتر است چنین مسئله‌ای طبیعی جلوه می‌کند.
هواپیمای ای۳۸۰ دارای کابین خلبان شیشه‌ای و مشابه سایر مدل‌های ایرباس است. اندازه صفحه‌های نمایشگر اطلاعات بین ۱۵ تا ۲۰ سانتی‌متر (۶ تا ۸ اینچ) است. ابزارهای ناوبری تمام اتوماتیک هستند. کابین خلبان ایرباس ای۳۸۰ دارای دوربین نمایش هواپیما از بیرون٫ صفحه کلید و دارای سیستم پیشرفته ناوبری و جهت‌یابی.
ارابه فرود مرکزی هواپیمای ایرباس ای۳۸۰
فرودافزار
ارابه‌های فرود این هواپیما شامل ۲۲ چرخ و ساخت شرکت گودریچ است که شامل دوپایه زیر بال هر یک با ۴ چرخ، دوپایه مرکزی زیر بدنه هر بک با ۶ چرخ، و دو چرخ دماغه هواپیما است. این هواپیما می‌تواند دور ۱۸۰ درجه را در مسافتی به طول ۵۶٫۵ متر انجام دهد که ۳٫۵ متر از ۶۰ متر استاندارد ابعاد فرودگاه کمتر است.
بالاترین سرعت عملیاتی هواپیمای ایرباس ای۳۸۰ حدود ۱٫۰۶۲ کیلومتر بر ساعت (۵۷۳ گره) و برد آن هشت هزار مایل دریایی یا پانزده هزار کیلومتر با بیشترین تعداد مسافر است. زمان بارگیری کامل در فرودگاه یا پایانه هوایی مرکزی شامل پیاده کردن مسافران، تمیز کردن محیط داخلی هواپیما، سرویس‌های دیگر، و سوار کردن مسافران برای پرواز بعدی دستکم ۹۰ دقیقه به طول می‌انجامد.
مشخصات
فاصله نوک دو بال: ۷۹٫۶۵ متر
ارتفاع: ۲۴٫۰۸ متر
بیشینه سرعت: ۰٫۸۹ ماخ (۱۰۶۱٫۹ کیلومتر بر ساعت)
میزان مصرف سوخت: ۳۱۰٬۰۰۰ لیتر
سفارش‌ها و تحویل
سفارش‌ها و تحویل‌های شرکت ایرباس A380
۲۰۰۱
۲۰۰۲
۲۰۰۳
۲۰۰۴
۲۰۰۵
۲۰۰۶
۲۰۰۷
۲۰۰۸
۲۰۰۹
۲۰۱۰
۲۰۱۱
۲۰۱۲
۲۰۱۳
۲۰۱۴
۲۰۱۵
۲۰۱۶
۲۰۱۷
۲۰۱۸
۲۰۱۹
۲۰۲۰
مجموع
سفارش‌ها
A380-800
۷۸
–
۳۴
۱۰
۱۰
۲۴
۳۳
۹
۴
۳۲
۱۹
۹
۴۲
۱۳
۲
–
۲-
۴
۷۴-
–
۲۵۱
A380F
۷
۱۰
–
–
۱۰
۱۷-
۱۰-
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
۰
تحویل‌ها
A380-800
–
–
–
–
–
–
۱
۱۲
۱۰
۱۸
۲۶
۳۰
۲۵
۳۰
۲۷
۲۸
۱۵
۱۲
۸
۴
۲۴۶
چیدمان صندلی‌ها در هر دو طبقه ۵۱۹ صندلی (۳۳۱ پایین، ۱۸۸ بالا)
دانستنی‌ها
بیشتر فرودگاه‌ها باید دالان‌های عبور مسافرین و بارها را افزایش دهند تا بتوانند شمار زیاد مسافران ای۳۸۰ و بار آن‌ها را جابجا نمایند؛ بنابراین شمار زیادی از فرودگاه‌های مهم جهان می‌بایست میلیون‌ها دلار سرمایه‌گذاری در جهت این بهبودسازی انجام دهند تا امکان فرود ای۳۸۰ فراهم شود. اما مشکلات تأمین بودجه برای این بهینه‌سازی‌ها در برخی فرودگاه‌ها یک مشکل بسیار جدی برای کاربران ای۳۸۰ پدید خواهد آورد. با توجه به اینکه همه زیرساخت‌های لازم پیش‌از فرود ایرباس ۳۸۰ می‌بایست در فرودگاه‌ها فراهم شده باشد فرودگاه امام‌خمینی تهران در خبری که ۷ مهر ۱۳۹۳ منتشرشد توانست چهل‌ودومین فرودگاه جهان در پذیرش این هواپیما باشد.[۷][۸] فرودگاه آبادان که با استانداردی بین المللی ساخته شده نیز می تواند مقصدی برای این هواپیما باشد اما بعد از جنگ پروازهای این فرودگاه با تعداد مسافران بسیار کمی انجام می شود.
بخش درونی ای۳۸۰ دارای یک پیکربندی معمول برای صندلی‌های مسافران است. دو طبقهٔ بالایی برای مسافران و طبقهٔ زیرین، برای جاگذاری اسباب و اثاثیه در نظر گرفته شده‌است. در این هواپیما همچنین مکان‌هایی خاصی برای استراحت، خواب، خرید و تفریح پیش‌بینی شده‌است؛ هر چند بعید به نظر می‌رسد که شرکت‌های هوایی به دلائل اقتصادی، وجود چنین مکان‌هایی را قبول نمایند.
کابین و بخش‌های کنترل پرواز ای۳۸۰ شباهت زیادی به مدل‌های ای۳۳۰ و ای۳۴۰ دارد بنابراین خلبانان مدل‌های پیشین ایرباس با اندکی آموزش به راحتی می‌توانند به درون کابین هواپیمای تازه ایرباس قدم گذارند. از این گذشته، کابین هدایت هواپیما، در مکانی بین طبقهٔ فوقانی و طبقهٔ اصلی واقع شده‌است و در ارتفاعی قرار گرفته‌است که برای خلبانان، قابل قیاس با هواپیماهای کوچکتر است.
ای۳۸۰ شامل ۲۲۰ پنجره و ۱۶ درب است.
توقف ساخت
در سال ۲۰۲۱ میلادی شرکت ایرباس ساخت بزرگترین هواپیمای جهان را به دلیل فروش کمتر از انتظار، متوقف کرد.[۴][۵] آخرین مشتری این هواپیما،هواپیمایی امارات بود.
.JPG)
