Tuvalu
Tuvalu je mały kupowy stat w Ćichim oceanje. Wón bu w lěće 1978 njewotwisny wot Zjednoćeneho kralestwa, wostanje pak hač do dźensnišeho z čłonom Commonwealtha. Z něhdźe 10.000 wobydlerjemi a přestrjenju wot jenož 26 km² je Tuvalu třeći najmjeńši stat na swěće nastupajo wobydlerstwo a štwórty najmjeńši po přestrjeni. Hač do njewotwisnosće rěkaše teritorij Ellice Islands.
 |  |
| hesło Tuvalu mo te Atua | |
| zakładne daty: | |
| swójske mjeno | Fakavae Aliki-Malo i Tuvalu |
| stolica | Funafuti |
| přestrjeń | 26 km² |
| wobydlerstwo | 11.900 (2021) |
| hustosć | 457,7 wob./km² |
| forma knježerstwa | parlamentariska monarchija |
| hłowa stata | kral Charles III. (zastupowany přez guwernera Tofiga Vaevalu Falani) |
| šef knježerstwa | Feleti Teo |
| měna | awstralski dolar |
| hamtska rěč | tuvalušćina, jendźelšćina |
| hymna | Tuvalu mo te Atua |
| časowe pasmo | UTC+12 |
| njewotwisnosć | 1. oktobra 1978 wot Zjednoćeneho kralestwa |
| Top Level Domain | .tv |
| telefon | + 688 |
| awtowa značka | TUV |
| Połoženje Tuvaluwa na zemi | |
 | |
Mjeno kraja woznamjenja „wósom kupow“, dokelž bě hač k wobsydlenju najjužnišeje kupy Niulakita w lěće 1949 jenož wósom wobsydlenych.
Geografija
Archipel namaka so w juhozapadnym dźělu Pacifika wuchodnje Papuwy-Noweje Gineje a sewjernje Nowoseelandskeje. W dalšej wokolinje leža kupowy staty Salomonow, Nauru, Kiribati, Tokelau, Samoa, Wallis a Futuna, Fidźi a Vanuatu.
Najwyši dypk kupow leži jenož pjeć metrow nad mórskej hładźinu, tak zo je Tuvalu chutnje wohroženy wot změny klimy a přepławjenja přez morjo. Dla toho planuje tuvaluske knježerstwo dołhodobnje ewakuěrowanje wobydlerstwa do Awstralskeje abo Nowoseelandskeje.
Na kupach knježi horca tropiska klima z přerěznej temperaturu wot 30 °C.
Stolica je centralny atol Funafuti, hdźež je połojca wobydlerstwa žiwa, a sydło knježerstwo na tym atolu ležaca wjes Vaiaku.
Stawizny
Tuvaluske kupy su wot něhdźe 2000 lět wobsydlene. Prěni europski wotkrywar, kotryž w lěće 1568 na kupy dóńdźe, běše Španičan Alvaro de Mendaña de Neyra. Hakle 1861 započa so pokřesćanšćenje wobydlerjow z přijězdom prěnjeho britiskeho misionara. Hižo 16 lět pozdźišo dóńdu kupy w lěće 1877 pod britiske zarjadnistwo a wot 1915 běchu zhromadnje ze susodnymi Gilbertowymi kupami – dźensnišim Kiribatijom – oficielnje britiska kolonija.
W lěće 1974 rozsudźichu so wobydlerjo za wotdźělenje wot Gilbertowych kupow a njewotwisnosć jako přidatny stat. Wot lěta 2000 je Tuvalu ze sobustawom Zjednoćenych narodow.
Tuvalu njeje w žanym wojerskim zwjazku organizowany, ani ma swójske wójsko.
Hospodarstwo
Hłownej hospodarskej hałuzy stej ratarstwo a rybarstwo. Hłowne ratarske produkty su kokosowe worjechi, banany a taro. Najwažnišej eksportowej produktaj stej kopra (kokosowe mjasko) a listowe znamki. Tež předawanje prawow na internetowych domenach .tv, kotrež su wosebje pola telewizijnych sćelakow jara woblubowane, měješe w 2000tych lětach wěsty hospodarski wuznam.
Infrastruktura
Wot lěta 2002 ma Tuvalu cyłkownje wósom kilometrow asfaltowaneje dróhi a z tym najkrótšu nadróžnu syć na swěće. Wot lětanišća we Funafuti dawa liniju do Fidźija. Wobchad mjez kupami přewjedźe so z přewoznymi čołmami.
Žórła
Wotkazaj
Commons: Tuvalu – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow- Potepjenje Tuvalua (jendź.)